Τα τελευταία τέλη κυκλοφορίας με το ισχύον σύστημα ήταν το μέχρι το 2024. Μια ειδική Ομάδα Εργασίας στο ΥΠΕΘΟ έχει αναλάβει το έργο να ετοιμάσει εισηγήσεις για διαφορετικά σενάρια κοστολόγησης των τελών κυκλοφορίας έως το φθινόπωρο. Αυτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψιν τις απαιτήσεις της “πράσινης” μετάβασης και τις ιδιαιτερότητες της εγχώριας αγοράς, όπου πολλοί έχουν παλιά αυτοκίνητα λόγω οικονομικών περιορισμών και όχι επειδή δεν θέλουν να τα αλλάξουν.
Ξεκινώντας από τα απλά, η πρώτη αλλαγή που αναμένεται είναι η αύξηση των προστίμων για την καθυστέρηση πληρωμής των τελών. Αν καθυστερήσεις πληρωμή για μια μέρα ή ένα εξάμηνο, το πρόστιμο θα διπλασιαστεί. Είναι ξεκάθαρο ότι απαιτείται μια αναδιάρθρωση, με αύξηση του προστίμου, ώστε να μην επιτραπεί σε εκείνους που καθυστερούν είτε εσκεμμένα είτε από αμέλεια να αποφεύγουν την πληρωμή των φόρων.
Στα δύσκολα και προβληματικά θέματα, δηλαδή τον τρόπο διαμόρφωσης των νέων Τελών, η οδηγία που εκδόθηκε από το υπουργείο στην Ομάδα Εργασίας υποδεικνύει ότι πρέπει να γίνει «ανάλυση και έρευνα των νέων τεχνολογικών, οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών εξελίξεων καθώς και των όρων, προϋποθέσεων και κριτηρίων που καθορίζουν το κόστος των Τελών». Η Ομάδα θα πρέπει να αποφασίσει εάν θα προχωρήσει σε μια απλή τροποποίηση των υφιστάμενων κλιμάκων, με εσωτερικές διαφοροποιήσεις στους συντελεστές υπολογισμού, ή αν θα προχωρήσει σε μια ριζική αναδιάρθρωση, λαμβάνοντας υπόψη την αυξημένη ανάπτυξη των ηλεκτρικών οχημάτων, τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από την Ευρωπαϊκή «Πράσινη Συμφωνία» και το γεγονός ότι η Ελλάδα διαθέτει τον πλέον παλιό στόλο αυτοκινήτων στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου σχετικά με την οδική ασφάλεια, η μέση ηλικία των αυτοκινήτων στην Ελλάδα είναι 17 χρόνια, ενώ σε άλλες χώρες είναι 12 χρόνια. Μια πιθανή λύση θα μπορούσε να είναι η αύξηση των τελών κυκλοφορίας για τα παλαιότερα οχήματα, ωστόσο αυτό χρειάζεται και την ύπαρξη κινήτρων όπως πριμοδοτήσεις για την αγορά νέων “καθαρών” αυτοκινήτων. Το πρόγραμμα απόσυρσης αυτοκινήτων απαιτεί επίσης ανάλογους πόρους, είτε εθνικούς είτε κοινοτικούς.
Να προσδιοριστεί η μετάβαση προς πιο “πράσινες” μορφές μεταφοράς στην Ευρώπη, χωρίς την αντιγραφή των συστημάτων υπολογισμού των τελών κυκλοφορίας από άλλες χώρες της ΕΕ, αφού η πλειοψηφία των χωρών βρίσκεται σε μετάβαση προς μια “πράσινη” οικονομία. Η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οδική μεταφορά απαιτεί σταθερά μέτρα πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι οδηγοί και οι φορείς να επιλέγουν οχήματα με χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές.
Συνοψίζοντας, πρέπει να προσφερθούν κίνητρα για τη χρήση πιο οικολογικών οχημάτων και αντικίνητρα για τη χρήση ρυπογόνων οχημάτων. Μια εναλλακτική λύση είναι να δοθεί πρόσβαση σε πιο καθαρά καύσιμα στα οχήματα με εσωτερική καύση. Σε εθνικό επίπεδο, οι επιβαρύνσεις στη χρήση αυτοκινήτων μπορεί να επιμεριστούν στα τέλη και τους φόρους των καυσίμων.
Σύμφωνα με σχετική μελέτη του ΟΟΣΑ, η διαφοροποίηση των ετήσιων φόρων επί της ιδιοκτησίας ή της χρήσης οχημάτων, με βάση τις ρυπογόνες εκπομπές έχει διαδοθεί ευρέως μεταξύ των χωρών- μελών του Οργανισμού.
