Το Nomans Land, είναι το απαγορευμένο νησάκι των ΗΠΑ, το οποίο αποτελεί πονοκέφαλο για τις αρχές καθώς είναι περιτριγυρισμένο από… βόμβες. Δεν το λένε Nomans Land αδίκως, αν και κάποτε το απαγορευμένο αυτό νησάκι ήταν γνωστό ως «Νήσος του Έρωτα», λέγοντας ιστορίες για Βίκινγκς, φαντάσματα, Ναζί και λαθρέμπορους ποτών. Πλέον, άλλοι το θέλουν καταφύγιο άγριας ζωής, άλλοι πρώτης τάξεως ερευνητικό προορισμό και κάποιοι τέλος μιλούν για έναν τόπο παράδοσης που οφείλει να αποκατασταθεί.
Αυτή είναι η ιστορία ενός νησιού αλλιώτικου από τα άλλα…
Παραμένει μυστηριώδες και εντελώς ασυνήθιστο μέσα στην πολυκοσμία των ακτών της Νέας Αγγλίας. Τίποτα δεν θυμίζει εδώ το γνώριμο σκηνικό που ανοίγεται ολόγυρα και για τον αμύητο μοιάζει παράξενο να μην το έχουν εκμεταλλευτεί εμπορικά, όπως τα διπλανά νησάκια που απαρτίζουν το δημοφιλέστατο θέρετρο του Martha’s Vineyard.
Καταφύγιο άγριας ζωής
Ένα νησί 250 τετραγωνικών χιλιομέτρων όπου περνά τις διακοπές της η άρχουσα τάξη και είναι λιγότερο από 5 χιλιόμετρα μακριά. Στο Νomans Land επικρατεί όμως μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα. Το αποκαλούν πια σπίτι οι θαλάσσιες χελώνες, αλλά και μερικά εκατομμύρια αποδημητικά πουλιά. Είναι ένα πραγματικό καταφύγιο άγριας ζωής που φτιάχτηκε χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση.
Ο άνθρωπος έκανε εξάλλου ό,τι μπορούσε για να αφανίσει κάθε ζωή από την επιφάνειά του. Βλέπετε για 50 ολόκληρα χρόνια, μεταξύ 1943-1996, το νησάκι λειτουργούσε ως στόχος για τις βόμβες του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ.
Και παρά τις προσπάθειες για τον καθαρισμό του, το Nomans Land παραμένει γεμάτο από μη εκραγέντα πυρομαχικά, μια θανάσιμη παγίδα για όποιον θελήσει να πατήσει τις ακτές του. Γι’ αυτό και παραμένει διαχρονικά κλειστό στον κόσμο. Παρά τον μισό αιώνα που υπέμεινε όμως την ανθρώπινη καταστροφή, η ζωή έχει επιστρέψει στο νησάκι.
Και μαζί της επέστρεψε και η ερώτηση, περισσότερο πρακτική παρά φιλοσοφική, που ταλανίζει κατοίκους, αρχές και ειδικούς: τι κάνεις άραγε σήμερα με το Νomans Land;
Η πλούσια ιστορία
Για τους ντόπιους, το 612 στρεμμάτων ακατοίκητο νησί δεν είναι παρά μια κουκίδα στον χάρτη, ένα ξεχασμένο και απαγορευμένο μέρος που είναι σαν να μην έζησε ποτέ και τίποτα εκεί. Το αγόρασε το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ το 1938 για να το μετατρέψει σε πεδίο δοκιμών για τις βόμβες του.
Το πεδίο ήταν ενεργό μέχρι και το 1996, αν και μετά το 1952 υποτίθεται ότι οι βόμβες δεν ήταν πραγματικές, παρά εκπαιδευτικές για τους νεαρούς πιλότους. Μόνο που αυτό κατέστρεψε κάθε ένδειξη ανθρώπινης παρουσίας στο νησί. Και κάθε είδος ζωής, αλίμονο.
Όταν το Ναυτικό το μεταβίβασε το 1998 στην Υπηρεσία Αλιείας και Άγριας Ζωής των ΗΠΑ, ήταν κρανίου τόπος. Λες και δεν πέρασε ποτέ από κει γηγενής Αμερικανός, όπως υποδεικνύουν τα λιγοστά ευρήματα που έχει ανασύρει η αρχαιολογική σκαπάνη και πάνε πίσω ως και 5.000 χρόνια.
