ΟΑΕΔ: Αλλαγές για τους ανέργους και την κάρτα ανεργίας φέρνει το νέο νομοσχέδιο που παρουσίασε ο υπουργός Εργασίας, Κωστής Χατζηδάκης.
«Η προσπάθειά μας δεν αφορά απλώς στην μεταρρύθμιση του ΟΑΕΔ. Είναι μια προσπάθεια -μέσω της νέας Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης- ο αρμόδιος κρατικός οργανισμός να μετατραπεί από παγίδα ανεργίας και μηχανισμό που δίνει χρήσιμα μεν, αλλά όχι αρκετά επιδόματα ανεργίας, σε μοχλό ώστε και η ανεργία να περιοριστεί και οι άνεργοι να βρίσκουν την εργασία που θα επιθυμούσαν» δήλωσε μεταξύ άλλων ο υπουργός κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του νομοσχεδίου «Δουλειές Ξανά».
Σύμφωνα με όσα αναφέρει και το ΑΠΕ, τα κριτήρια χορήγησης κάρτας ανεργίας αλλάζουν και γίνονται εισοδηματικά. Η κάρτα θα είναι ψηφιακή ενώ θα δίνεται επίδομα ανεργίας (μισό) ακόμα και σε όσους βρουν δουλειά ενώ δικαιούνται να παίρνουν επίδομα όσο καιρό ήταν να το πάρουν.
Με το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων «Δουλειές ξανά», η κυβέρνηση προχωρά σε ριζική μεταρρύθμιση της πολιτικής για την απασχόληση, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και του συστήματος κατάρτισης με τρεις βασικούς στόχους:
Σύμφωνα με το υπουργείο, τα προβλήματα που αντιμετωπίζονται με το νομοσχέδιο περιλαμβάνουν τα εξής:
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Οργανισμού, τον Δεκέμβριο του 2021, στο μητρώο του ΟΑΕΔ ήταν εγγεγραμμένα 1.100.099 άτομα. Περισσότεροι από τους μισούς (579.400 ή 53%) είναι εγγεγραμμένοι για περισσότερο από έναν χρόνο.
Από τους μακροχρόνια ανέργους, όσοι είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο για διάστημα μεγαλύτερο του έτους, το 33% παραμένουν σε αυτό για περισσότερα από 5 χρόνια, ενώ δεν είναι λίγες (περισσότερες από 50.000) οι περιπτώσεις εκείνων που είναι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ για περισσότερα από 10 χρόνια.
Κεντρικός στόχος της μεταρρύθμισης είναι η αποτελεσματική στήριξη των ανέργων και ιδίως των μακροχρόνια ανέργων, να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας και η μετατροπή του Οργανισμού σε εργαλείο για αύξηση της απασχόλησης.
Το υπουργείο αναφέρει πως ανεργία που καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ, με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς της Eurostat, (όπως μετράται σε όλη την ΕΕ), ακολουθεί τα τελευταία χρόνια φθίνουσα πορεία. Αντίθετα, οι εγγεγραμμένοι στο μητρώο του ΟΑΕΔ παραμένουν σχεδόν σταθερά στο επίπεδο του 1 εκατομμυρίου.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις έρευνες της ΕΛΣΤΑΤ, από το 2013, οι άνεργοι μειώθηκαν κατά περίπου 800.000. Στο ίδιο διάστημα, όμως, οι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ παρέμειναν σταθερά στο επίπεδο του 1-1,1 εκατ. Τον Δεκέμβριο του 2021, οι εγγεγραμμένοι στο μητρώο του ΟΑΕΔ ήταν 1.100.099, ενώ τον ίδιο μήνα η ΕΛΣΤΑΤ κατέγραψε 596.067 ανέργους.
