Στις 25 Νοεμβρίου, ο Αλέκος Φασιανός- που τίμησε τη χώρα μας σε όλον τον κόσμο λόγω του ταλέντου του και της διεθνούς αναγνώρισης και καταξίωσης- γεννιέται στην Αθήνα δίπλα στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.
Της: Έπη Τρίμη
Ο παππούς του, του σπουδαίου εικαστικού ήταν ιερέας της εκκλησίας και ζούσε εκεί µε όλη του την οικογένεια. Η οικογένεια είχε καλλιτεχνική κλήση και έτσι και ο ίδιος όπως ήταν φυσικό επακόλουθο πήρε τον ίδιο δρόμο. Συγκεκριμένα, ο πατέρας του, ήταν συνθέτης και καθηγητής μουσικής και η μητέρα του καθηγήτρια αρχαίων ελληνικών.
Η λατρεία στον παππού του
Η επίδραση του παππού του υπήρξε καθοριστική στην διάπλασή του και ο ίδιος τον αναφέρει σε κάθε περίσταση που μιλάει για τον εαυτό του.
«Με έλκυαν οι εικόνες οι βυζαντινές η οι λαϊκές. Μου έκαναν εντύπωση οι άγιοι καβαλάρηδες με τα φωτοστέφανα και τα σπαθιά τους που έβγαζαν φλόγες και σκότωναν θηρία. Τα ξερά βυζαντινά βουνά στο βάθος, τα περίεργα δέντρα και τα φυτά και οι χρυσοί ουρανοί. Προσπαθούσα να αντιγράψω τις εικόνες. Όμως ήθελα να κάνω και δικές μου, να εκφράσω και τον δικό μου κόσμο, όπως κι όλας είχε διαπλαστεί από όλα όσα έβλεπα. Η μητέρα μου ήταν φιλόλογος και είχε μανία με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Αυτή με πήγαινε συγχρόνως στα Μουσεία η την Ακρόπολη και παντού όπου μπορούσε να συναντήσει αρχαία πράγματα. Μου άρεσαν πολύ τα εικονογραφημένα αρχαία βάζα, ιδίως οι λευκές λήκυθοι, που εικόνιζαν νεκρικές παραστάσεις. Πιο πολύ όμως με συγκινούσαν τα κυκλαδικά ειδώλια με στυλιζαρισμένα χέρια, τα μονοκόμματα σώματα που μοιάζανε με παιχνίδια».
Την μητέρα του διακατείχε ένα πάθος για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και έτσι μαζί της συχνά επισκέπτονταν αρχαιολογικούς χώρους όπου έμαθε να γνωρίζει και να θαυμάζει το αρχαίο κάλλος.
Μέχρι τα 17 του ζωγράφιζε μόνος του με σκοπό να απαντήσει στα άλυτα εικαστικά προβλήματα.
«Δεν μιμούμαι αυτό που γίνεται έξω για να το φέρω στην Ελλάδα. Αντιθέτως, αυτό που κάνω εγώ το προτείνω και έξω. Και νομίζω ότι το προσέχουν διότι είναι κάτι πρωτότυπο, αυθεντικό, κάτι που κάνω μόνο εγώ, ο οποίος προέρχομαι από την Ελλάδα. Ξέρετε, είμαι σχεδόν αυτοδίδακτος, αλλά τα βιώματά μου είναι ελληνικά. Δεν μπορώ να τα αλλάξω. Δείχνω λοιπόν τι υπάρχει στην Ελλάδα. Και δεν ντρέπομαι γι’ αυτό».
Τα τραγικά χρόνια της Γερμανικής κατοχής
Zει την Γερμανική κατοχή µέσα στον τρόµο: η πείνα βασιλεύει, οι εκτελέσεις των πολιτών πολλαπλασιάζονται. Ο θείος του εκτελείται από τους Γερµανούς για τα αντιστασιακά μηνύματα που έγραφε στους τοίχους της Αθήνας.
Το 1945 ξεκινάει να ζωγραφίζει στη διάρκεια του εµφυλίου πολέµου. Οι πρώτες του σπουδές διεξάγονται σε διαφορετικούς τόπους, συχνά σε εκκλησίες καθώς τα σχολεία βρίσκονται υπό την κατοχή Γερµανών στρατιωτών.
Εισάγεται στο Ωδείο των Αθηνών και για δώδεκα χρόνια, σπουδάζει βιολί. Εκεί συναντάει µμουσικούς όπως ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Μίκης Θεοδωράκης και την Ντόρα Μπακόπουλου, που θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του.
