Η Ελλάδα είναι μία χώρα με τεράστια ιστορία και πολλές παραδόσεις. Την περίοδο των εορτασμών του Πάσχα, υπάρχουν πάρα πολλά έθιμα. Πολλές φορές, τα έθιμα αυτά διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή προσδείδοντας μία μοναδικότητα στο κάθε μέρος. Πάμε να δούμε κάποια πολύ όμορφα και ξεχωριστά έθιμα ανά την Ελλάδα, κυρίως για την Δευτέρα του Πάσχα.
Βόρεια Ελλάδα & Αυγομαχίες:
Σήμερα, τη Δευτέρα του Πάσχα, αναμένεται να αναβιώσουν πολλά έθιμα στη Βόρεια Ελλάδα, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση και τον πολιτισμό της περιοχής.
Άγιον Όρος
Η γιορτή του Πάσχα στο Άγιο Όρος φτάνει στην αποκορύφωσή της με την εντυπωσιακή περιφορά της θαυματουργής εικόνας του Άξιον Εστί στις Καρυές, την μικρή πρωτεύουσα της περιοχής με τα 200 κατοίκους.
Οι κάτοικοι των Κελλίων έχουν προνομιούχο ρόλο σε αυτή την περίσταση. Αντιλαμβάνονται τη Θαυματουργή Εικόνα του Αξιον Εστί ως κάτι αποκλειστικά δικό τους – τον ύμνο του Αρχαγγέλου ψάλλεται σε κελλί, ενώ από εκεί μεταφέρθηκε από τους μοναχούς τον 11ο αιώνα στο Πρωτάτο. Δική τους είναι η Εικόνα και «δεν Την έφεραν οι Μοναστηριακοί από κανένα Μοναστήρι τους…»
Για τον λόγο αυτό, η εικόνα αυτή χαρακτηρίζεται ως η προστάτιδα και η πολιούχος όλου του Αγίου Όρους.
«Φανοί, εισοδικά, θυμιατά, λάβαρα, σημαίες, είναι ήδη στο δρόμο και θα συνοδεύουν την εικόνα σε όλη την διαδρομή. Εκτός δε απ’ τις γαλανόλευκες σημαίες, του φρονήματος των μοναχών και της αγάπης των προς την πατρίδα εκδηλωτικές, δεν θα λείψουν και οι κιτρινόμαυρες βυζαντινές με τον σταυροστεφανωμένο δικέφαλο αετό, ως ιστορική ενατένισις και ευλαβής αναφορά στη δόξα της βασιλεύουσας Πόλης και στη συγγένεια του Όρους μ’ αυτήν» αναφέρει το Τυπικό του 1508.
Πέλλα
Στην περιοχή της Πέλλας, συγκεκριμένα στο γραφικό χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, τιμάται το τοπικό έθιμο του Σπασίματος των Αυγών, ενώ παράλληλα προσφέρονται στους επισκέπτες ντόπια παραδοσιακά εδέσματα.
Καβάλα
Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, στη δημοτική κοινότητα Κρηνίδων του δήμου Καβάλας, αναβιώνει ένα παραδοσιακό έθιμο γνωστό ως “αυγομαχίες”. Μικροί και μεγάλοι, με μεγάλη προσοχή, παρουσιάζουν τα δικά τους αυγά και συμμετέχουν σε μια ξεχωριστή μάχη τσουγκρίσματος. Ο νικητής διακρίνεται από τον αριθμό των αβλαβών αυγών που θα καταφέρει να διατηρήσει στην κατοχή του.
Χαλκιδική
Και φέτος, τη Δευτέρα του Πάσχα, στο Λάκκωμα, θα επαναληφθεί το τοπικό έθιμο των αυγομαχιών. Πρόκειται για μια παράδοση που φέρθηκε στην περιοχή από τους πρόσφυγες του Πόντου και συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, αλλά και την αιώνια έριδα μεταξύ του καλού και του κακού.
Οι συμμετέχοντες στον αγώνα των “αυγομάχων” προσέρχονται στο γήπεδο μπάσκετ μια ώρα πριν την έναρξη του εθίμου, όπου πραγματοποιείται ο έλεγχος των αυγών. Κεντρικός κανόνας της παράδοσης είναι η αποκλειστική χρήση αυγών κότας.
Οι συμμετέχοντες, σύμφωνα με τις πληροφορίες του thestival, λαμβάνουν μέρος στον αγώνα των αυγομάχων με συνολικά 45 αυγά, και ο νικητής αναδεικνύεται βάσει του ελάχιστου αριθμού σπασμένων αυγών. Στους τρεις πρώτους νικητές απονέμονται διακρίσεις, ενώ στον πρώτο που δεν θα έχει κανένα σπασμένο αυγό απονέμεται το “χρυσό τηγάνι” για να χρησιμοποιήσει στο τηγάνισμα.
