Η ηθοποιός Ελένη Ζαφειρίου γεννήθηκε στη Λάρισα το 1916. Είναι γνωστή στο ευρύ κοινό σαν τη «μάνα» του ελληνικού κινηματογράφου, αφού ενσάρκωσε αυτό το ρόλο αμέτρητες φορές.
Γράφει η Έπη Τρίμη
Είτε σαν μαυροφορεμένη μάνα κάποιου από τους πρωταγωνιστές, όπως στην ταινία «Το κορίτσι με τα μαύρα», είτε σαν πιο μοντέρνα μητέρα όπως στην ταινία «Η θεία απ’ το Σικάγο». Στην πραγματική της ζωή, η ηθοποιός δεν γνώρισε τη βιολογική της μητέρα γιατί πέθανε στη γέννα. Αρχικά, η μικρή Ελένη μεγάλωνε με τον πατέρα και τα αδέλφια της, αλλά όταν ήταν νήπιο, υιοθετήθηκε από την ηθοποιό Κυριακούλα Ζαφειρίου.
“Δεν έχει μάνα, απόθανε μόλις το γέννησε και με άφησε με τρεις διαόλους”
Η Ελένη Ζαφειρίου γίνεται μάρτυρας της σκληρότητας της ζωής ήδη από τη γέννα της, καθώς η βιολογική της μητέρα πεθαίνει την ώρα που της δίνει ζωή. Το μωρό θα βρεθεί έτσι σε νέα οικογένεια και η ίδια η Ζαφειρίου θα αποκαλύψει το πώς και το γιατί:
Η θετή της μητέρα, την έφερε σε επαφή με το θέατρο, που τόσο αγάπησε
Η ίδια η Ελένη Ζαφειρίου είχε περιγράψει πώς βρέθηκε στη νέα της οικογένεια, σε αυτοβιογραφία της, αποσπάσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν σε τεύχη του περιοδικού «Οδός Πανός»: «…Βρέθηκε, η μάνα μου στη Λάρισα, με τον θίασο του γιου της, την εποχή που γίνεται το παζάρι. Έμενε σ’ ένα ξενοδοχείο, που τα παράθυρά του έβλεπαν στην πλατεία του παζαριού. Καθώς ντυνόταν για να πάει στο θέατρο για πρόβα, άκουγε ένα κλάμα μικρού παιδιού πολύ δυνατό και την ενοχλούσε. Κατέβηκε απ’ το ξενοδοχείο και περνώντας μέσα από το παζάρι, πέφτει απάνω στο παιδάκι, που εξακολουθούσε να κλαίει σκούζοντας.
Σταμάτησε, είδε έναν άντρα καθισμένο χάμω σταυροπόδι να πουλάει κάτι. Τον τριγύριζαν δύο αγόρια, και το μικρότερο γκρινιάρικο κοριτσάκι, που εξακολουθούσε να κλαίει. Τίνος είναι αυτό το κοριτσάκι που κλαίει έτσι τόσες ώρες; ρώτησε τον άνδρα που κάθονταν χάμω σταυροπόδι. «Δικό μου είναι πανάθεμά το. Από το πρωί δεν έχει σταματεμό. Μπας και ξέρω τι να του κάνω; Έτσι μούρχεται να το στραγγαλίξω!» «Καλά, και πού είναι η μάνα του,» τον ρωτάει; «Δεν έχει μάνα, απόθανε μόλις το γέννησε και με άφησε με τρεις διαόλους». Χωρίς πολλές κουβέντες και μεγάλες σκέψεις του λέει: «Δώσε μου εμένα το κοριτσάκι σου και θα πάμε στο συμβολαιογράφο να κάνουμε ένα συμφωνητικό ότι μου το δίνεις για ψυχοπαίδι».
Χωρίς άλλες κουβέντες, έτσι έγινε». Η Ελένη πήρε το επίθετο της θετής μητέρας της και ξεκίνησε μια καινούρια ζωή, άμεσα συνυφασμένη με το θέατρο. Στα μαθητικά της χρόνια ακολουθούσε τον περιπλανώμενο θίασο του θετού αδελφού της, άλλαζε συνέχεια τόπο διαμονής, σχολείο και παρέες, αλλά δεν την ενοχλούσε.
