Ο Ανδρέας Παπανδρέου γεννήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1919 στη Χίο και ήταν γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, Γενικού Διοικητή Αιγαίου τότε και μετέπειτα πρωθυπουργού, και της Σοφίας Μινέικο, κόρης του Ζίγκμουντ Μινέικο, Πολωνού αριστοκράτη και στρατιωτικού μηχανικού.
Της: Έπη Τρίμη
Ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου φοίτησε στο Κολλέγιο Αθηνών, όπου μεταξύ άλλων ήταν συμμαθητής με τους Πέτρο Σιφναίο, Πάρι Κωνσταντινίδη, Γεώργιο Σκιαδαρέση, εργολάβο, και Λεωνίδα Αδάμ.
Ήδη από τα εφηβικά του χρόνια, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε γνωριστεί με τρεις σημαντικές μορφές του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, τον Παντελή Πουλιόπουλο (αργότερα εντάχθηκε και στην οργάνωσή του, την ΕΟΚΔΕ), τον Μιχάλη Ράπτη («Πάμπλο») και τον Πλάτωνα Δρακούλη.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου σφράγισε με την παρουσία και την πολιτική του δράση την περίοδο της Μεταπολίτευσης και αναδείχθηκε ένας από τους πιο επιδραστικούς πολιτικούς στην νεότερη ιστορία της Ελλάδας.
Το μαρξιστικό κίνημα σε ηλικία δεκαπέντε ετών
Με τους τελευταίους τρεις θα δημιουργήσει, σε ηλικία δεκαπέντε ετών, το 1934, το Μαρξιστικό περιοδικό «Ξεκίνημα», όπου και δημοσίευσε πολλά άρθρα για το Σοσιαλισμό. Κάθε τεύχος του περιοδικού είχε στην προμετωπίδα του τους στίχους του Κωστή Παλαμά «Δουλέψτε τον ξανά τον κόσμο στη φωτιά!». Η «Εστία», η πιο σημαντική τότε εφημερίδα της Δεξιάς παράταξης, αντέδρασε απαιτώντας τον εξοβελισμό του νεαρού Ανδρέα Παπανδρέου από την ελληνική κοινωνία γιατί «θα καθίστατο επικίνδυνος για τη χώρα». Το Υπουργείο Παιδείας – στο οποίο δύο χρόνια νωρίτερα Υπουργός ήταν ο πατέρας του – διέταξε ανακρίσεις και οι «παρεκτραπέντες» μαθητές τιμωρήθηκαν με διαγωγή «επίμεμπτο» στο ενδεικτικό τους.
Η αναχώρηση στην Αμερική και η ακαδημαϊκή καριέρα
Το 1937 ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήλθε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών,αλλά το 1939, μετά τη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά, αναχώρησε για τις ΗΠΑ, όπου συνέχισε τις σπουδές του.Την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία συνέχισε στα χρόνια της δικτατορίας, οπότε εργάστηκε ως καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης (1968-69) και του Γιορκ (1969-1974), όπου διετέλεσε και διευθυντής μεταπτυχιακών σπουδών.
Η περιπετειώδης προσωπική ζωή
Παντρεύτηκε διαδοχικά με τη Χριστίνα Ρασιά, μια ελληνοαμερικανίδα ψυχίατρο, τη Μαργαρίτα Τσαντ (με την οποία απέκτησε 4 παιδιά, τον Γιώργο (πρωθυπουργός της Ελλάδος από το 2009 με το ΠΑΣΟΚ), τη Σοφία, τον Νίκο και τον Αντρίκο) και τη Δήμητρα Λιάνη. Εκτός γάμου γεννήθηκε το 1969 η κόρη του Αιμιλία Νίμπλουμ.
Ο γάμος του 70χρονου Ανδρέα Παπανδρέου με την 35χρονη Δήμητρα Λιάνη και η επίθεση από τον Τύπο
Ο Ανδρέας Παπανδρέου και η σχέση του με τη Δήμητρα Λιάνη απασχόλησαν την ελληνική κοινωνία σε όλα τα επίπεδα στο τέλος της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990.