Περίπου τα δύο τρίτα αυτών των χωρών (22 από τις 38) περιλαμβάνουν τις εκπομπές CO2 στα κριτήρια για την αξιολόγηση αυτών των φόρων και/ή για την εφαρμογή της απαλλαγής για υβριδικά και ηλεκτρικά οχήματα (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σλοβακική Δημοκρατία, Σλοβενία, Σουηδία, Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο).
Δεκατέσσερις από αυτές τις χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Σουηδία) εφαρμόζουν τέτοια διαφοροποίηση τόσο για τους φόρους αγοράς/εγγραφής όσο και για τους περιοδικούς φόρους. Η Νορβηγία, κατήργησε, πάντως, την απαλλαγή από τα τέλη κυκλοφορίας για τα ηλεκτροκίνητα οχήματα από την 1η Μαρτίου 2022.
Σήμερα, οι εκπομπές ρύπων από τις μεταφορές αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ, ενώ τα τελευταία χρόνια οι εν λόγω εκπομπές έχουν αυξηθεί.
Στο πλαίσιο της «Πράσινης Συμφωνίας», όλα τα καινούργια αυτοκίνητα και ημιφορτηγά που θα ταξινομούνται στην Ευρώπη θα είναι μηδενικών εκπομπών έως το 2035.
Ως ενδιάμεσο βήμα προς την επίτευξη μηδενικών εκπομπών, οι μέσες εκπομπές των καινούργιων αυτοκινήτων θα πρέπει να μειωθούν κατά 55% έως το 2030 και των καινούργιων ημιφορτηγών κατά 50% έως το 2030. Έτσι οι οδικές μεταφορές θα τεθούν σε σταθερή πορεία για την επίτευξη κινητικότητας μηδενικών εκπομπών το 2050.
Προφανώς όλες αυτές οι υποχρεώσεις και οι στόχοι θα ληφθούν υπόψιν από την Ομάδα Εργασίας του ΥΠΕΘΟ, καθώς το νέο σύστημα Τελών Κυκλοφορίας θα πρέπει να έχει «ορίζοντα» πολλών ετών.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα πρέπει (;) να είναι δημοσιονομικά ουδέτερο, δηλαδή ούτε να αυξήσει συνολικά τη φορολογική επιβάρυνση των οδηγών, ούτε και να ανοίξει “τρύπα” στον Προϋπολογισμό.
Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι τα αυτοκίνητα συνεισφέρουν στους εθνικούς προϋπολογισμούς της Ευρώπης με περίπου 390 δισ ευρώ ετησίως.
Στην Ελλάδα, μόνο από τα Τέλη Κυκλοφορίας εισπράττονται περί τα 1,2 δισ ευρώ, ενώ αν συνυπολογίσει κανείς Τέλη Ταξινόμησης, ΦΠΑ, φόρους καυσίμων, ο λογαριασμός αγγίζει τα 8 δισ ευρώ, δηλαδή περί τα 1.200 ευρώ ανά όχημα.
Οι Έλληνες οδηγοί έχουν ανακαλύψει έναν τρόπο για να αποφεύγουν τα έξοδα που αφορούν το αυτοκίνητό τους, όπως καύσιμα, τέλη κυκλοφορίας, ασφάλεια, ΚΤΕΟ και να μην γίνονται αντιληπτοί από τις Αρχές.
Ειδικότερα, πολλοί επιλέγουν να θέσουν το αυτοκίνητό τους σε ακινησία, μια διαδικασία που ολοκληρώνεται και ηλεκτρονικά, μέσω της πλατφόρμας myCAR της ΑΑΔΕ, με τους οδηγούς να επιλέγουν «Ψηφιακή Ακινησία/Κυκλοφορία» και στη συνέχεια να πληκτρολογούν τον αριθμό του οχήματος, τον ταχ.κωδ. της περιοχής, την οδό και τον αριθμό του χώρου στάθμευσης που θα βρίσκεται το όχημα.
Για να μπορέσει να τεθεί σε ψηφιακή ακινησία ένα όχημα, ο χώρος που θα φυλάσσεται πρέπει να είναι είτε ιδιόκτητος, είτε ενοικιασμένος ή παραχωρημένος και ο ιδιοκτήτης του ΙΧ να έχει αφαιρέσει τις πινακίδες κυκλοφορίας από το όχημά του.
Βέβαια, ψηφιακή ακινησία σημαίνει απαγόρευση κυκλοφορίας του αυτοκινήτου και παρουσία του σε δημόσιο δρόμο.
