Ο Γιάννης Δαλιανίδης ήταν εμβληματική φυσιογνωμία του Ελληνικού Κινηματογράφου και της Φίνος Φιλμ. Ταλαντούχος, ευρηματικός, διαισθητικός, τολμηρός και πρωτοπόρος, τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως σεναριογράφος.
Της: Έπη Τρίμη
Ήταν ο μετρ των μιούζικαλ και της μουσικής κωμωδίας, αφού κατάφερε με πενιχρά μέσα να γυρίσει θεαματικές ταινίες σε αυτά τα είδη, που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τις αντίστοιχες ξένες. Τόλμησε να γράψει σενάρια και να τα αποδώσει σε θρυλικά πλέον έργα, με τα οποία έφερε τον νεορεαλισμό και άγγιζε θέματα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας και των ανθρώπινων σχέσεων. Ανέδειξε μια πλειάδα ηθοποιών, οι οποίοι συνέθεσαν αργότερα το star system της εποχής τους.
Ο Γιάννης Δαλιανίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 31 Δεκεμβρίου του 1923 από γονείς Ρωσοπόντιους πρόσφυγες. Υιοθετήθηκε σε πολύ μικρή ηλικία από την οικογένεια του Ναούμ και της Ολυμπίας Δαλιανίδη. Στη διάρκεια της κατοχής φυγαδεύτηκε στο Βελιγράδι σε ένα θείο του για να αποφύγει την πείνα και τις στερήσεις.
Πολύ συχνά στις συνεντεύξεις του μιλούσε και για τη μητέρα του, τη γυναίκα που τον είχε υιοθετήσει, αποκαλύπτοντας μάλιστα πως η αγάπη του γι’ αυτήν δεν τον άφησε να φύγει στο εξωτερικό και να κάνει καριέρα εκεί. «Μου φαινόταν αδιανόητο να αφήσω μια γριούλα μετά από όσα είχε προσφέρει σε μένα» έλεγε.
Λίγο αργότερα ο Γιάννης Δαλιανίδης βρέθηκε μόνος του στη Βιέννη, όπου και συνελήφθηκε και οδηγήθηκε για ένα μικρό διάστημα σε στρατόπεδο εργασίας ανηλίκων. Επέστρεψε στην Ελλάδα τα Χριστούγεννα του 1942 και σπούδασε στη δραματική σχολή του Ωδείου στη Θεσσαλονίκη. Συνέχισε τις σπουδές του στο χορό και στο θέατρο στην σχολή Μούσλιγκερ της Βιέννης.
Ο Γιάννης Δαλιανίδης σπούδασε χορό στη Βιέννη – εξάλλου εμφανιζόταν σε χορευτικές παραστάσεις από 10 ετών.
Όπως έλεγε ο ίδιος «σε ό,τι καλλιτεχνικό, τρύπωνα». Σε ερώτηση, μάλιστα, για το πώς προέκυψε η αγάπη του για το σινεμά, ο Γιάννης Δαλιανίδης είχε πει πως όταν ήταν μικρός, σε έναν από τους χώρους της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης υπήρχε ένα άσπρο πανί, που προβάλλονταν διαφημίσεις. «Ήταν μαγευτικό αυτό. Με χάραξε, και από εκεί ξεκίνησαν όλα».
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα π Γιάννης Δαλιανίδης δούλεψε ως χορευτής σε θέατρα και βαριετέ, ενώ παράλληλα έκανε χορογραφίες σε ταινίες μικρών παραγωγών. Το 1958 ο Ντίμης Δαδήρας, σκηνοθέτης της ταινίας «Χαρούμενοι Αλήτες», τον εμπιστεύτηκε να σκηνοθετήσει όλο το μουσικό μέρος της ταινίας. Την ίδια χρονιά γράφει το πρώτο του σενάριο για την ταινία «Το Τρελοκόριτσο» με πρωταγωνίστρια την νεαρή Τζένη Καρέζη. Ένα χρόνο αργότερα, σκηνοθετεί την ταινία «Μουσίτσα» με την Αλίκη να γράφει σαν πρώτο όνομα και να κάνει εισπρακτική επιτυχία. Μέσα στην ίδια χρονιά σκηνοθετεί άλλες τρεις ταινίες και αρχίζει να καθιερώνεται, ενώ ήδη δείχνει τη… μουσική του διάθεση, βάζοντας μουσικά στοιχεία στις ταινίες του.