Στο λύκειο συνδέεται µε νέους μαθητές µε τους οποίους μοιράζεται το ενδιαφέρον του για την τέχνη, τη συγγραφή και το θέατρο, όπως ο κινηµατογραφιστής Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο ποιητής Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των ετών, βοηθάει των παππού του στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και εκείνος τον ενθαρρύνει να ασχοληθεί µε τη ζωγραφική. Για τα θρησκευτικά βιβλία, σχεδιάζει και ζωγραφίζει µε χρωματιστά µμελάνια, και βινιέτες µε βυζαντινά σύμβολα.
Έτσι, όπως ήταν αναμενόμενο, οι γονείς του τον ώθησαν να σπουδάσει αρχικά βιολί στο Ωδείο Αθηνών και στη συνέχεια ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών το διάστημα 1956-1960 στο εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη.
«Αυτός που τ’ όνομά του γράφω, που έμαθα να λέω τ’ όνομά του, αυτός, ο Φασιανός, ω Φασιανέ! Θυμάμαι τις πρώτες μέρες όταν μου άρχισε η έκπληξη, ήταν ένας νέος τρόπος ν’ αγαπάς…
Λουί Αραγκόν»
Για τη σπουδαία καλλιτεχνική του παρακαταθήκη έχουν γυριστεί τέσσερις ταινίες για την ελληνική και τη γαλλική τηλεόραση, ενώ κυκλοφορούν μονογραφίες που αναφέρονται στην εικαστική παραγωγή του.
Το χαρακτηριστικό ύφος του Φασιανού διαμορφώνεται στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Τρία βασικά θέματα έμειναν αναλλοίωτα στη διάρκεια της πορείας του: άνθρωπος, φύση, περιβάλλον και μέσα από το ατελιέ του στην Καλλιθέα όπου περνά ατέλειωτες ώρες δημιουργεί με πάθος.
Οι συνθέσεις των έργων του
Στις πρώτες συνθέσεις του κυριαρχεί η μορφή του αξιωματικού με τα φουσκωτά, κόκκινα μάγουλα, τα φανταχτερά σιρίτια στη στολή και το γελοιογραφικά υποβλητικό ύφος. Σταδιακά οι μορφές κινούνται και αποκτούν δική τους ζωή.
«Μια μέρα, ενώ στεκόμουν στο παράθυρο και κοιτούσα τον ουρανό, μου ήλθε η έμπνευση, σαν επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, να κάνω έναν ποδηλατιστή με τσιγάρο και καπνό και με τα μαλλιά του να ανεμίζουν.
Όταν το ζωγράφισα, γέμισε το δωμάτιο με φούμες.Κατόπιν έκανα ένα άλλο, μπλε, και ύστερα ένα κόκκινο. Μέχρι τώρα, έχω ζωγραφίσει αρκετούς, για ποδηλατικούς αγώνες. Γίνονται ζεύγη που γεμίζουν το χώρο μόλις αγγίζουν η μία την άλλη, μένοντας ωστόσο ενωμένες σχεδιαστικά σε μία μάζα».
Το καλλιτεχνικό του έργο
Ο Αλέκος Φασιανός εντρύφησε στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία και τη Βυζαντινή εικονογραφία. Μετέβη στη Γαλλία όπου παρακολούθησε μαθήματα λιθογραφίας στην École des beaux-arts του Παρισιού, με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης (1962-1964), κοντά στους Clairin και Dayez.
Το 1966 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, ενώ από το 1974 ζει και εργάζεται στο Παρίσι και την Αθήνα.
«Ακούραστο τζίνι, σκαθάρι των πόλεων και των αγρών, ο Φασιανός είναι πανταχού παρών… Πρίν καλά καλά διαβεί μια πόρτα, τον βρίσκεις λίγα χιολιόμετρα πιο κάτω, να χαιρετά σε κάθε παράθυρο, να λεεί στον καθένα και απο κάτι, κι ύστερα να εξαφανίζεται έτοιμος να ξεπεταχτεί σαν διαβολάκος από ένα άλλο κουτί…Έχει μια δόση ρακοσυλλέκτη ο Φασιανός, κάτι σαν περιέργεια του πρωτόγονου που το μάτι δεν κουράζεται να ανακαλύπτει, τα πάντα γ’αυτόν είναι θέαμα»
Ζαν Μαρί Ντρό, η μυθολογική ηδονή
Από το 1959, χρονιά της πρώτης ατομικής του παρουσίασης στην Αθήνα, έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από εβδομήντα ατομικές εκθέσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Παρίσι, Μόναχο, Τόκυο, Αμβούργο, Ζυρίχη, Μιλάνο, Βηρυτό, Στοκχόλμη, Λονδίνο και αλλού. Συμμετείχε επανειλημμένα σε ομαδικές εκθέσεις και γνωστές διεθνείς διοργανώσεις ανά την υφήλιο.