Σέρρες
Το έθιμο, που αποτελεί μια παράδοση με αρχές που χάνονται στο βάθος του χρόνου και από τον πολιτισμό του Πόντου, αναβιώνει ετησίως κάθε Δευτέρα του Πάσχα στο γραφικό χωριό Καστανούσα, που βρίσκεται στην περιοχή της Σιδηροκάστρου των Σερρών.
Το έθιμο από τον Πόντο
Οι παραδοσιακές «αυγομαχίες», φέρνοντας μαζί τους το ιστορικό βάρος των προσφύγων του Πόντου που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του σημερινού χωριού Καστανούσσα, παλιότερα γνωστού ως Πάλμες, αποτελούν ένα έθιμο που ξεπηδά από την απέραντη πλοκή του πολιτιστικού παρελθόντος. Αυτή η παράδοση ξεκίνησε αργά αλλά βεβαίως στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου παρέες ανταγωνίζονταν για το ποιος θα κρατήσει το πιο ανθεκτικό αυγό. Εδώ και τριάντα χρόνια, αυτή η παράδοση αναβιώνει συνεχώς, ενώ τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, η αγωνιστική της μορφή διοργανώνεται με την υποστήριξη του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανούσσας.
«Ο σύλλογος το ανέλαβε και το ανέδειξε, όχι μόνο στην περιοχή αλλά ευρύτερα στην Κεντρική Μακεδονία», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανούσσας, Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Όπως εξηγεί, οι συμμετέχοντες έρχονται από Δράμα μέχρι και Φλώρινα, ενώ πέρυσι ήρθε και ένας Έλληνας που διαμένει μόνιμα στην Ελβετία. «Ήρθε μόνο για το έθιμο, διαγωνίστηκε και έφυγε. Τον περιμένουμε και φέτος», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαδόπουλος.
Τι προβλέπει ο διαγωνισμός «αυγομαχιών»:
Με βάση τις προϋποθέσεις του διαγωνισμού, κάθε συμμετέχων φέρνει μαζί του τριάντα λευκά βρασμένα αυγά. Μετά την ολοκλήρωση της Θείας Λειτουργίας, στον προαύλιο χώρο του δημοτικού σχολείου, ετοιμάζονται δύο μεγάλες πλατφόρμες, όπου θα καθίσουν οι διαγωνιζόμενοι.
Ο αγώνας ξεκινά και ο επιτυχής θα είναι εκείνος που θα καταφέρει να σπάσει όλα τα αυγά πριν από την τελική πτώση, όπου θα επιβληθεί μόνο ένα ανθεκτικό αυγό.
«Τα αυγά πρέπει να είναι άβαφα προκειμένου να ελεγχθούν ότι είναι αποκλειστικά και μόνο αυγά κότας και κανενός άλλου πτηνού», επισημαίνει ο κ. Παπαδόπουλος, συμπληρώνοντας πως η προετοιμασία των αυγομάχων διαρκεί αρκετό καιρό.
«Κάποιος καλείται να διαλέξει ακόμη και από 2.000 χιλιάδες αυγά, μόνο τα 50, για να έρθει εδώ τελικά με τα 30», θα επισημάνει ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανούσσας.
Η αναμέτρηση ξεκινά και επιτυχής θα είναι αυτός που θα καταφέρει να ανοίξει όλα τα αυγά πριν από την τελική πτώση, όπου θα κρατήσει μόνο ένα ανθεκτικό αυγό.
Όσο για τα μυστικά των γερών αυγών, όπως λέει, «κανείς δεν τα αποκαλύπτει, ενώ πολλοί το έχουν προάγει σε επιστήμη, καθώς δίνουν ακόμη και συγκεκριμένη τροφή στις κότες τους προκειμένου να κάνουν γερά αβγά».
Δείτε στιγμιότυπο των χορευτικών δρομένων στα πλαίσια του εθίμου:
Ο ανταγωνισμός της αυγομαχίας διαιρείται σε δύο κατηγορίες, με την πρώτη να αφορά τα παιδιά, τα οποία ανταγωνίζονται χρησιμοποιώντας 15 αυγά, και τη δεύτερη που απευθύνεται στους ενήλικες, οι οποίοι διαγωνίζονται με 30 αυγά. Οι όροι του διαγωνισμού είναι ομοίως ισχύοντες για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας ή φύλου.
Σύμφωνα με τη διαδικασία, κάθε διαγωνιζόμενος αναλαμβάνει στροφή και σπάει σειρά τα αυγά των συμμετεχόντων, αποκτώντας ένα ένα τα αυγά από τον καθένα. Κάθε αυγό είναι αριθμημένο για ευκολότερη παρακολούθηση.
Μόλις ολοκληρωθεί η σειρά του, επιστρέφει στη θέση του και ο επόμενος αναλαμβάνει τη σειρά του. Σε περίπτωση που τον πλήττει η ατυχία και σπάσουν όλα τα αυγά που κρατά, τότε αποχωρεί από τον αγώνα.