Το 1988 ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ο πρωθυπουργός της χώρας και μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Χέρφιλντ του Λονδίνου με σοβαρό καρδιολογικό πρόβλημα. Στο νοσοκομείο τον συνόδευσε η Δήμητρα Λιάνη για την οποία όλοι γνώριζαν την ύπαρξή της, αλλά για πρώτη φορά εμφανίσθηκε επισήμως ως η σύντροφός του. Μετά από μια επιτυχημένη επέμβαση καρδιάς, ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί της το απόγευμα της 22ας Οκτωβρίου 1988. Το συγκεντρωμένο πλήθος τον περίμενε να κατέβει από το «Airbus» της Ολυμπιακής. Η πόρτα άνοιξε και ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίστηκε στην κορυφή της σκάλας. Κοίταξε το πλήθος και σήκωσε τα χέρια του να χαιρετήσει τον κόσμο που είχε συρρεύσει για τον υποδεχτεί μετά την περιπέτεια υγείας του. Προχώρησε και με ένα νεύμα του χεριού του κάλεσε κοντά του τη Δήμητρα Λιάνη. Έτσι απλά, ξεπέρασε τα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας και μπήκε στο επίκεντρο της κριτικής από τον αντιπολιτευόμενο τύπο, που σύντομα κατέφυγε στη χυδαιολογία. Από τότε η Δήμητρα Λιάνη έγινε άτυπα η πρώτη κυρία και σχεδόν μόνιμο πρωτοσέλιδο στον τύπο. Ακόμη και στο κόμμα δεν έτρεφαν τα καλύτερα αισθήματα για τον ρόλο της. Εκείνος όμως δεν άκουγε τα σχόλια και την υπερασπιζόταν πάντα, δηλώνοντας δημόσια: “Μη χτυπάτε τη Δήμητρα, χτυπήστε εμένα”. Στις 13 Ιουλίου του 1989, ο πολιτικός που επέτρεψε τον πολιτικό γάμο, παντρεύθηκε τη Δήμητρα με θρησκευτική τελετή στην Ελευθερώτρια της Πολιτείας. Όπως είπε ο ίδιος χαριτολογώντας, το “αποκατέστησε το κορίτσι” και πλέον ήταν η Δήμητρα Παπανδρέου.
Για χάρη της φτιάχτηκε το σπίτι στην οδό Αγράμπελης στην Εκάλη, η διάσημη »ροζ βίλα», όπως την ονόμασε ο Τύπος, όπου έζησαν μέχρι να πέσει η αυλαία για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Τα σχόλια γύρω από την προσωπική ζωή του ζευγαριού επικεντρώθηκαν στα έξοδα για την ανέγερση της βίλας εν μέσω οικονομικών και πολιτικών σκανδάλων. Μετά τον θάνατό του Ανδρέα Παπανδρέου στις 23 Ιουνίου 1996, η Δήμητρα σταδιακά έχασε την αυλή που δημιουργήθηκε γύρω της όσο ήταν η διευθύντρια του πολιτικού γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου. Τα μέσα ενημέρωσης την αποκαλούσαν και πάλι “μαιτρέσα” και ήταν πια μια ανεπιθύμητη παρουσία για το ΠΑΣΟΚ, του Κώστα Σημίτη, που σήκωσε το λάβαρο του «εκσυγχρονισμού». Η Δήμητρα Παπανδρέου, με τους αστρολόγους και τους ιερείς, δεν ταίριαζε με το νέο όραμα και κρίθηκε ότι δεν μπορούσε αν το υπηρετήσει. Ωστόσο εκείνη υπερασπιζόταν πάντα τα βαθιά συναισθήματά της για τον Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ είχε πει χαρακτηριστικά: «Για μένα ο Ανδρέας ήταν ο Θεός μου. Αυτός μου έτυχε. Όπως τον λάτρεψε ένα μεγάλο τμήμα του λαού, έτσι τον λάτρεψα κι εγώ σαν γυναίκα. Ήταν ο μέντοράς μου και νομίζω ότι κι αυτός είδε κάτι σε μένα που δεν το είχε βρει αλλού. Μια ζεστασιά, μία κατανόηση και στήριξη σε πολύ δύσκολες στιγμές».
