Ο λαός λέει «Φάγαμε ψωμί και αλάτι ψωμί». Σίγουρα όμως υπάρχουν πολλές παροιμίες που περιέχουν την λέξη ψωμί και χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινότητά μας καθώς το ψωμί παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατροφή μας.
Το ψωμί άλλωστε συνηθίζεται να καταναλώνεται σε καθημερινή βάση από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και αποτελεί μια από τις βασικότερες πηγές ενέργειας του οργανισμού, καθώς έχει υψηλή διατροφική αξία και περιέχει μια καλή ποσότητα υδατανθράκων.
Δείτε τα υλικά που χρειάζονται για χωριάτικο ζυμωτό ψωμί με προζύμι
ΥΛΙΚΑ
1 κιλό αλεύρι χωριάτικο μαλακό
1/2 κιλό αλεύρι σκληρό
1 κουταλάκι αλάτι
20γρ μαγιά φρέσκια και προζύμι
νερό χλιαρό όσο πάρει περίπου 1 λίτρο
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Σε μια μεγάλη λεκάνη βάζουμε και τα δυο αλεύρια. Κρατάμε λίγο μην χρειαστούμε αργότερα. Κάνουμε μια λακουβίτσα στο κέντρο. Ρίχνουμε λίγο νερό και την μαγιά και τα ανακατεύουμε διαλύοντας την μαγιά και στην συνέχεια διαλύοντας το προζύμι. Παίρνουμε σιγά σιγά αλεύρι από τα πλάγια και αρχίζουμε να ζυμώνουμε. Ρίχνουμε σιγά σιγά και το υπόλοιπο νερό και ζυμώνουμε μέχρι να ομογενοποιηθούν τα υλικά και πετύχουμε μια εύπλαστη ζύμη.
Συνεχίζουμε το πλάσιμο για μισή ώρα τουλάχιστον. Σκεπάζουμε και αφήνουμε για 1 1/2 ώρα σε ζεστό σκεπασμένο μέρος. Στην συνέχεια ξανά πλάθουμε την ζύμη μας πάλι για 30 λεπτά (όσο περισσότερο πλάθετε τόσο καλύτερα) χωρίζουμε την ζύμη μας σε 2 φραντζολάκια η καρβελάκια και τα τοποθετούμε σε ένα ταψί και τα αφήνουμε για μια ώρα να φουσκώσουν. (Ψήνουμε σε προθερμασμενο φούρνο για 30 με 40 λεπτά στις αντιστάσεις στους 180 βαθμούς για όσους δεν έχουν ….ξυλόφουρνο!
Πώς φτιάχνουμε προζύμι για το χωριάτικο ψωμί
Για να φτιάξουμε το προζύμι όπως ακριβώς το έφτιαχναν οι γιαγιάδες μας, χρειάζεται αρκετή διαδικασία και κυρίως υπομονή. Το αποτέλεσμα όμως, είναι σίγουρο ότι μας ξετρελάνει και θα μας γυρίσει πίσω, στα χρόνια που το φρεσκοψημένο ψωμί είχε ξεχωριστό άρωμα και γεύση.
Βάζουμε σε ένα μπολ 150 γρ. αλεύρι, προσθέτουμε σιγά-σιγά λίγο ζεστό νερό και θα το δουλέψουμε με τα χέρια μας μέχρι να γίνει ένα ζυμαράκι απαλό. Το κάνουμε μπάλα, το λαδώνουμε εξωτερικά και το αφήνουμε μέσα στο μπολ σκεπασμένο κάπου μέσα στο σπίτι.
Την επομένη προσθέτουμε 30-40 γρ. αλεύρι, λίγο ζεστό νερό και θα το ξαναπλάσουμε μέχρι να ξαναγίνει ένα ζυμάρι μαλακό, το λαδώνουμε εξωτερικά, το σκεπάζουμε και το ξαναφήνουμε. Τη τρίτη μέρα ακολουθούμε την ίδια διαδικασία. Τη τέταρτη μέρα όταν θα είναι φουσκωμένο, αν δεν είναι κάνουμε πάλι την ίδια διαδικασία και σίγουρα θα φουσκώσει την επομένη.
Μόλις δούμε πως φούσκωσε είναι έτοιμο. Κόβοντάς το με τα δάκτυλα θα δούμε μέσα του πως είναι γεμάτο μικροσκοπικές τρυπίτσες. Είναι οι μύκητες που αναπτύσσονται μέσα του. Αν το αφήσετε δύο μέρες ακόμα θα είναι τέλειο, αν και είδη είναι μια χαρά για χρήση.
Πώς θα ζυμώσουμε με το προζύμι
Για να φτιάξουμε τώρα ψωμί πρέπει να μετρήσουμε το αλεύρι που θα ζυμώσουμε, θα πάρουμε το 1/3 της ποσότητας αυτής, θα βάλουμε μέσα ένα κομμάτι σαν τη χούφτα μας προζύμι, λίγο χλιαρό νερό και θα ζυμώσουμε φτιάχνοντας μία απαλή ζύμη. Λαδώνουμε λίγο την επιφάνειά της και τη σκεπάζουμε για 10-12 ώρες να ανέβει καθώς θα πολλαπλασιάζονται οι μύκητες.
Μετά 12 ώρες η ζύμη είναι σχεδόν διπλάσια σε όγκο. Τη βάζουμε μέσα στο υπόλοιπο αλεύρι, προσθέτουμε αλάτι και με χλιαρό νερό θα ζυμώσουμε μέχρι να γίνει το ζυμαράκι μας ελαστικό και λείο. Στην αρχή η ζύμη είναι σαν λάσπη αλλά με το ζύμωμα γίνεται ομοιογενής και ελαστική.
