Η Μαρία Φαραντούρη γεννήθηκε στην Αθήνα και έγινε γνωστή σε όλον τον κόσμο ως «ιδεώδης ερμηνεύτρια» του Μίκη Θεοδωράκη, παίζοντας, συγχρόνως, σπουδαίο ρόλο στο κίνημα για την αναβίωση της ελληνικής μουσικής.
Γράφει η Έπη Τρίμη
Η Φαραντούρη θεωρείται η πιο αυθεντική ερμηνεύτρια του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού. Η πλούσια κοντράλτο φωνή της με την τεράστια γκάμα και τη μελωδική ποιότητα, σε συνδυασμό με την εξαιρετική δραματική της έκφραση, αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά της τέχνης της.
Έζησα πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια και η παρηγοριά μου ήταν πάντα το τραγούδι
Πήγαινα σε φίλους που είχαν πικάπ και άκουγα Βέρντι. Έβαζα το ραδιόφωνο και άκουγα κλασική μουσική και το Θέατρο στο Μικρόφωνο… Όλα αυτά με βοηθούσαν να αντιμετωπίσω τα παιδικά μου τραύματα, γιατί είναι τρομερό να πάρεις ένα παιδάκι δυόμισι χρονών από τους γονείς του και να το απομονώσεις σε ένα νοσοκομείο για πάνω από ενάμιση χρόνο, όπως συνέβη με μένα, λόγω της πολιομυελίτιδας. Ήμασταν πολλά παιδάκια της γειτονιάς τότε, που δεν είχαμε προλάβει να κάνουμε το εμβόλιο, κλεισμένα στο Παίδων. Κόμπλεξ όμως δεν είχα, ούτε στο σχολείο αντιμετώπισα πρόβλημα, αντίθετα με σέβονταν πάρα πολύ, δεν ήταν όπως σήμερα με το μπούλινγκ είχε πει η Μαρία Φαραντούρη σε συνέντευξή της το 2019.
Ήμουν πολύ τυχερή στην προσωπική μου ζωή
Η Μαρία Φαραντούρη είχε πει σχετικά: Δεν οδηγήθηκα σε πάθη. Το πάθος μου εκτονωνόταν στη μουσική, δεν υπήρχε κάποιο κενό να καλύψω. Υπήρχε αναμφίβολα η ανάγκη μιας αγάπης σταθερής. Τη βρήκα στον Τηλέμαχο (σ.σ.: Χυτήρης, ο πολιτικός και ποιητής). Όταν γνωριστήκαμε, ήμουν είκοσι ετών και εκείνος είκοσι δύο.
Ο Τηλέμαχος κατανόησε την προσωπική ελευθερία μου και το δόσιμό μου. Ο ίδιος διέθετε άλλωστε και την ποιητική ευαισθησία, μπορούσε να καταλάβει. Και έτσι μοιραστήκαμε τη ζωή μας. Με αγάπη. Ύστερα κάναμε το παιδί μας (σ.σ.: ο γιος της Στέφανος είναι σήμερα τριάντα χρόνων και σπουδάζει ηχητικά τοπία της τζαζ στη Νέα Υόρκη).
Όπως όλοι, έχουμε περάσει και δύσκολες στιγμές στις σχέσεις μας, αλλά δεν είναι εκεί το θέμα. Η αγάπη είναι που δένει τους ανθρώπους. Και εγώ σεβάστηκα την ελευθερία του, τις επιλογές του. Γι’ αυτό κρατήθηκε όλο αυτό. Ποτέ δεν πίεσε ο ένας τον άλλον: “Αχ! πού πήγες;”, “Τι έκανες;”. Τίποτα. Ξέρετε τι λέγαμε από μικροί; “Μια ζωή την έχουμε”. Δεν θα πρέπει να αισθανθούμε φυλακισμένοι στον γάμο μας. Δεν πρέπει να εγκλωβίζουν τους ανθρώπους οι σχέσεις και η αγάπη τους. Λέγαμε ο ένας στον άλλον και τις πιο μύχιες σκέψεις μας. Έτσι το κερδίσαμε το παιχνίδι. Δεν ήταν εύκολο, βέβαια, είχε πει η ερμηνεύτρια.
Η εξορία
Το 1967 η Μαρία Φαραντούρη εγκατέλειψε την Ελλάδα και αγωνίστηκε ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς δίνοντας χιλιάδες συναυλίες σε ολόκληρο τον κόσμο και εμφανιζόμενη στα μεγαλύτερα θέατρα. Παντού οι κριτικές υπήρξαν ενθουσιώδεις. Η ‘Guardian’ γράφει: «Μοναδική, η φωνή της είναι ένα δώρο των θεών του Ολύμπου», ενώ ο μουσικοκριτικός της γαλλικής ‘Le Monde’ την χαρακτηρίζει «Τζόαν Μπαέζ της Μεσογείου». Ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, François Mitterrand, στο βιβλίο του Η Μέλισσα και ο Αρχιτέκτονας, σημειώνει μεταξύ άλλων: «Η Μαρία για μένα είναι η Ελλάδα. Έτσι φανταζόμουν τη θεά Ήρα, δυνατή, αγνή και άγρυπνη. Δεν θυμάμαι να συνάντησα άλλον καλλιτέχνη που να μου έδωσε σε τέτοιο σημείο την αίσθηση του θείου.»