Πρώτη ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη ήταν η κωμωδία «Ο Σκληρός Άντρας». Παράλληλα, ο Δαλιανίδης γράφει και σκηνοθετεί τον «Κατήφορο», ταινία νεορεαλιστικού χαρακτήρα με την οποία πραγματεύεται ευαίσθητα θέματα της νεολαίας και δείχνει τολμηρό γυμνό για τα δεδομένα της εποχής. Η ταινία κάνει θραύση, σπάει τα ταμεία, ενώ η καλλονή νεαρή πρωταγωνίστρια, Ζωή Λάσκαρη, εντυπωσιάζει στο ντεμπούτο της με τη θαυμάσια ερμηνεία της, αναστατώνει με την θηλυκότητά της και δικαιώνει τον Δαλιανίδη για την επιλογή του να την «ρίξει στα βαθιά».
Με τον «Κατήφορο» η ώς τότε Ζωή Κουρούκλη, βαφτίζεται από τον σκηνοθέτη, Ζωή Λάσκαρη, για να μη συνδέεται με την συνονόματη και συνεπώνυμή της ξαδέρφη, που εκείνη την εποχή έκανε επιτυχημένη καριέρα ως τραγουδίστρια.
Το 1963, ο Γιάννης Δαλιανίδης κάνει το βήμα που σκεφτόταν από καιρό με την ταινία «Μερικοί το Προτιμούν Κρύο». Με την ενθάρρυνση του Φίνου, γυρίζει το πρώτο από μια σειρά λαμπερών μιούζικαλ, τα οποία άνθισαν για μία ολόκληρη δεκαετία. Έχοντας πια την ασφάλεια και τη στήριξη που του παρείχε ο Φίνος σε υλικοτεχνικό επίπεδο, προσάρμοσε με μαεστρία το αμερικάνικό είδος στα ελληνικά ήθη και δημιούργησε ένα αξεπέραστο μέχρι σήμερα μοντέλο μουσικού ψυχαγωγικού κινηματογράφου: έντονα χρώματα, εντυπωσιακές χορογραφίες, αθάνατα τραγούδια, κοσμοπολίτικα μέρη, θάλασσα, νεανική αθωότητα και ζωηράδα, απολαυστικές ατάκες. Εννέα «καθαρόαιμα» μιούζικαλ και έξι μουσικές κωμωδίες είναι οι ταινίες που, όσες φορές και να προβληθούν στη μικρή οθόνη, δεν χάνουν καθόλου από τη λάμψη και τη δροσιά τους. Τρεις από τις ταινίες του στην Φίνος Φιλμ ήρθαν πρώτες σε εισπράξεις εισιτηρίων, ενώ η ταινία «Οι Θαλασσιές οι Χάντρες» έφτασε μέχρι τις Κάννες.
Αξέχαστες κωμωδίες, πρωτοποριακά δράματα, ονειρεμένα μιούζικαλ είναι ο λαμπρός απολογισμός του Γιάννη Δαλιανίδη στη Φίνος Φιλμ και γενικότερα στον Ελληνικό Κινηματογράφο. Ανέδειξε πολλούς ηθοποιούς, αφού το μάτι του και η διαίσθησή του δεν λάθευαν ποτέ. Γύρισε 59 ταινίες με την FF και 81 συνολικά. Δέσποσε και στην τηλεόραση με πολλές επιτυχημένες και δημοφιλείς σειρές. Σκηνοθέτησε την τελευταία ταινία της Φίνος Φιλμ «Ο Κυρ Γιώργης Εκπαιδεύεται», εμπνευσμένη από τη δική του τηλεοπτική σειρά «Λούνα Παρκ», η οποία καθήλωνε το τηλεοπτικό κοινό, με πρωταγωνιστή τόσο στη σειρά όσο και στην ταινία τον αξέχαστο Διονύση Παπαγιαννόπουλο.
Το έργο του Γιάννη Δαλιανίδη είναι πραγματικά σπάνιο. Ο καλός και σοβαρός εμπορικός κινηματογράφος, που έχει συντροφέψει και ψυχαγωγήσει γενιές Ελλήνων, έχει τη σφραγίδα αυτού του μεγάλου δημιουργού.
Ο χορευτής Τάκης Σαγιώρ είχε πει για τον Γιάννη Δαλιανίδη: “Ήταν gay και δεν είναι κακό, το ξέρουμε όλοι, με επιθύμησε και του απάντησα ευθέως ότι δεν είναι του γούστου μου… Μάλιστα στο συμβάν ήταν παρούσα και μια πολύ γνωστή ηθοποιός, η οποία έβαλε τα γέλια στο άκουσμα της φράσης μου «δεν σε γουστάρω». Στη συνέχεια του είπα ότι κι αν τον γούσταρα ποτέ δεν θα έκανα κάτι μαζί του, γιατί είναι στο επάγγελμα και δεν γουστάρω να χρησιμοποιώ το σεξ για να ανέβω επαγγελματικά. Πες με περίεργο, πες με εγωιστή, ήθελα να κάνω κάτι αν το αξίζω”.