Η δυτική ιστορία του νησιού ξεκινά επισήμως το 1602, όταν το ανακαλύπτει για πρώτη φορά ο βρετανός κουρσάρος και εξερευνητής Bartholomew Gosnold. Οι πρώτοι ευρωπαίοι άποικοι καταφτάνουν το 1715 και όλοι αναζητούν τους θησαυρούς που έθαβαν υποτίθεται εδώ οι πειρατές.
Το νησί ερήμωσε στα τέλη του 19ου αιώνα
Ο μόνος πραγματικός θησαυρός ήταν η καλή ψαριά και σύντομα το νησάκι θα γίνει γνωστό ως ψαροχώρι. Και βοσκοτόπι αργότερα, φιλοξενώντας μεγάλους πληθυσμούς προβάτων.
Το νησί αρχίζει να ερημώνει όμως από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν το ψάρεμα του μπακαλιάρου γίνεται ολοένα και λιγότερο επικερδές. Το 1896, η εφημερίδα «The Boston Globe» στέλνει δημοσιογράφο για ρεπορτάζ και εκείνος βρίσκει μόνο μία οικογένεια ως μόνιμους κατοίκους.
Η «Boston Globe» φροντίζει να ενημερώσει τους αναγνώστες της και για τα φαντάσματα που στοιχειώνουν το νησάκι, γεννώντας έναν ακόμα θρύλο. Ο δεύτερος ήταν η αποικία των Βίκινγκς, κάτι που δεν αποδείχτηκε ωστόσο ποτέ.
Καταφύγιο για τους λαθρέμπορους αλκοόλ το 1920
Αυτό που είναι περίτρανα γνωστό είναι η χρήση του νησιού ως καταφυγίου για τους λαθρέμπορους αλκοόλ κατά την Ποτοαπαγόρευση του 1920. Πλοία από τον Καναδά και αλλού έδιναν εδώ ραντεβού με τους ντόπιους διακινητές, κατακλύζοντας τις ακτές του με κιβώτια οινοπνευματωδών.
Η οικογένεια του Joshua Crane, του λεγόμενου και «μονάρχη του Nomans Land», ορκιζόταν πως έβλεπε να περνούν απο κει γερμανικά υποβρύχια πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρά το γεγονός ότι οι ιστορικοί το αμφισβητούν αυτό, η κόρη του εμφάνισε κάποια στιγμή το 1938 ένα μισοσβησμένο γερμανικό τσιγάρο.
Την ίδια χρονιά, το Ναυτικό νοίκιασε το νησί από τους Crane έναντι 50.000 δολαρίων και τους υποσχέθηκε να το επιστρέψει κάποια στιγμή. «Στην ίδια κατάσταση», σημειωνόταν στο έγγραφο.
Ο Crane είχε όνειρα να το μετατρέψει σε ένα υπερπολυτελές θέρετρο όταν θα το ξανάπαιρνε στα χέρια του. Το Ναυτικό τού χάλασε ωστόσο τα σχέδια το 1952, όταν τον ενημέρωσε πως θα κρατήσει το νησί στην ιδιοκτησία του…
Ο άνθρωπος που το ξέρει καλύτερα από όλους
Από το 1952, μόνο ερευνητές με ειδική άδεια μπορούσαν να το επισκεφτούν. Και ένας τέτοιος είναι ο βιολόγος Gus Ben David, γέννημα θρέμμα της περιοχής, που στάλθηκε για πρώτη φορά το 1973 για να ερευνήσει τη βιοποικιλότητα του νησιού, όσο η ζωή επέστρεφε σιγά σιγά στο σημείο.
Ο βιολόγος επέστρεψε στο νησί τουλάχιστον άλλες 80 φορές, συχνά συνοδεία κρατικών αξιωματούχων. «Ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της ζωής μου είναι η σχέση μου με το Nomans», είπε κάποια στιγμή στο «Martha’s Vineyard Magazine», «είναι απίστευτο. Είναι από άλλο κόσμο. Είναι ένα βιολογικό διαμάντι».