Οι ερμηνείες που τη στιγμάτισαν
Μερικές από τις μεγαλύτερες ερμηνείες της σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη είναι το Canto General (σε ποίηση Pablo Neruda) του οποίου τις πρόβες παρακολούθησε ο ίδιος ο ποιητής, το Romancero Gitano (σε ποίηση F. G. Lorca) που ηχογράφησε και με τον διεθνούς φήμης κιθαρίστα John Williams, η Κατάσταση Πολιορκίας, το Πνευματικό Εμβατήριο και Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν, που παρουσίασε τον Αύγουστο του 1991 στο Ηρώδειο με τη Φιλαρμονική του Ισραήλ, υπό τη διεύθυνση του μεγάλου Μαέστρου Zubin Mehta.
Η Μαρία ερμήνευσε επίσης Κύκλους Τραγουδιών που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις ειδικά για τη φωνή της, όπως Τα Παράλογα και η Σκοτεινή Μητέρα (σε ποίηση Νίκου Γκάτσου) και Η Εποχή της Μελισσάνθης (σε ποίηση του ίδιου του συνθέτη).
Το διεθνές της ρεπερτόριο περιλαμβάνει τραγούδια του Bertold Brecht, του Τούρκου συνθέτη Zülfü Livaneli, του Lucio Dalla, καθώς και τα LP Τραγούδια Διαμαρτυρίας από Όλο τον Κόσμο (Χρυσός Δίσκος το 1977) και 17 Τραγούδια (μεταξύ των οποίων και τρία τραγούδια του Βαγγέλη Παπαθανασίου ειδικά γι’ αυτήν), σε ενορχήστρωση του Κουβανού συνθέτη Leo Brouwer.
Τα πιο πρόσφατα Cd της είναι: Ένας Αιώνας Ελληνικό Τραγούδι (ζωντανή ηχογράφηση στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 2001 και Χρυσός Δίσκος μόλις έναν μήνα από την κυκλοφορία του), Του Φεγγαριού τα Πάθη (αφιέρωμα στο Lorca, που περιλαμβάνει και τα Canciones Populares), ένα κοινό Cd σε ρεπερτόριο Θεοδωράκη / Χατζιδάκι με το διακεκριμένο πιανίστα Γιάννη Βακαρέλη και Η Μνήμη του Νερού (σε μουσική Zülfü Livaneli και ποίηση Αγαθής Δημητρούκα, Λευτέρη Παπαδόπουλου και Zülfü Livaneli, 2005). Από τα δύο Cd της που κυκλοφόρησαν το 2007, η Οδύσσεια (από τη ‘Legend’), σε μουσική Μ. Θεοδωράκη και στίχους Κ. Καρτελιά, έγινε Χρυσός Δίσκος στην Ελλάδα, ενώ το Way Home (από την ‘Peregrina Music’ – ζωντανή ηχογράφηση από ευρωπαϊκή τουρνέ της ερμηνεύτριας), έλαβε το Α’ Βραβείο Γερμανών Κριτικών Δισκογραφίας 2007 (Preis der deutschen Schallplattenkritik 2007).
Η πολιτική καριέρα
Η Μαρία Φαραντούρη, αποδεχόμενη την πρόταση του ιστορικού Ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Παπανδρέου, διετέλεσε Βουλευτής Επικρατείας του Κινήματος κατά τη βουλευτική περίοδο 1989-1993.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 2004 ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κωστής Στεφανόπουλος, επιβράβευσε την προσφορά της Μαρίας Φαραντούρη στο ελληνικό τραγούδι, απονέμοντας της το Χρυσό Σταυρό του «Τάγματος του Φοίνικος».
Αυτό που βιώσαμε με τον Μάνο και τον Μίκη δεν επαναλαμβάνεται
Οι ποιητές και οι μουσικοί μαζί ήταν μια συγκυρία κοινωνική και πολιτική, που πέρασε, είχε πει σε συνέντευξή της η σπουδαία ερμηνεύτρια. Μια εποχή αναζήτησης της ελληνικότητας στην τέχνη όπου πρωτοστάτησε ο Ελύτης στον οποίο στηρίχθηκαν και δημιούργησαν όλοι, αλλά κι αυτή τέλειωσε. Έχω πει και θα το επαναλάβω για τον Μίκη και τον Μάνο, πως αν δεν ήταν ο ένας από τους δυο, δεν θα υπήρχε κι ο άλλος.
Τόσο ήταν δεμένοι μεταξύ τους. Αλλά και τόσο διαφορετικοί. Ήταν σαν να βρίσκονται κλεισμένοι στο ίδιο δωμάτιο, δύο διαφορετικές προσωπικότητες, κι ο ένας να δίνει γροθιά για να σπάσει το παράθυρο για να βγει έξω κι ο άλλος αντίθετα να κλείνει τη γρίλια, γιατί ήταν ο πιο εσωτερικός…