Η μακρόχρονη παραμονή στο μητρώο του ΟΑΕΔ ατόμων που δεν εισπράττουν επίδομα ανεργίας ούτε εμφανίζουν εισοδήματα από άλλες πηγές δημιουργεί εύλογες υπόνοιες ότι κάποιοι προτιμούν να εργάζονται με “μαύρα”, προκειμένου να παραμένουν στο μητρώο του οργανισμού και να διατηρούν τις παροχές που συνδέονται με αυτό (μοριοδότηση για προσλήψεις στο Δημόσιο, προγράμματα δωρεάν κοινωνικού τουρισμού, δωρεάν μετακινήσεις, κ.ά.).
Από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ προκύπτει ότι σχεδόν 40.000 άτομα που είναι εγγεγραμμένα στο μητρώο του Οργανισμού για περισσότερο από έναν χρόνο, έχουν ετήσιο εισόδημα άνω των 20.000 ευρώ, ενώ περισσότεροι από 15.000 άνεργοι από αυτές τις εισοδηματικές κατηγορίες είναι εγγεγραμμένοι στα μητρώα του ΟΑΕΔ για περισσότερα από 5 χρόνια.
Στόχος της μεταρρύθμισης είναι η αντιμετώπιση των φαινομένων απάτης και καταχρήσεων που έχουν εντοπιστεί και ο προσανατολισμός των δαπανών στους πραγματικούς ανέργους, μεταξύ άλλων, με την απονομή για πρώτη φορά επιδόματος εργασίας για τους επιδοτούμενους ανέργους που βρίσκουν δουλειά. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται ρητά ότι οι πόροι που εξοικονομούνται από την εφαρμογή των νέων ρυθμίσεων, θα κατευθύνονται υποχρεωτικά σε άλλες δράσεις προστασίας και στήριξης των αναζητούντων εργασία.
Το υπουργείο υποστηρίζει πως πλήθος ερευνών και ανακοινώσεων επιχειρηματικών φορέων δείχνουν ότι την ώρα που, (παρά τη μείωση των τελευταίων ετών), η ανεργία βρίσκεται στο επίπεδο του 13%, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν εργαζόμενους, για να καλύψουν διαθέσιμες θέσεις εργασίας.
Οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου αρθρώνονται σε τρεις άξονες: Αναδιοργάνωση του ΟΑΕΔ, νέα εργαλεία για την ενίσχυση της απασχόλησης, αναβάθμιση του συστήματος κατάρτισης.
Ειδικότερα:
Αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμός του ΟΑΕΔ-Μετονομασία σε Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ)
Νέα εργαλεία για την υποστήριξη των ανέργων και την ενίσχυση της απασχόλησης
1. Κατάρτιση ψηφιακού ατομικού σχεδίου δράσης από τον αναζητούντα εργασία σε συνεργασία με τον εργασιακό σύμβουλο της ΔΥΠΑ. Θα περιλαμβάνει τις γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες, την προηγούμενη απασχόλησή του, καθώς και τις ανάγκες κατάρτισης του αναζητούντος εργασία ή άλλες ενέργειες που θα διευκολύνουν την εύρεση εργασίας με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησής τους.
2. Θέσπιση ψηφιακής κάρτας ΔΥΠΑ, η οποία μπορεί να είναι εφαρμογή για κινητή συσκευή και θα βεβαιώνει την εγγραφή του αναζητούντος εργασία στο ψηφιακό μητρώο της ΔΥΠΑ. Η κάρτα θα διευκολύνει τον αναζητούντα εργασία στις συναλλαγές του, βεβαιώνοντας αυτόματα την ιδιότητά του και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή.
3. Κατάρτιση του ψηφιακού μητρώου της ΔΥΠΑ, που θα περιλαμβάνει τους αναζητούντες εργασία και τα στοιχεία τους, τυχόν προτάσεις για απασχόληση, την ύπαρξη ή μη ατομικού σχεδίου δράσης, κ.ά. Η εγγραφή και παραμονή στο μητρώο θα αποτελεί προϋπόθεση, προκειμένου ο αναζητών εργασία να είναι δικαιούχος των επιδομάτων, βοηθημάτων και παροχών, που προβλέπονται κατά περίπτωση.