Μου απάντησε εκείνη την εποχή εκνευρισμένος ο Γιάννης Δαλιανίδης: «Μέχρι εδώ ήταν η πορεία σου. Μπήκες στη μαύρη λίστα…». Εγώ όμως μουλάρωσα και είπα μέσα μου «Μυτόγκα, θα τη βρω μόνος μου την άκρη» και την βρήκα. Παρόλο που μου κήρυξε πόλεμο – με έκοβε από δουλειές στη Φίνος Φιλμ Και με απαξίωνε γενικώς- βρήκα άλλα μονοπάτια για να προχωρήσω. Επομένως, δεν υφίσταται αυτό που κάποιοι λένε ότι «δεν έκανα καριέρα γιατί δεν του κάθισα και δεν του έκανα τα γούστα».
Η πολιτική κηδεία του είχε γίνει στις 3 το μεσημέρι, από το Α’ Νεκροταφείο.
Τα ποσοστά από τα δικαιώματα των ταινιών του περιέρχονται στη δικαιοδοσία των Δημήτρη και Άγγελου Ιμπροχώρη, όπως και τα σημαντικά περιουσιακά του στοιχεία στη Θεσσαλονίκη.
Τα μιούζικαλ του Φίνου θεωρούνται τα πλέον χρυσοφόρα και τα τηλεοπτικά κανάλια δίνουν γη και ύδωρ για την προβολή τους.
Τις αφίσες των ταινιών του, ο Γιάννης Δαλιανίδη είχε αφήσει στο δημοσιογράφο Ιάσονα Τριανταφυλλίδη, τον οποίο εκτιμούσε πάρα πολύ.
Συλλυπητήριο μήνυμα για τον θάνατο του Γιάννη Δαλιανίδη εκδόθηκε το 2010 από την ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Το μήνυμα είχε ως εξής:
«Η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού εκφράζει τη θλίψη της για το θάνατο του Γιάννη Δαλιανίδη. Ο Γιάννης Δαλιανίδης υπήρξε διορατικός, καλλιτεχνικά ελεύθερος και προοδευτικός, διαμορφώνοντας όσο λίγοι, την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Η πίστη του προς τους νέους δημιουργούς και η συμβολή του στην αισθητική της 7ης Τέχνης που με τόση αγάπη υπηρέτησε, ανέδειξε τον χώρο του σινεμά σε πηγή καλλιτεχνικής έξαρσης, σε εποχές δύσκολες, όπως ήταν οι δεκαετίες του ‘50 και του ‘60. Ο Γιάννης Δαλιανίδης θα παραμείνει τόσο επίκαιρος και τόσο ζωντανός όσο και οι ταινίες του, που έχουν κατακτήσει ξεχωριστή θέση στην καρδιά και στη ζωή των Ελλήνων».
Το Τμήμα Πολιτισμού του ΣΥΝ εξέφρασε τη βαθιά του θλίψη για το θάνατο του Γιάννη Δαλιανίδη, «που υπηρέτησε τον ελληνικό κινηματογράφο για δεκαετίες. Σεναριογράφος και σκηνοθέτης, πλήθος ταινιών, εισήγαγε κενότατες τεχνικές, υπήρξε πρωτοπόρος στο δύσκολο είδος του μιούζικαλ, αλλά και της ελληνικής κωμωδίας. Στους οικείους του εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια».
Τη βαθιά θλίψη της για τον θάνατο του Γιάννη Δαλιανίδη εκφράζει η Δημοκρατική Αριστερά. «Προσηλωμένος στις δημοκρατικές αρχές, αγωνίστηκε έως το τέλος της ζωής του για την ανανέωση των ιδεών της αριστεράς, στηρίζοντας την ίδρυση της Δημοκρατικής Αριστεράς. Σταθερός δημοκράτης από τα νεανικά του χρόνια, πέρασε ένα διάστημα της ζωής του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Γερμανών. Ο Γιάννης Δαλιανίδης σημάδεψε με το έργο του μια ορισμένη περίοδο του ελληνικού κινηματογράφου» αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση.
Ο δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης είχε δηλώσει: «Η ελληνική μουσική κωμωδία, που ανέδειξε κορυφαίους πρωταγωνιστές και ψυχαγώγησε γενιές, έχασε τον πατέρα της. Ο Γιάννης Δαλιανίδης, ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος 60 ελληνικών ταινιών και πολλών τηλεοπτικών σειρών, δεν βρίσκεται πια κοντά μας. Ο ουράνιος θίασος έχει πια τον σκηνοθέτη του και εμείς έχουμε τις ταινίες του, που θα μας θυμίζουν πάντα το μπρίο, το χιούμορ και την αμεσότητα του μεγάλου αυτού δημιουργού».