Η μητέρα της έκανε τα πάντα για να της παρέχει στέγη σε κάθε πόλη που επισκέπτονταν για να δώσουν παραστάσεις. Πολλές φορές δυσκολευόταν να βρει ακόμα και ένα μικρό δωμάτιο να νοικιάσει καθώς ο κόσμος ήταν πολύ καχύποπτος με τους καλλιτέχνες της εποχής. Τους θεωρούσαν αναξιόπιστους και πρόστυχους. Όπως έχει αναφέρει η ηθοποιός, η μητέρα της μια φορά που δεν κατάφερε να βρει στέγη, αναγκάστηκε να κοιμίσει τη μικρή Ελένη κάτω από μια σκάλα ενός σπιτιού, μετά από έντονες διαπραγματεύσεις με τον ιδιοκτήτη.
Η επαγγελματική πορεία της Ελένης Ζαφειρίου
Η πρώτη της επαφή με την υποκριτική έγινε σε πολλή μικρή ηλικία και όπως αποδείχτηκε αργότερα, ήταν μοιραία για την υπόλοιπη ζωή της. Η μητέρα της εκτός από τη ζωή στα μπουλούκια, φρόντισε να τη διαπαιδαγωγήσει θεατρικά, από όταν ήταν μαθήτρια. Την πήγαινε συχνά σε μεγάλες θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα και η μικρή έφευγε κάθε φορά και πιο μαγεμένη. Μάλιστα όπως είχε εξομολογηθεί, η παράσταση «Οιδίπους Τύραννος» που ανέβαινε από το Εθνικό Θέατρο με πρωταγωνιστές τον Βεάκη, τον Μινωτή και την Παξινού, έγινε αφορμή για να πάρει επίσημα την απόφαση να γίνει ηθοποιός.
Η παρθενική εμφάνιση στο θέατρο
Η Ελένη Ζαφειρίου πρωτοεμφανίστηκε στη θεατρική σκηνή το 1936 στο έργο Πριν από το ηλιοβασίλεμα του Χάουπτμαν που ανεβάστηκε στο Εθνικό Θέατρο. Υποδύθηκε δεκάδες ρόλους κυρίως του κλασικού ρεπερτορίου. Σημαντικότεροι εξ αυτών των αντιστοίχων σε παρένθεση έργων ήταν οι Βασίλισσα Μαργαρίτα (Ριχάρδος Γ΄), Θεά Αθηνά (Ιφιγένεια), Άτοσσα (Πέρσαι), Βασίλισσα Γερτρούδη (Άμλετ), Γονερίλη (Βασιλιάς Ληρ), Τροφός (Μήδεια), Αντιγόνη (Οιδίπους επί Κολωνώ), Τέκμησσα (Αίας), Σάρα (Θυσία του Αβραάμ), Ρονκάλαινα (Βασιλικός) κ.ά..
Είχε διαπρέψει στον κινηματογράφο σε εξαιρετικούς ρόλους, με θαυμάσια προσόντα ηθοποιίας, ενσαρκώνοντας την απλοϊκότητα των γυναικών των λαϊκών τάξεων, όπως π.χ. Πικρό ψωμί, Μικρή πολιτεία, Η λίμνη των πόθων, κ.π.ά..
Συνεργάστηκε με τον Νίκο Ξανθόπουλο σε περισσότερες από 20 ταινίες Μετά τα 10 πρώτα χρόνια της θητείας της στο Εθνικό Θέατρο πέρασε στο ελεύθερο θέατρο, όπου πήρε μέρος σε έργα ελληνικού αλλά και ξένου ρεπερτορίου για να επιστρέψει ξανά στην αρχική της θεατρική στέγη μετά από μερικά χρόνια. Όσοι την πρόλαβαν στο θέατρο, μιλούν για μια σπουδαία ηθοποιό, με μεγάλο ταλέντο.
Οι υπόλοιποι, την απολαμβάνουν ακόμα μέσα από τις κινηματογραφικές ταινίες που εμφανίστηκε οι οποίες αγγίζουν τις 100. Είκοσι από αυτές είναι μαζί με τον Νίκο Ξανθόπουλο και 23 είναι της Φίνος Φιλμς, αριθμός ρεκόρ για την εταιρία. Η Ελένη Ζαφειρίου από τις 100 ταινίες υποδύθηκε τη μάνα στις περισσότερες από αυτές.
Το τέλος της Ελένης Ζαφειρίου
Πέθανε το 2004 σε ηλικία 88 ετών στο Λαϊκό Νοσοκομείο μετά από μάχη με αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια και κηδεύθηκε στο Νεκροταφείο Χαλανδρίου σε στενό οικογενειακό κύκλο.Η τελευταία της επιθυμία ήταν να μην κοινοποιηθεί αμέσως ο θάνατός της…
