Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι παθολογικές καταστάσεις που αναπτύσσονται λόγω του ότι το αμυντικό μας σύστημα στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού και βλάπτει τα όργανα του σώματός μας. Έχουν περιγραφεί πάνω από 200 αυτοάνοσα νοσήματα. Ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, η Αυτοάνοση Θυρεοειδίτιδα, το Σύνδρομο του Sjogren, η Μυασθένεια, η Σκλήρυνση κατά πλάκας και άλλα, είναι μόνον μερικά από αυτά τα νοσήματα.
Οι παράγοντες που οδηγούν το ανοσολογικό σύστημα να αναγνωρίζει δικά του στοιχεία σαν ξένα φαίνεται ότι είναι πολλοί και μη καλά τεκμηριωμένοι μέχρι σήμερα
Μπορούμε όμως να τους κατατάξουμε σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
1. Σε παράγοντες που αφορούν το γενετικό υπόστρωμα του καθένα. Διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα εμφανίζονται σε άτομα μιάς οικογένειας..
2. Στο ορμονικό περιβάλλον του οργανισμού. Τα περισσότερα αυτοάνοασα νοσήματα εκδηλώνονται σε γυναίκες, ορισμένα κατά την αναπαραγωγική ηλικία και άλλα στην εμμηνόπαυση.
3. Σε περιβαλλοντικούς παράγοντες είτε αυτοί είναι λοιμώδεις δηλαδή μικροβιακές ή ιογενείς λοιμώξεις, είτε είναι το στρες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και οδηγούν στην εμφάνιση των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Το στρες μπορεί να είναι χρόνιο λόγω ψυχολογικής ή οικονομικής ανασφάλειας, διακρίσεων, κακής γειτονίας, ή να προκληθεί από μείζονα γεγονότα στη ζωή όπως θάνατο προσφιλούς ατόμου, χωρισμό, κακοποίηση, ή από καθημερινά γεγονότα όπως η ασθένεια, η εργασιακή πίεση, οι καυγάδες. Σε ορισμένα όμως άτομα υπάρχει η αντίληψη ότι βρίσκονται συνεχώς υπό πίεση. Το πώς αντιδρά ένα άτομο, ψυχολογικά και οργανικά, στους διάφορους τύπους της ψυχολογικής καταπόνησης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το γενετικό υπόστρωμα, η ωρίμανση της προσωπικότητας, η έκθεση σε προηγούμενες εμπειρίες, νοσηρές καταστάσεις του οργανισμού κ.ά.
Η επίδραση του στρες στην νοσηρότητα του πληθυσμού δεν αμφισβητείται. Έχει τεκμηριωμένα ενοχοποιηθεί, στην εμφάνιση υπέρτασης, θρομβώσεων, καρδιαγγειακών παθήσεων, νευροψυχιατρικών διαταραχών όπως άγχος, κατάθλιψη, έκπτωση της γνωσιακής λειτουργίας, ακόμη και νεοπλασιών. Τα ποσοστά αυτών των νοσηρών καταστάσεων αυξάνονται δραματικά.
Τόσο από καλά τεκμηριωμένες επιστημονικές μελέτες όσο και από ατομικές παρατηρήσεις φαίνεται ότι πολλά αυτοάνοσα νοσήματα όπως είναι η Ρευματοειδής αρθρίτιδα, το σύνδρομο Sjogren και τα αυτοάνοσα νοσήματα του θυρεοειδούς αδένα αρχίζουν ή επιδεινώνονται μετά από στρες. Σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% ασθενών με Ρευματοειδή αρθρίτιδα, έχει παρατηρηθεί ότι, έχουν προηγηθεί της εμφάνισης των εκδηλώσεων της νόσου γεγονότα μεγάλης ή μικρότερης ψυχικής έντασης. Επίσης σε ένα ποσοστό γύρω στα 60% των ασθενών με Ρευματοειδή αρθρίτιδα ενώ βρίσκονται υπό φαρμακευτική αγωγή σε ύφεση, γεγονότα της καθημερινής ζωής που προκαλούν μικρή ψυχική ένταση ή αρνητική διάθεση, όπως π.χ. πίεση στις εργασιακές σχέσεις, βίωση της προσπάθειας των εξετάσεων των παιδιών, κλπ μπορεί να προκαλέσουν έξαρση των εκδηλώσεων της νόσου.
Τα αυτοάνοσα προτιμούν τις γυναίκες
Οι γυναίκες και μάλιστα οι νέες, αυτές που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία καθώς και όσες βρίσκονται σε περίοδο εγκυμοσύνης ή έχουν γεννήσει το προηγούμενο χρονικό διάστημα είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Ο ακριβής λόγος δεν είναι ξεκαθαρισμένος, αλλά οι γυναικείες ορμόνες, ειδικά όταν υπάρχουν σε πληθώρα (εγκυμοσύνη, αναπαραγωγική ηλικία, λήψη αντισυλληπτικών κ.λπ.), σίγουρα παίζουν επιβαρυντικό ρόλο στην εκδήλωση των συγκεκριμένων νοσημάτων.