Το έπαθλο του εθίμου:
Ο νικητής της “αυγομαχίας” θα απολαύσει όχι μόνο τα εύσημα αλλά και πλούσια δώρα. Φέτος, ο πρώτος νικητής θα αποκτήσει μια τηλεόραση, ενώ ο δεύτερος θα βραβευτεί με ένα χορτοκοπτικό μηχάνημα και ο τρίτος με ένα ηλεκτρικό δράπανο.
Οι “αυγομαχίες” πάντα συνοδεύονται από παραδοσιακό γλέντι και την απόλαυση εδεσμάτων, εμπνευσμένων από την πατροπαράδοτη κουζίνα του Πόντου.
Νικητές και ηττημένοι, αλλά και όσοι παρευρεθούν για το έθιμο στην Καστανούσσα θα πάρουν όλοι την ευλογία, καθώς όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου, «το έθιμο συμβολίζει τη νίκη του καλού έναντι του κακού, αλλά και την Ανάσταση του Κυρίου».
Έθιμα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου:
Ποιος ήταν ο Άγιος Γεώργιος;
Ο Άγιος Γεώργιος, ένας Έλληνας στρατιωτικός του ρωμαϊκού στρατού, αναδείχθηκε αξιωματικός επί της εποχής του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Προερχόμενος από την Καππαδοκία, υπέστη την καταδίκη του σε θάνατο λόγω της αντίστασής του να απορρίψει τη χριστιανική του πίστη. Αργότερα, τιμήθηκε από την εκκλησία ως μεγαλομάρτυς και τροπαιοφόρος, αναγνωρίζοντας την προσφορά του ως χριστιανός μάρτυρας. Ο Άγιος Γεώργιος αποτελεί έναν από τους πιο ευσεβείς αγίους σε ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο.
Ο Άγιος Γεώργιος, όπως και στο Βυζάντιο, απέκτησε ιδιαίτερη σημασία ως προστάτης και Τροπαιοφόρος άγιος του Ελληνικού Στρατού μετά την απελευθέρωση του ελληνικού γένους. Κατά συνέπεια, η εικόνα του δράκου ερμηνεύτηκε ως συμβολισμός του Τούρκου κατακτητή, ο οποίος νικάται από τον Άγιο. Αυτή η απεικόνιση εμφανίζεται στην αγιογραφία από τον 12ο αιώνα και μετέπειτα.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του:
Ο αγαπητός Άγιος Γεώργιος, γνωστός ως μεγαλομάρτυρας και Τροπαιοφόρος, γεννήθηκε περίπου το 275 μ.Χ. στην Καππαδοκία, από γονείς που ακολουθούσαν τη χριστιανική πίστη. Σε πολύ νεαρή ηλικία, χάνει τον πατέρα του, ο οποίος έπεσε μαρτύρας για το Χριστό, αφήνοντάς τον υπό την προστασία της μητέρας του. Αυτή, στη συνέχεια, τον μετέφερε στην πατρίδα της στην Παλαιστίνη, όπου είχε κτήματα. Στα 18 του, εντάχθηκε στο ρωμαϊκό στρατό, όπου διακρίθηκε για την αρετή και την επιδεξιότητά του. Η εντυπωσιακή του εμφάνιση και η αξιοπρέπειά του τον έκαναν αντιληπτό από όλους. Αυτό του χάρισε γρήγορα προαγωγή σε ανώτερες θέσεις και τον τίτλο του κόμη, ενώ ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός τον εκτιμούσε ιδιαίτερα.
Ομολογητής
Από την περίοδο του αυτοκράτορα Δεκίου έως τον αναβιωτικό χρόνο της ανάληψης της εξουσίας από τον Διοκλητιανό, περί το 283 μ.Χ., η Χριστιανική Εκκλησία βιώνει έναν εκρηκτικό ανάπτυξη, διότι επικρατεί ειρήνη. Οι Χριστιανοί αναλαμβάνουν πολλές δημόσιες θέσεις, εγκαθιδρύουν πολυάριθμους και επιβλητικούς ναούς, ιδρύουν ποικίλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, και οργανώνουν τη διοίκηση και τη διαχείριση των εκκλησιών και των φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων.
Ο Διοκλητιανός, προσπαθώντας αρχικά να οργανώσει το κράτος του, ανέθεσε σε στρατηγούς τον ρόλο των αυτοκρατόρων και των Καίσαρων, με την επιτυχή υποταγή των εχθρών του και τη σταθεροποίηση των συνόρων. Στη συνέχεια, εστίασε στα εσωτερικά θέματα, αντιμετωπίζοντας δυστυχώς την Χριστιανική Θρησκεία ως εμπόδιο στην ανασυγκρότηση της ειδωλολατρίας. Ως αποτέλεσμα, το 303 μ.Χ., συγκάλεσε τους Καίσαρες και τους στρατηγούς σε τρεις συναντήσεις στην πρωτεύουσα του ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Ανάμεσά τους ήταν και ο 28χρονος Γεώργιος, ο οποίος είχε ξεχωρίσει επανειλημμένα στις μάχες.