Ο Φασιανός ασχολήθηκε επίσης με τη χαρακτική, το σχεδιασμό αφισών, καθώς και τη σκηνογραφία, συνεργαζόμενος κυρίως με το Εθνικό Θέατρο (Αμερική του Κάφκα σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, 1975, Ελένη του Ευριπίδη, 1976, Όρνιθες του Αριστοφάνη, 1978 κ.ά.). Ανέλαβε την εικονογράφηση αρκετών βιβλίων, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, γνωστών ποιητών και συγγραφέων. Έχει επίσης εκδώσει και δικά του κείμενα, πεζά και ποιητικά
Ο Φασιανός συχνάζει στο καφέ brazilian, όπου συνδέεται φιλικά µε ποιητές όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Τάκης Σινόπουλος, η Ελένη Βακαλό, ο Νίκος Καρούζος, ο Μίλτος Σαχτούρης, ο Ανδρέας Εµπειρίκος, ο Κώστας Ταχτσής και ο Δηµήτρης Άναλις. Αργότερα θα εικονογραφήσει πολλές από τις συλλογές αυτών των ποιητών.
Τo 2013 γίνεται Αξιωµατούχος της Λεγεώνας της Τιµής από τον Γάλλο Πρέσβη.
Μιλώντας στο Βήμα της Κυριακής όταν ήταν 77 ετών αναφέρθηκε στην τέχνη του, αλλά και στο γεγονός ότι έχει βάλει την υπογραφή του όχι μόνο σε πίνακες αλλά και σε φουλάρια, τασάκια, διακοσμητικά κ.ο.κ. Όπως παρατηρεί μάλιστα η δημοσιογράφος, ενοχλείται όταν γίνεται αναφορά στην υπερπαραγωγικότητά του:
«Τι εννοούν, δηλαδή, ότι κάνω τα πάντα; Αυτά που θέλω κάνω. Τι να κάνω; Να μην παράγω τίποτα; Έχω πολλές ιδέες και τις εξωτερικεύω. Δεν μπορείς να κάνεις αυτό που θέλουν οι άλλοι, αλλά αυτό που θέλεις εσύ. Και ο Πικάσο δεν έκανε χιλιάδες έργα; Δηλαδή, πόσα θα πρέπει να κάνω για να μη μου προσάπτουν τίποτα; Όπως άλλωστε έχω πει, η τέχνη δεν είναι για τα μουσεία αλλά για τους δρόμους. Δεν ξέρουν, λοιπόν, τι τους γίνεται»
Η ενασχόληση με τα κοινά
Το 1999 ήταν υποψήφιος ευρωβουλευτής με το ΠΑΣΟΚ σε τιμητική (μη εκλόγιμη) θέση.
Το τέλος
Απεβίωσε σε ηλικία 86 ετών στις 16 Ιανουαρίου 2022. Ο εμβληματικός ζωγράφος, που σφράγισε με το έργο του την εποχή του, αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια προβλήματα υγείας. Σύμφωνα Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Αλέκος Φασιανός άφησε την τελευταία του πνοή σπίτι του, έχοντας στο πλευρό του τη σύζυγό του Μαρίζα και τα δύο τους παιδιά.
Ο θάνατός του προκάλεσε συγκίνηση στον πολιτικό κόσμο, ο οποίος σύσσωμος εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στέλνοντας τα μηνύματά του στην οικογένεια του μεγάλου ζωγράφου.
Η κηδεία του Αλέκου Φασιανού πραγματοποιήθηκε την Τρίτη, στις 2.00 μ.μ. στο Κοιμητήριο Παπάγου. Από τους πρώτους που έφτασαν στην εκκλησία ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης συνοδεύομενος από τη σύζυγό του Μαρέβα, ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος, η Λίνα Μενδώνη και ο Μανώλης Μητσιάς.