Τα χρόνια της χούντας
Με την επιβολή του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, ο Ανδρέας Παπανδρέου συνελήφθη με περιπετειώδη τρόπο στο σπίτι του στο Ψυχικό και κρατήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ μέχρι τον Δεκέμβριο, οπότε το στρατιωτικό καθεστώς χορήγησε αμνηστία και τόν άφησε ελεύθερο. Τον Ιανουάριο του 1968 τού δόθηκε άδεια να αναχωρήσει στο εξωτερικό. Στα επτά περίπου χρόνια τής απουσίας του από την Ελλάδα ο Ανδρέας Παπανδρέου ανέπτυξε εντονότατη και πολύπλευρη αντιστασιακή δράση κατά τού δικτατορικού καθεστώτος των Αθηνών.
Ένα μήνα αργότερα, στις 27 Φεβρουαρίου, ίδρυσε το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ), με αρχική έδρα την Στοκχόλμη και με τη θερμή συμπαράσταση των κυβερνήσεων της Σουηδίας. Ο ίδιος πίστευε ότι η ανατροπή της χούντας των συνταγματαρχών θα ήταν δυνατή μόνον έπειτα από συνεχή και συνεπή λαϊκό αγώνα. Οι ιδεολογικοί στόχοι αυτού του αγώνα είχαν ως τελικό σκοπό τον ριζικό μετασχηματισμό της κοινωνικής και πολιτικής δομής της Ελλάδας και τον αναπροσανατολισμό των διεθνών της σχέσεων.
Εκτός από την αντιστασιακή του δράση, τα χρόνια της εξορίας του, δίδαξε ως καθηγητής Οικονομικών στα πανεπιστήμια Στοκχόλμης (1968-1969) και Γιορκ (1969-1974).
Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ
Ο Ανδρέας Παπανδρέου αντιμετώπισε αρχικά με πολλή δυσπιστία τη Μεταπολίτευση της 24ης Ιουλίου 1974 και έλαβε την απόφαση να επιστρέψει στην Ελλάδα μόλις στα μέσα Αυγούστου. Αμέσως όμως δραστηριοποιήθηκε με αποτέλεσμα μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες να παρουσιάσει τις θέσεις του για την ίδρυση ενός νέου κόμματος. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974, σε μία από τις αίθουσες του ξενοδοχείου «Kινγκ Πάλας», ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος με τη γνωστή «Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται από τότε. Η επιμέλεια της διακήρυξης είχε ανατεθεί από τον ίδιο τον Παπανδρέου στα ηγετικά στελέχη του ΠΑΚ Ιωάννη Ζαφειρόπουλο, αργότερα βουλευτή νομού Ηλείας, στον καθηγητή πανεπιστημίου Μανώλη Παπαθωμόπουλο και στον Δαμιανό Βασιλειάδη, ενώ ένα μεγάλο μέρος της διακήρυξης γράφτηκε από τον Κώστα Σημίτη. Παρόντες στην ανακοίνωση της διακήρυξης ήταν στελέχη του ΠΑΚ, αγωνιστές διωχθέντες από τη Χούντα, νεολαίοι από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και νεολαίοι της Γενιάς του 1-1-4. Στη διακήρυξη αναγράφονταν οι λόγοι ίδρυσης και οι βασικές θέσεις του κινήματος.
Το διάστημα 1981-1985 κυρίως, ο Ανδρέας Παπανδρέου και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ προέβησαν σε σειρά εθνικοποιήσεων, τηρώντας και τις προεκλογικές δεσμεύσεις του κόμματος για την «κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων».Επίσης, έγιναν δύο διαδοχικές υποτιμήσεις της δραχμής, το 1983 και το 1985, κάτι που βοήθησε την εξαγωγική ικανότητα της χώρας αλλά έριξε την αγοραστική δύναμη των πολιτών, κάνοντας τα εισαγόμενα αγαθά πολύ ακριβότερα.Ο Ανδρέας Παπανδρέου ως προεκλογικά συνθήματα χρησιμοποίησε το 1981 τα «έξω από το ΝΑΤΟ», «έξω από την ΕΟΚ». Ένα ακόμα σύνθημα εναντίον της ΕΟΚ που είχε χρησιμοποιήσει το ΠΑΣΟΚ ήταν «ΕΟΚ, ο λάκκος των λεόντων».Στις πρόωρες εκλογές της 10ης Οκτωβρίου του 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου, απαλλαγμένος πλέον από τις κατηγορίες για το σκάνδαλο Κοσκωά επιστρέφει θριαμβευτικά στην εξουσία με άνετη πλειοψηφία της τάξης του 47%. Αποφασίζεται η μεταστροφή της οικονομικής πολιτικής της χώρας, μπαίνοντας έτσι ουσιαστικά σε πορεία προς την ΟΝΕ. Επίσης, αναγνωρίζεται η γενοκτονία των Ποντίων, δημιουργείται το ΑΣΕΠ .