Έλαβε χώρα η συνάντηση με στόχο την απόφαση για την καταπολέμηση και εξάλειψη της Χριστιανικής πίστης. Πρώτος πήρε τον λόγο ο Διοκλητιανός, εκφράζοντας την ανάγκη για επιθετική εκστρατεία εναντίον του Χριστιανισμού. Όλοι οι παρόντες δεσμεύτηκαν να αναλάβουν δράση με σκοπό την εξάλειψη της Χριστιανικής Θρησκείας από το Ρωμαϊκό κράτος.
Τότε ο γενναίος Γεώργιος σηκώθηκε και είπε: «Γιατί, βασιλιά και άρχοντες, θέλετε να χυθεί αίμα δίκαιο και άγιο και να εξαναγκάσετε τους Χριστιανούς να προσκυνούν και να λατρεύουν τα είδωλα»; Και διακήρυξε την αλήθεια της Χριστιανικής Θρησκείας και την Θεότητα του Χριστού.
Μετά την ομολογία του, όλοι αντιμετώπισαν με σύγχυση την κατάσταση και προσπάθησαν να πείσουν τον Γεώργιο να αλλάξει γνώμη σχετικά με τα λεγόμενά του, επιδεικνύοντας παράλληλα και κατανόηση προς τον Διοκλητιανό. Ωστόσο, ο Γεώργιος παρέμεινε αμετακίνητος και με αποφασιστικότητα υποστήριξε την Χριστιανική του πίστη.
Ο Άγιος Γεώργιος στην Φυλακή
Εξοργισμένος ο Διοκλητιανός εξέδωσε διαταγή να κλειστεί ο Γεώργιος στη φυλακή και να δεθούν τα πόδια του στο ξύλο, ενώ τον ξετάλανε ανάσκελα και επάνω στο στήθος του τοποθέτησαν μια μεγάλη και βαριά πέτρα.
Την επόμενη μέρα, ο Διοκλητιανός απήγγειλε την παρουσία του Γεωργίου για να τον ανακρίνει. Παρά τις κολακείες και τις υποσχέσεις του αυτοκράτορα, ο Γεώργιος παρέμεινε ακλόνητος στην πίστη του, μιλώντας για τους ουράνιους θησαυρούς. Ο Διοκλητιανός, εξοργισμένος από τα λεγόμενά του, εξέδωσε διαταγή να δέσουν τον Άγιο σε έναν μεγάλο τροχό για να κομματιαστεί το σώμα του. Παρά την ειρωνεία του Διοκλητιανού και τις προσπάθειές του να πείσει τον Γεώργιο να προσκυνήσει τα είδωλα, ο Αγιος ευχαρίστησε το Θεό που τον αξίωσε να υποφέρει αυτή τη δοκιμασία και αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια το φοβερό αυτό μαρτύριο, καθώς το σώμα του κόβονταν σε μικρά κομμάτια από τα κοφτερά σίδερα που είχαν επικρατήσει γύρω από τον τροχό.
Η απελευθέρωση του Αγίου
Πραγματικά μόλις ο τροχός κινήθηκε τα κοφτερά σίδερα άρχισαν να κόβουν το σώμα του. Τότε ακούστηκε μια φωνή από τον ουρανό που έλεγε : «Μη φοβάσαι, Γεώργιε, γιατί εγώ είμαι μαζί σου» και αμέσως ένας άγγελος ελευθέρωσε τον Άγιο, λύνοντας τον από τον τροχό και θεραπεύτηκε όλο το καταπληγωμένο σώμα του.
Όταν ο Γεώργιος παρουσιάστηκε στον Διοκλητιανό κατά τη διάρκεια μιας θυσίας, η παρουσία του συνέβαλε σε ένα απροσδόκητο θαύμα. Οι παρευρισκόμενοι αντέδρασαν με θαυμασμό και αναρωτήθηκαν αν είχαν να κάνουν με έναν θείο φαντασμό ή κάποιο άλλο μυστηριώδες φαινόμενο. Σε αυτό το σημείο, οι αξιωματικοί του Διοκλητιανού, Πρωτόλεος και Ανατόλιος, παρουσιάστηκαν με χιλιάδες στρατιώτες και διακηρύσσοντας την πίστη τους στον Χριστό. Η αντίδραση του Διοκλητιανού ήταν οργή, και δίχως δισταγμό εξέδωσε εντολή για την εκτέλεσή τους, η οποία πραγματοποιήθηκε αμέσως.
Στη συνέχεια, επέβαλε την ποινή του να ριχτεί ο Γεώργιος σε ένα λάκκο γεμάτο ασβέστη και νερό, όπου θα παρέμενε τρεις ημέρες και τρεις νύκτες, μέχρι να διαλυθούν ακόμα και τα κόκκαλά του.
Οι φύλακες έριξαν πράγματι τον Άγιο στο λάκκο γεμάτο ασβέστη και στη συνέχεια κλείστηκε το καπάκι. Όταν, μετά από τρεις ημέρες, ο Διοκλητιανός έστειλε στρατιώτες να ανοίξουν τον λάκκο, εκείνοι εκπλαγέντηκαν θεαματικά όταν είδαν τον Γεώργιο όρθιο εντός του ασβέστη, προσευχόμενο. Το γεγονός εντυπωσίασε και προκάλεσε θαυμασμό και ενθουσιασμό στο λαό, που φώναζε: «Ο Θεός του Γεωργίου είναι μεγάλος».