«Ξέρω πού βρίσκεται κάθε βόμβα σε αυτό το νησί»
Ο ίδιος καλούσε μάλιστα το Ναυτικό να μην καθαρίσει το νησί από τα μη εκραγέντα πυρομαχικά. Κι αυτό γιατί οι διάσπαρτες βόμβες κρατούσαν τους περίεργους μακριά από το νησί, αφήνοντάς το κληρονομιά στα πουλιά και τα πλάσματα του νερού.
Ο David πέρασε στο νησί περισσότερο χρόνο από κάθε άλλον άνθρωπο. Και συνεχίζει να υποστηρίζει πως πρέπει να παραμείνει ως έχει, να το αφήσουν ήσυχο στις άσκαστες βόμβες του και τα αποδημητικά πουλιά του.
Το Nomans Land είναι σήμερα ένας απροσδόκητος παράδεισος άγριας ζωής. Και ο David το ξέρει αυτό καλύτερα από τον καθένα. Κάθε απόπειρα απομάκρυνσης των μη εκραγέντων πυρομαχικών απειλεί την ίδια τη φύση του ως βιότοπου, λέει. «Ξέρω πού βρίσκεται κάθε βόμβα σε αυτό το νησί», καταλήγει…
Το καυτό debate
Αφήνοντας κατά μέρος τα σχέδια για οικοπεδοποίηση του νησιού, που παραμένει το μεγάλο δέλεαρ για πολλούς, υπάρχουν και αυτοί που το θέλουν καθαρό από βόμβες με πιο αγνά κίνητρα κατά νου.
Κάποιοι ελπίζουν να μπορούν απλώς να το επισκεφτούν, όπως οι ντόπιοι, που το θεωρούν εξίσου γραφικό με τα διπλανά και πυκνοκατοικημένα νησάκια που στενάζουν το καλοκαίρι από την άφιξη των τουριστών.
Άλλοι πάλι ανησυχούν πως τα μη εκραγέντα πυρομαχικά ίσως βρουν τον δρόμο τους για τη θάλασσα και μπορεί να ξεβραστούν στις πολυσύχναστες παραλίες του γειτονικού Martha’s Vineyard.
Ο Brian McCarty, παλιός αξιωματικός της Αεροπορίας και ξεναγός πια, το ονειρεύεται καθαρό. Το θέλει ανοιχτό σε περιορισμένο αριθμό επισκεπτών, ερευνητές και ντόπιους. «Δεν διαχειρίζεσαι κάτι αφήνοντάς το εντελώς στην τύχη του», υποστηρίζει.
Η πραγματική ανησυχία του όμως είναι άλλη και τη μοιράζονται πολλοί. Την ώρα δηλαδή που ο κίνδυνος από τα μη εκραγέντα πυρομαχικά είναι υπαρκτός, οι ντόπιοι ανησυχούν και για τη μόλυνση που προκαλούν οι σκουριασμένες βόμβες.
31 εκατ. δολάρια θα κοστίσει η απομάκρυνση των πυρομαχικών
Το πόσιμο νερό που πίνουν οι κάτοικοι και οι χιλιάδες τουρίστες του Martha’s Vineyard προέρχεται από τον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα. Ό,τι διαβρώνεται στο χώμα του Nomans Land, καταλήγει να μολύνει το νερό της περιοχής.
Το Ναυτικό υπολογίζει το κόστος για την απομάκρυνση των μη εκραγέντων πυρομαχικών στα 31 εκατ. δολάρια, εκεί που μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού δεν θα ξεπεράσει τα 11 εκατομμύρια (σε βάθος 30ετίας).
Μέσα σε όλα, στο debate για την τύχη του μικρού νησιού έχουν ριχτεί και όσοι μιλούν για την πολιτιστική κληρονομιά του. Είναι γνωστό πως εκεί ζούσε μια τοπική φυλή αυτοχθόνων Αμερικανών (Wampanoag Tribe of Gay Head) και δεν είναι λίγοι αυτοί που καλούν τις αρχές να φέρουν στο φως τα πειστήρια της ύπαρξής τους.