Όμως, πολλοί Έλληνες οδηγοί, για διάφορους λόγους (π.χ. επειδή θέλουν να συνεχίσουν να κυκλοφορούν το όχημα τους, ή στη θέση που έχουν δηλώσει ότι θα φυλάσσεται το όχημα, έχουν σταθμεύσει άλλο αυτοκίνητο), το έχουν παρκάρει, παράνομα, σε δημόσιο δρόμο.
Σε περίπτωση ελέγχου, από τα αρμόδια όργανα, θα επιβληθεί άρση της ακινησίας, πληρωμή των Τελών Κυκλοφορίας, πρόστιμο εκπρόθεσμης καταβολής τους, καθώς και διοικητικό πρόστιμο 10.000 ευρώ.
Σε περίπτωση, μάλιστα, υποτροπής, το πρόστιμο εκτοξεύεται στις 30.000 ευρώ και συνοδεύεται από αφαίρεση του διπλώματος οδήγησης του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου.
Συνεπώς, πολλοί οδηγοί ντύνουν το δηλωμένο σε ακινησία όχημά τους, που βρίσκεται παράνομα σταθμευμένο σε δημόσιο δρόμο, με κουκούλα, βασιζόμενοι στο γεγονός ότι οι ελεγκτικές αρχές δεν θα τη σηκώσουν για να αποκαλύψουν την ταυτότητα του ΙΧ.
Έτσι, οι οδηγοί ευελπιστούν ότι μόλις τα αρμόδια όργανα δουν την κουκούλα, θα πιστέψουν ότι το αυτοκίνητο φροντίζεται από τον ιδιοκτήτη του και θα τους απαλλάξει από τον κίνδυνο να θεωρηθεί εγκαταλελειμμένο.
Βέβαια, η πολύμηνη παρουσία οχήματος (ακόμα και αν φέρει κουκούλα) σε ένα συγκεκριμένο σημείο, ίσως εκληφθεί ως εγκατάλειψη από κάποιον περίοικο και ενδέχεται να καλέσει τον εκάστοτε Δήμο, ώστε να δρομολογηθούν οι διαδικασίες απομάκρυνσής του από το σημείο.
Αλλαγές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά στις άδειες οδήγησης προτείνει η ΕΕ, με στόχο την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας.
Πλέον, εφόσον περάσει η πρόταση της Επιτροπής Μεταφορών του Ευρωκοινοβουλίου, θα πρέπει όλοι οι οδηγοί να περάσουν από γιατρό και να επαναλαμβάνουν τις επισκέψεις τους σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η τελευταία εξέλιξη σημειώθηκε την Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου, όταν η Επιτροπή ψήφισε υπέρ της εφαρμογής υποχρεωτικών ιατρικών εξετάσεων, τόσο κατά την έκδοση, όσο και την ανανέωση των αδειών οδήγησης. Επίσης, συμφωνήθηκε ότι η ισχύς των διπλωμάτων οδήγησης θα πρέπει να ανέρχεται σε τουλάχιστον 15 χρόνια.
Πρόκειται για μια απόφαση που φέρνει αναστάτωση στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, δεδομένου ότι στις περισσότερες από αυτές τα διπλώματα οδήγησης δεν έχουν ημερομηνία λήξης και οι οδηγοί, ακόμα και οι ηλικιωμένοι, δεν απαιτείται να υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις.
Την εναντίωσή του με τη συγκεκριμένη πρόταση εξέφρασε και ο ADAC, η μεγαλύτερη λέσχη αυτοκινήτου στην Γερμανία, η οποία δεν αποδέχεται την υποχρεωτικότητα των ιατρικών εξετάσεων. Αντιθέτως, προτείνει οι ιατρικές εξετάσεις να είναι υποχρεωτικές μόνο σε όσους οδηγούς ταλαιπωρούνται από ασθένειες που επηρεάζουν την ικανότητές τους στην οδήγηση.
Σημειώνεται ότι η Επιτροπή Μεταφορών του Ευρωκοινουβουλίου τάχθηκε υπέρ της εφαρμογής μιας υποχρεωτικής δοκιμαστικής περιόδου τουλάχιστον δύο ετών για τους νέους οδηγούς, κατά τη διάρκεια της οποίας θα υποβάλλονται σε περιορισμούς, όπως οι αυστηρότερες ποινές για επικίνδυνη οδήγηση και όριο αλκοόλ 0,2 g/l όταν κάθονται πίσω από το τιμόνι.
H θέση της Επιτροπής Μεταφορών θα ψηφιστεί κατά πάση πιθανότητα από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη σύνοδο ολομέλειας του Ιανουαρίου 2024.