Τα βασανιστήρια
Ο Διοκλητιανός απαιτούσε να λάβει εξηγήσεις από τον Γεώργιο σχετικά με τις εκτελεστικές του ικανότητες, επειδή φημολογήθηκε ότι κατέχει μαγικές δυνάμεις. Ο Άγιος αντέδρασε διαβεβαιώνοντας ότι η δύναμή του προέρχεται από την προστασία και την ενέργεια του Θεού, όχι από πρακτικές μαγείας.
Ο Διοκλητιανός, οργισμένος από την απάντηση αυτή, εξέδωσε εντολή για να φορέσουν στον Άγιο πυρακτωμένα παπούτσια με σιδερένια καρφιά και να τον αναγκάσουν να περπατήσει. Παρόλο που υπέστη τις βασάνιστικες αυτές κακοποιήσεις, ο Άγιος δεν υπέκυψε και παρέμεινε ακλόνητος στην πίστη του.
Αφού ξανάδειραν βάναυσα τον Άγιο με μαστίγια και κατακλίνοντας το σώμα του, ο Διοκλητιανός τον παρουσίασε ξανά μπροστά του. Εντυπωσιασμένος από την επίμονη αντίσταση του Γεωργίου, αναρωτήθηκε αν αυτή η αντίσταση οφείλεται σε μαγικές ικανότητες του Αγίου. Γι’ αυτό, αποφάσισε να καλέσει έναν μάγο για να απομαγεύσει τον Γεώργιο.
Το δηλητήριο
Έφτασε λοιπόν ο μάγος Αθανάσιος, φέρνοντας στα χέρια του δύο αγγεία από πήλινο υλικό, τα οποία περιείχαν δηλητήριο. Στο πρώτο αγγείο το δηλητήριο προκαλούσε τρέλα, ενώ στο δεύτερο θάνατο.
Αμέσως οδηγήθηκε ο Άγιος μπροστά στον Διοκλητιανό και τον μάγο Αθανάσιο. Ο βασιλιάς επέτρεψε να του δοθεί το πρώτο δηλητήριο. Ο Άγιος, χωρίς αμφιβολία, το πότισε, προσευχόμενος προηγουμένως, λέγοντας: “Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Θεός μας, ο οποίος εάν δώσεις κάποιο θανάσιμο ποτό, δεν θα βλάψει αυτούς που τον πίνουν, παρακαλώ σε τώρα να επιδείξεις το ελέος σου”. Και θαύμαστα, δεν υπέστη κανένα κακό!
Όταν είδαν ότι ο Άγιος δεν υπέστη κανένα κακό, ο βασιλιάς επέβαλε να του δοθεί και το δεύτερο δηλητήριο από τον μάγο. Και πάλι, ο Άγιος το κατανάλωσε χωρίς να υποστεί κανένα πλήγμα. Αυτό το θαύμα άφησε όλους έκπληκτους. Ο Διοκλητιανός εξέφρασε την πεποίθησή του ότι ο Γεώργιος επέμενε στη ζωή λόγω μαγικών δυνάμεων. Ο μάγος Αθανάσιος, κατανοώντας την απόλυτη ανεπάρκεια των δηλητηρίων, εξομολογήθηκε την πίστη του στον αληθινό Θεό.
Αμέσως ο Διοκλητιανός εξέδωσε εντολή για την εκτέλεση του μάγου Αθανασίου. Εκείνη την στιγμή έφτασε και η σύζυγος του Διοκλητιανού, Αλεξάνδρα, η οποία επίσης εξομολογήθηκε την πίστη της στον αληθινό Θεό. Ο Διοκλητιανός, ανελεήμων, διέταξε να φυλακιστεί και την επόμενη ημέρα να εκτελεστεί με αποκεφαλισμό. Η Αλεξάνδρα, ενώ προσευχόταν στη φυλακή, έδωσε την ψυχή της στα χέρια του Θεού.
Το μαρτυρικό τέλος του Αγίου
Ο Άγιος Γεώργιος βρέθηκε κλεισμένος στον βρόχο της φυλακής και κατά τη διάρκεια της νύκτας, είδε στο όνειρό του τον ίδιο τον Χριστό, ο οποίος του προέβλεψε ότι θα λάβει τον στέφανο του μαρτυρίου και θα κληρονομήσει την αιώνια ζωή. Όταν ξημέρωσε, οι στρατιώτες προσήχθησαν από τον Διοκλητιανό για να τον παρουσιάσουν ενώπιόν του. Ο Άγιος, γεμάτος χαρά, προσήλθε στον βασιλέα, γνωρίζοντας ότι είχε φθάσει η ώρα του τέλους του. Αμέσως μόλις τον είδε ο Διοκλητιανός, του πρότεινε να επισκεφθεί τον ναό του Απόλλωνα για να προσφέρει θυσία στο είδωλο του. Όταν ο Άγιος εισήλθε στον ναό, σήκωσε το χέρι του και, κάνοντας το σύμβολο του σταυρού, εντολήσε το είδωλο να πέσει. Αμέσως, το είδωλο κατέρρευσε και διασπάστηκε σε κομμάτια.