Πώς διατηρούμε το προζύμι
Κάθε φορά που θα ζυμώνουμε και αφαιρούμε από το προζύμι μας, θα προσθέτουμε 2 χούφτες αλεύρι, λίγο νερό και θα το ζυμώνουμε ξανά. Το κλείνουμε σε ένα τάπερ και το βάζουμε ξανά στο ψυγείο. Με αυτό το τρόπο θα το ανανεώνουμε διαρκώς.
Tips
Η θερμοκρασία
Για να υπάρχει σίγουρη επιτυχία στο ψωμί θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας και τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Το χειμώνα που οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές, θα πρέπει να χρησιμοποιείτε χλιαρό νερό (ποτέ καυτό) για να διαλύσετε τη μαγιά, το αλάτι και τέλος το αλεύρι.
Το καλοκαίρι λόγω των υψηλών θερμοκρασιών, το νερό που θα χρησιμοποιείτε θα πρέπει να είναι απαιραίτητα από το ψυγείο. Ακόμα και το νερό με το οποίο θα διαλυθεί η μαγιά. Αν χρησιμοποιηθεί χλιαρό νερό, το ψωμί θα φουσκώσει πάρα πολύ γρήγορα χωρίς να προλάβει να γίνει η σωστή ζύμωση.
Αποθήκευση, συντήρηση και κατανάλωση ψωμιού
Συντήρηση στην ψύξη
Δεν καταναλώσατε όλο το ψωμί της ημέρας και σκεφτήκατε να το συντηρήσετε στο ψυγείο θεωρώντας ότι έτσι θα μείνει πιο φρέσκο; Δεν θα το έλεγα και πολύ καλή ιδέα διότι θα πετύχετε το αντίστροφο αποτέλεσμα. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό;
1. Απώλεια υγρασίας
Η απώλεια υγρασίας είναι μόνο η μια πλευρά του τι κάνει το ψωμί μπαγιάτικο. Πιο συγκεκριμένα σε συνθήκες υψηλής υγρασίας (>16%) μπορεί να έχουμε ανάπτυξη βακτηρίων κυρίως του γένους Bacillus και μυκήτων διαφόρων γενών. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το ψωμί να χαλάσει γρήγορα και να είναι ακατάλληλο για βρώση.
2. Αναδιαμόρφωση και η ανακρυστάλλωση του αμύλου
Το αλεύρι από σιτάρι, το κύριο συστατικό (μαζί με το νερό και τη μαγιά) της ζύμης του ψωμιού, είναι γεμάτο από κόκκους αμύλου. Αυτό το άμυλο, στη φυσική του κατάσταση, είναι σε μεγάλο βαθμό σε κρυσταλλική μορφή, που σημαίνει ότι τα μόριά του έχουν μια καθορισμένη γεωμετρική δομή. Μετά την ανάμιξή του με νερό για να σχηματιστεί η ζύμη και το ψήσιμό του σε υψηλές θερμοκρασίες, η κρυσταλλική δομή διαλύεται καθώς το άμυλο απορροφά νερό και χάνει την καθορισμένη της μορφή. Όταν το ψωμί κρυώνει μετά το ψήσιμο, το άμυλο αρχίζει να ανασυντάσσεται σιγά-σιγά σε μια πιο καθορισμένη κρυσταλλική δομή και πάλι, αναδιαμορφώνεται και ανακρυσταλλώνεται, κάτι που κάνει το ψωμί να σκληραίνει και να μπαγιατεύει. Αυτή η διαδικασία είναι τόσο αναπόφευκτη για τη σκλήρυνση του ψωμιού που, στην πραγματικότητα, ακόμη και αν κλείσετε με οποιονδήποτε τρόπο, ερμητικά το ψωμί ώστε να αποφύγετε την απώλεια υγρασίας, αυτό θα εξακολουθήσει να σκληραίνει και θα μπαγιατέψει.
Συντήρηση στην κατάψυξη
Αντίθετα, το πάγωμα στην κατάψυξη, επιβραδύνει κατά πολύ τη διαδικασία του μπαγιατέματος. Αν επιμένετε να αγοράζετε φρέσκο ψωμί σε μεγάλες ποσότητες, τότε βάλτε το σε αεροστεγείς σακούλες ή δοχεία στην κατάψυξη και αφήστε το να ξεπαγώσει εντελώς σε θερμοκρασία περιβάλλοντος όταν το χρειαστείτε. Μπορείτε επίσης να ξαναζεστάνετε γρηγορότερα το κατεψυγμένο ψωμί χρησιμοποιώντας το φούρνο της κουζίνας (όχι των μικροκυμάτων).
Είναι προτιμότερο, λοιπόν, να αγοράζουμε όσα καρβέλια ή φρατζόλες χρειαζόμαστε ολόκληρα αντί για ψωμί σε φέτες, γιατί τα τελευταία έχουν μικρή διάρκεια ζωής. Απλά κόβουμε όσο νομίζουμε ότι θα καταναλώσουμε άμεσα και τοποθετούμε το ψωμί με την κομμένη πλευρά προς τα κάτω πάνω στον πάγκο. Αν παρόλα αυτά δεν επιθυμούμε να επισκεπτόμαστε τον φούρνο συχνά, μπορούμε να παίρνουμε όσα θέλουμε και να τα αποθηκεύουμε στην κατάψυξή μας.
Η συντήρηση του ψωμιού, λοιπόν, καλύτερο θα ήταν να γίνεται στον πάγκο του σπιτιού μας για 2 με 3 ημέρες και αν δεν καταφέρουμε να το καταναλώσουμε μέσα σε αυτό το διάστημα να πετιέται.