Η παραίτηση και τα προβλήματα υγείας
Η περιπέτεια του σκανδάλου Κοσκωτά και η πολιτική ένταση των περασμένων χρόνων έχουν επιβαρύνει πλέον σοβαρά την υγεία του και στις 21 Νοεμβρίου του 1995 εισάγεται εσπευσμένα στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο με σοβαρά προβλήματα υγείας (αρχή πνευμονίας). Οι πιέσεις που του ασκούνται τον αναγκάζουν να υπογράψει τον Ιανουάριο του 1996 την παραίτησή του, δηλώνοντας ότι «τα προβλήματα της χώρας δεν μπορούν να περιμένουν».
Ο τάφος του Ανδρέα Παπανδρέου στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών
Στις 23 Ιουνίου 1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο στο σπίτι του στην Εκάλη. Κηδεύεται στις 26 Ιουνίου 1996 στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών με τιμές εν ενεργεία αρχηγού κράτους, κάτι που τελευταία φορά στην Ελλάδα είχε συμβεί το 1964, όταν είχε πεθάνει ο τότε βασιλέας Παύλος.Ο θάνατός του προκάλεσε κύμα συγκίνησης σε όλη τη χώρα, και πλήθη κόσμου, που κυμαίνονταν από «εκατοντάδες χιλιάδες»έως «εκατομμύρια» παρευρέθησαν στη κηδεία του Ανδρέα Παπανδρέου. Εκφωνήθηκαν συνολικά 12 επικήδειοι λόγοι από Έλληνες και ξένους αξιωματούχους, με πρώτο αυτόν του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη και τελευταίο αυτόν του γιου του Ανδρέα Παπανδρέου και τότε υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Γιώργου Παπανδρέου, ενώ παρευρέθησαν σχεδόν 100 πολιτικές προσωπικότητες από όλο τον κόσμο, πρωτοφανές για Έλληνα πολιτικό.
Στο σφυρί για 5.000 ευρώ μπομπονιέρα από τον γάμο του Ανδρέα Παπανδρέου με τη Δήμητρα
Στο «σφυρί» η ασημένια αναμνηστική μπομπονιέρα από τον θρυλικό γάμο του Ανδρέα Παπανδρέου με την Δήμητρα Λιάνη, με την υπογραφή του οίκου νυφικών της Νταίζης Αντωνοπούλου που σχεδίασε για την ημέρα εκείνη και το νυφικό της νύφης. Το πολυτελές γαμήλιο αντικείμενο έχει βγει προς πώληση στο διαδίκτυο από το vendora.gr με πρώτη τιμή προσφοράς τα 5.000 ευρώ.
Ήδη έχουν εμφανιστεί οι πρώτοι ενδιαφερόμενοι οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν ακόμα και τα διπλά προκειμένου να την αποκτήσουν. Σύμφωνα με την ανάρτηση κάτοχος της συλλεκτικής μπομπονιέρας εμφανίζεται ένας συλλέκτης από το Ηράκλειο της Κρήτης που όλα αυτά τα χρόνια την είχε στην κατοχή του.
Η ασημένια μπομπονιέρα που μοιάζει με κουτί φέρει στο επάνω της μέρος σκαλιστά τα ονόματα των νιόπαντρων «Ανδρέας – Δήμητρα», ενώ στο εσωτερικό του υπάρχει η σφραγίδα του διάσημου οίκου στο Κολωνάκι.