Ο ιερεύς των ειδώλων και ο λαός οργίστηκαν τόσο πολύ που φώναξαν στον βασιλέα να εκτελέσει τον Γεώργιο. Ο Διοκλητιανός εξέδωσε διαταγή και οι στρατιώτες του έκοψαν το κεφάλι. Ο πιστός υπηρέτης του Αγίου, Πασικράτης, εκπληρώνοντας την επιθυμία του Αγίου, ανέλαβε τα ιερά λείψανα του Μάρτυρα, μαζί με αυτά της μητέρας του Αγίας Πολυχρονίας, και τα μετέφερε στη Λύδδα της Παλαιστίνης. Από εκεί, σύμφωνα με τις αναφορές, οι Σταυροφόροι πήραν τα ιερά λείψανα της Αγίας Πολυχρονίας και τα μετέφεραν στη Δύση.
Σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας μας, ο επίλαμπρος αυτός μεγαλομάρτυρας αποτελεί έναν από τους πιο εκλεκτούς και αγαπημένους αγίους, έναν ακριβό λίθο, έναν πολύτιμο διαμάντι, έναν άγρυπνο φάρο, ένα αστέρι που φωτίζει, έναν πολεμιστή του Χριστού και έναν σύντροφο των αγγέλων.
Ο Άγιος Γεώργιος στην παράδοση
Ο Άγιος Γεώργιος θεωρείται ο προστάτης του Πεζικού και των Στρατιωτικών Δυνάμεων Ξηράς. Σαν πολεμιστής άγιος και απελευθερωτής, συγκεντρώνει πλούσιες διηγήσεις και παραδόσεις, εκ των οποίων η εξέχουσα αφορά τον θάνατο του δράκοντα και την σωτηρία της βασιλοπούλας. Το φοβερό αυτό τέρας φύλαγε την πηγή νερού κοντά στη Σιλήνα, στη Λιβύη, και επέτρεπε στο νερό να ρέει μόνο όταν έβρισκε κάποιον άνθρωπο να καταβροχθίσει. Οι κάτοικοι της περιοχής επέλεγαν το θύμα του δράκοντα με κλήρο. Παρά τις προσπάθειες πολλών στρατιωτικών δυνάμεων, κανένας δεν είχε καταφέρει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το τέρας. Η σειρά έφθασε και στη βασιλοπούλα, την οποία ο Άγιος Γεώργιος έσωσε, αφανίζοντας τον δράκο.
Τα έθιμα ανά την Ελλάδα
- Ο αγιασμός των χωραφιών, τα κλαδιά της καρυδιάς στο κατώφλι του σπιτιού είναι έθιμα της γιορτής του, στην Αρκαδία.
- Στην Αίγινα, το μοσχομυριστό χαμομήλι είναι τ’ Αϊ-Γιωργιού το λουλουδάκι.
- Στην Ξάνθη, στο δημοτικό διαμέρισμα Ολιβίου, η ημέρα του εορτασμού του Αγίου Γεωργίου είναι γεμάτη από πολιτιστικά δρώμενα. Από το μεσημέρι μια ομάδα ντόπιων, κρατώντας τα παραδοσιακά όργανα νταούλι και ζουρνά, γυρνούν στις γειτονιές του χωριού, προσκαλώντας τους κατοίκους να παρακολουθήσουν του αγώνες πάλης. Νεαροί παλαιστές από διάφορα μέρη της βόρειας Ελλάδας, οι λεγόμενοι «πεχλιβανήδες», συγκεντρώνονται σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο και παλεύουν, χωρισμένοι σε ζευγάρια. Φορώντας δερμάτινο παντελόνι, που το μαζεύουν μέχρι τα γόνατα και το δένουν σφιχτά στη μέση, παλεύουν μέχρι να ρίξουν κάτω τον αντίπαλο. Νικητής ανακηρύσσεται ο παλαιστής που θα καταφέρει να ρίξει τον άλλον, με τρόπο ώστε να ακουμπήσει την πλάτη του στο έδαφος ή αυτός που θα μπορέσει να κατεβάσει το παντελόνι του αντιπάλου του. Τα χρήματα που μαζεύονται από το κοινό, δίνονται «μπαξίσι» σε αυτόν που θα νικήσει. Το έθιμο λέγεται ότι αναπαριστά τη μάχη του Αγίου Γεωργίου με τον δράκο και ήρθε στην Ελλάδα από τους πρόσφυγες της Κωνσταντινούπολης. Το ίδιο έθιμο αναβιώνει και στην Ανθή Σερρών. Οι ρίζες του, εδώ, βρίσκονται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, όταν τα θαρραλέα παλικάρια του χωριού, παίρνοντας την ευλογία από τον Αϊ-Γιώργη, πάλευαν με τα πρωτοπαλίκαρα των Τούρκων και κατάφερναν επιδεικνύοντας δύναμη και θάρρος να τα νικήσουν.