Πρόκειται για νοσήματα που μέχρι τώρα απαιτούσαν τη λήψη ισχυρών φαρμακευτικών αγωγών εφ’ όρου ζωής
Μέχρι πρόσφατα η αντιμετώπισή τους ήταν μόνο συμπτωματική και στόχευε στη μείωση της φλεγμονής και στην καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αλλοιώσεις στο δέρμα
Τυχόν αλλαγές που θα παρατηρήσετε στο δέρμα σας, εξανθήματα και κοκκινίλες στο σώμα ή το πρόσωπο θα πρέπει να σας υποψιάσουν αν εμφανίστηκαν ξαφνικά και δεν ξέρετε τι τα προκάλεσε. Συνήθως σχετίζονται με την ψωρίαση, το σκληρόδερμα και τον λύκο και μάλιστα μπορεί να επιδεινωθούν σε περιόδους έντονου στρες.
Πόνοι στις αρθρώσεις και τους μύες
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο λύκος μπορεί να εκδηλωθούν με πόνους στις αρθρώσεις σε χέρια και πόδια ενώ οι ενοχλήσεις στους μύες καταγράφονται σε διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα όπως η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο. Πρόκειται για πόνους που δεν υποχωρούν και που προφανώς δεν οφείλονται σε κάποιο μεμονωμένο περιστατικό, όπως την άρση ενός μεγάλου βάρους.
Μούδιασμα στα χέρια ή τα πόδια
Το μούδιασμα στα άκρα που επιμένει θεωρείται ένα από τα αρχικά και βασικά συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, όπως επίσης και οι μυϊκοί σπασμοί. Σε περίπτωση που παρατηρήσετε ότι τα συμπτώματα δεν φεύγουν, επικοινωνήστε με τον νευρολόγο που θα εκτιμήσει την κατάστασή σας.
Ξηρότητα στο στόμα, τα μάτια και το δέρμα
Είναι βασικό σύμπτωμα του συνδρόμου Σιόγκρεν, το οποίο μπορεί να συνυπάρχει με την αρθρίτιδα και προκαλείται από τη μείωση της παραγωγής σάλιου και δακρύων, με αποτέλεσμα ο ασθενής να δυσκολεύεται όταν τρώει ή προσπαθεί να καταπιεί.
Έντονη κόπωση
Η αδικαιολόγητη κούραση είναι ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα των αυτοάνοσων νοσημάτων που μπορεί να σχετίζεται είτε με τα αυτοάνοσα του θυρεοειδούς, όπως η Χασιμότο και η Νόσος Graves, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας και η μυασθένεια Gravis. Το λάθος μας είναι ότι συνήθως θεωρούμε την κούραση δεδομένη, γι’ αυτό και πιστεύουμε ότι αρκεί να κοιμηθούμε και να ξεκουραστούμε για να μας «περάσει». Αν όμως η κόπωση δεν υποχωρεί, σημαίνει ότι θα πρέπει να αναζητήσουμε αλλού τις αιτίες της, πέρα από την επιβαρυμένη καθημερινότητά μας.
Διαταραχές στο βάρος
Η απώλεια ή η αύξηση του βάρους είναι πολύ πιθανό να οφείλονται σε κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Συνήθως, οι αυξομειώσεις του βάρους συνδέονται με τις αυτοάνοσες παθήσεις του θυρεοειδούς, γι’ αυτό ο ενδοκρινολόγος είναι ο γιατρός που πρέπει να συμβουλευτείτε σε αυτή την περίπτωση. Δεν αποκλείεται, όμως, τα σύμπτωμα αυτό να οφείλεται και στην κοιλιοκάκη, που πρόκειται για τη δυσανεξία στη γλουτένη και επηρεάζει τόσο τις διατροφικές επιλογές όσο και το βάρος του ασθενούς.
Γαστρεντερικές διαταραχές
Διαταραχές του εντέρου όπως η διάρροια και η δυκοιλιότητα μπορεί να συνδέονται με τις αυτοάνοσες παθήσεις του θυρεοειδούς όπως η Χασιμότο και η Νόσος Graves αλλά και με την κοιλιοκάκη και τη Νόσο του Addison.
Πώς αντιμετωπίζονται τα αυτοάνοσα νοσήματα
Για τα αυτοάνοσα νοσήματα ουσιαστικά δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεραπεία. Υπάρχουν όμως πολλές θεραπευτικές μέθοδοι και κανόνες που μπορούν να βοηθήσουν στο να τα ελέγξουμε και να ζούμε καλύτερα με αυτά. Όσον αφορά την αντιμετώπισή τους, οι ειδικοί τονίζουν:
- Να προσπαθήσουμε να διαχειριστούμε το στρες τροποποιώντας τη ζωή μας και ζητώντας και επαγγελματική βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
- Να ακολουθούμε μια υγιεινή ζωή. Αυτό σημαίνει να μην καπνίζουμε, να τρώμε καλά ακολουθώντας τη μεσογειακή διατροφή και να προτιμάμε φρέσκα τρόφιμα (φρούτα, ελαιόλαδο, ψάρια, λαχανικά κ.ά.), να ασκούμαστε συστηματικά και να ξεκουραζόμαστε όσο περισσότερο μπορούμε.
- Να παίρνουμε τα φάρμακα που έχει βρεθεί ότι βοηθάνε στον έλεγχο των συμπτωμάτων των εν λόγω νοσημάτων σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού που μας παρακολουθεί.
- Να αποφεύγουμε όλα όσα γνωρίζουμε (π.χ. φάρμακα όπως τα αντισυλληπτικά ή το κάπνισμα) ότι προκαλούν έξαρση των συμπτωμάτων. Και όταν χρειάζεται, να κάνουμε φυσικοθεραπεία και άλλες πιο ειδικές θεραπευτικές παρεμβάσεις.