- Στο Νέο Σούλι Σερρών γίνεται η αναπαράσταση της νίκης του Αγίου Γεωργίου επί του δράκου από νέους του χωριού. Το δρώμενο της «Δρακοκτονίας» συγκεντρώνει πολύ κόσμο κάθε χρόνο. Ακολουθεί γλέντι με χορό, κρασί και παραδοσιακό φαγητό.
- Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας γίνονται αυτοσχέδιες ιπποδρομίες προς τιμήν του Αγίου (Καλλιόπη Λήμνου, Πλατύ Μεσσηνίας, Άγιος Γεώργιος Μεσολογγίου).
- Η Αράχωβα Βοιωτίας τιμά τον προστάτη Άγιό της με τριήμερες εκδηλώσεις, το «Πανηγυράκι», όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι. Περιλαμβάνει δρώμενα, παραδοσιακά αγωνίσματα, τοπικούς χορούς και παραδοσιακή μουσική. Την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, κατά τη διάρκεια της περιφοράς της, συνοδεύουν νέοι και νέες της περιοχής με τοπικές ενδυμασίες.
- Στην Ασή Γωνιά Χανίων οι κτηνοτρόφοι της περιοχής συρρέουν με τα κοπάδια τους στην εκκλησία του Αϊ-Γιώργη του Γαλατά για να πάρουν την ευλογία του. Τα ζώα, στολισμένα με τα πιο μελωδικά λέρια (κουδούνια), μαντρώνονται στην «κούρτα» έξω από την εκκλησία κι αρμέγονται ένα-ένα.
- Στην Κόρινθο αναβιώνει το πρωί της Δευτέρας το έθιμο με τους καβαλάρηδες. Συγκεκριμένα, οι καβαλάρηδες με εικόνες του Αγίου Γεωργίου, οδηγούν την πομπή μέχρι την πλατεία όπου και πραγματοποιείται λειτουργία με θέα τον Κορινθιακό. Το έθιμο είναι ένα από τα γραφικότερα έθιμα που παραμένει αναλλοίωτο απ’ τη φθορά του χρόνου και αποτελεί ένα πολύτιμο στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας της Κορίνθου.
- Ο Άγιος Γεώργιος είναι ένας αγαπημένος Άγιος των Λημνιών, για αυτό και τιμάται ιδιαίτερα στην Ανατολική Λήμνο. Πλήθος κόσμου συμμετέχει κάθε χρόνο στην αναβίωση του εθίμου των ιπποδρομιών, που γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο χωριό Καλλιόπη και έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Προς τιμήν του Αγίου, οι κάτοικοι του χωριού ετοιμάζουν τα άλογα τους για τον αγώνα, ενώ οι καβαλάρηδες φορούν τιμητικά ένα κόκκινο μαντήλι στο λαιμό τους. Τη διοργάνωση αναλαμβάνει ο Αθλητικός Ιππικός Εξωραϊστικός Σύλλογος «Κέρος» Καλλιόπης, με τη συνδρομή του Δήμου Λήμνου. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στις ιπποδρομίες συμμετείχαν δυο ομάδες, μια Χριστιανών και μια μουσουλμάνων, οι οποίοι σεβάστηκαν το έθιμο. Μόνο στον πόλεμο του ’40 είχε σταματήσει το έθιμο για δυο χρόνια, καθώς δεν υπήρχαν νέοι στο χωριό για να αγωνιστούν.
Το Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’
Ὡς τῶν αἰχμαλώτων ἐλευθερωτής, καὶ τῶν πτωχῶν ὑπερασπιστής, ἀσθενούντων ἰατρός, βασιλέων ὑπέρμαχος, Τροπαιοφόρε Μεγαλομάρτυς Γεώργιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Το έθιμο της Λέησης:
Στο χωριό Άνω Καστρίτσι, ένα ημιορεινό χωριό που βρίσκεται κοντά στους πρόποδες του Παναχαϊκού ορεινού συμπλέγματος και σε απόσταση περίπου 15 χιλιομέτρων από την Πάτρα, αναβιώνεται κάθε Δευτέρα του Πάσχα το έθιμο της “Λέησης”, το οποίο ριζώνει βαθιά στο παρελθόν.
Ο Κώστας Μπουρδούλης, πρώην πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πατρέων και κάτοικος του Άνω Καστριτσίου, περιγράφει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο την ιστορία αυτού του εθίμου, επισημαίνοντας ότι: «στην μακραίωνη πορεία του, δεν κατάφεραν να το σταματήσουν, ούτε η Τουρκοκρατία, ούτε οι πόλεμοι, ούτε η Γερμανική κατοχή, ούτε και ο εμφύλιος».
Όπως σημειώνει, «μόνο δύο χρονιές αναβίωσε χωρίς τη συμμετοχή του λαού, δηλαδή το 2020 και το 2021, λόγω της εφαρμογής των μέτρων πρόληψης και προστασίας από τον COVID -19». Τότε, όπως προσθέτει, «ανέλαβαν να τηρήσουν το έθιμο, ο πατήρ Παρασκευάς, ο ψάλτης και οι επίτροποι».
Δείτε σχετικές φωτογραφίες του εθίμου:
Μιλώντας για την ιστορία του εθίμου, ο Κώστας Μπουρδούλης αναφέρει ότι «έρχεται από τα βάθη των αιώνων» και συνεχίζει: «Ο μύθος λέει ότι, όταν για πρώτη φορά μια αγελάδα του χωριού γέννησε δύο μοσχαράκια, ενώ έως τότε γεννούσαν πάντα ένα, θεωρήθηκε κακός οιωνός. Έτσι λοιπόν, οι κάτοικοι έζεψαν τα μοσχαράκια με αλέτρι με χρυσό υνί, τα περιέφεραν γύρω από το χωριό και σε κάθε ύψωμά του έφτιαξαν ένα εξωκκλήσι. Για αυτόν ακριβώς το λόγο υπάρχουν στο Άνω Καστρίτσι πολλά εξωκκλήσια.
Από τότε, τηρώντας οι κάτοικοι του Άνω Καστριτσίου την παράδοση, τελούν κάθε Δευτέρα του Πάσχα θρησκευτική λιτανεία και δέηση, περιφέροντας τις άγιες εικόνες και τα λάβαρα, σε όλα τα υψώματα γύρω από το χωριό, στην προσπάθειά τους να το προφυλάξουν από κάποια καταστροφή. Άλλοι λένε από λοιμό ή διάφορες επιδημίες και άλλοι από κατολισθήσεις.
Παράλληλα, στη «Λέηση» αποδίδουν οι κάτοικοι και το ότι δεν υπήρξαν θύματα μεταξύ των συγχωριανών στον εμφύλιο, παρά το γεγονός ότι το χωριό ήταν το κέντρο του εμφυλίου».
Ακολούθως, ο Κώστας Μπουρδούλης περιγράφει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, το πώς ακριβώς αναβιώνει το έθιμο.
«Η ‘Λέηση’ ξεκινά από την κεντρική εκκλησία του χωριού, τους Αγίους Σαράντα.
Της πομπής προηγούνται η εικόνα της Ανάστασης και το Ευαγγέλιο. Ακολουθούν σημαίες, εξαπτέρυγα και εικόνες, που τα κρατούν οι κάτοικοι του χωριού, ντυμένοι με παραδοσιακές στολές.
Καθ’ όλη την διάρκεια της πομπής οι κάτοικοι φωνάζουν με στεντόρεια φωνή, ‘Κύριε Ελέησον’, για αυτό και η ονομασία ‘Λέηση’. Κατά τη διάρκεια της πομπής γίνεται στάση σε κάθε ένα εξωκκλήσι του χωριού, αλλά και σε προκαθορισμένα δέντρα.
Εκεί, ο ιερέας ‘σηκώνει το ύψωμα’ (αντίδωρο) και το τοποθετεί στα συγκεκριμένα υπεραιωνόβια δέντρα, στα οποία προηγουμένως έχουν ανοιχτεί τρύπες με ‘αρίδα’, δηλαδή με τρυπάνι.
Ταυτόχρονα, σφραγίζει την τρύπα του δέντρου με πέτρα. Όμως, έπειτα από ένα μικρό χρονικό διάστημα, το ίδιο το δέντρο θρέφει την ‘πληγή’ και την καλύπτει.
Κατόπιν, η πομπή καταλήγει ή στο εξωκκλήσι της ‘Παναγιάς’ ή στο εξωκκλήσι του ‘Αη-Γιώργη’, ανάλογα με το αν έχει προηγηθεί η γιορτή του Αγίου Γεωργίου, όπου και τελείται η Θεία Λειτουργία.
Έπειτα λοιπόν από μία πεζοπορία διάρκειας περίπου πέντε ωρών, μέσα στο ανοιξιάτικο περιβάλλον με τις ανθισμένες κερασιές και τις συνεχείς πανηγυρικές καμπανοκρουσίες, όλοι όσοι συμμετείχαν στην πομπή, μικροί και μεγάλοι, κάτοικοι και επισκέπτες, επιστρέφουν στη κεντρική πλατεία της ‘Αγιασαράντης’, όπου, ως συνήθως, τους περιμένει πλήθος κόσμου.
Αμέσως μετά ο ιερέας σέρνει πρώτος το χορό παρέα με τους φουστανελάδες και ακολουθεί γλέντι με ψητά αρνιά, κόκκινα αυγά, κουλούρια και κρασί».
Φέτος, σύμφωνα με τον Κώστα Μπουρδούλη, η «Λέηση» θα καταλήξει στο εξωκκλήσι του Αη-Γιώργη, που βρίσκεται στους πρόποδες του Παναχαϊκού όρους και σε υψόμετρο 701 μέτρα.