4. Ενεργοποίηση των εργασιακών συμβούλων για την υποβοήθηση των αναζητούντων εργασία. Η κατάρτιση των ψηφιακών ατομικών σχεδίων δράσης θα ξεκινήσει από τους μακροχρόνια ανέργους πάνω από 5 χρόνια.
5. Εισαγωγή εισοδηματικών κριτηρίων για την παραμονή, μετά το πρώτο 12μηνο, στο ψηφιακό μητρώο ανέργων και, κατά συνέπεια, τη διατήρηση των βοηθημάτων, παροχών, κλπ. Στόχος της ρύθμισης είναι η αντιμετώπιση φαινομένων κατάχρησης και απάτης. Τα κριτήρια, που εισάγονται, είναι αυτά που προβλέπονται για την καταβολή του επιδόματος θέρμανσης (διευκρινίζεται ότι θα εφαρμόζονται μόνο τα εισοδηματικά και όχι τα περιουσιακά κριτήρια που προβλέπονται για την καταβολή του επιδόματος θέρμανσης).
Από τη ρύθμιση αυτή εξαιρούνται το επίδομα ανεργίας, το οποίο θα εξακολουθήσει να χορηγείται χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, καθώς και το επίδομα μακροχρόνιας ανεργίας και το βοήθημα για αυτοτελώς και ανεξάρτητα απασχολούμενους, για τα οποία παραμένουν οι προϋποθέσεις που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία.
Επίσης, τα εισοδηματικά κριτήρια, που εισάγονται, δεν επηρεάζουν τη χορήγηση του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου (ΚΟΤ) ρεύματος, την έκπτωση ή απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ και το επίδομα θέρμανσης, για τα οποία θα συνεχιστεί το μέχρι σήμερα καθεστώς που τα διέπει.
Ορίζεται ρητά ότι οι πόροι που εξοικονομούνται από την εφαρμογή των κριτηρίων αυτών θα κατευθύνονται υποχρεωτικά σε άλλες δράσεις προστασίας των αναζητούντων εργασία.
6. Ενεργοποίηση της διαγραφής από το μητρώο ανέργων για δύο χρόνια και διακοπή του επιδόματος ανεργίας, μετά από τρεις αρνήσεις κατάλληλων θέσεων εργασίας (ως κατάλληλη ορίζεται η θέση που αντιστοιχεί στην επαγγελματική ειδικότητα, στις γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες, στα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, στους επαγγελματικούς στόχους και στον τόπο μόνιμης κατοικίας του αναζητούντος εργασία). Επίσης, διαγραφή από το μητρώο για έξι μήνες και διακοπή του επιδόματος ανεργίας για άρνηση συμμετοχής σε δράση κατάρτισης.
Ομοίως, η διακοπή του επιδόματος και η διαγραφή από το μητρώο δεν σημαίνουν διακοπή του ΚΟΤ και των ρυθμίσεων για ΕΝΦΙΑ και επίδομα θέρμανσης, τα οποία εξακολουθούν να χορηγούνται με τις προϋποθέσεις που προβλέπει η αντίστοιχη νομοθεσία.
Οι ρυθμίσεις βασίζονται σε νομοθεσία του 1985 (Νόμος 1545/1985: “‘Ανεργος θεωρείται εκείνος που, μετά τη λύση ή τη λήξη της εργασιακής σχέσης, αναζητεί εργασία, αποδέχεται να απασχοληθεί σε εργασία που του προσφέρεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΑΕΔ στον ευρύτερο επαγγελματικό του κλάδο ή δέχεται να παρακολουθήσει προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή μετεκπαίδευσης και γενικά επωφελείται από κάθε περίπτωση δυνατότητας για απασχόληση”).
Επιπλέον, απόφαση του ΔΣ του ΟΑΕΔ του Μαρτίου 2018 (Αποσαφήνιση των υποχρεώσεων των εγγεγραμμένων ανέργων στα Μητρώα του ΟΑΕΔ σε αμοιβαιότητα προς τις υποχρεώσεις του ΟΑΕΔ έναντι αυτών, ΦΕΚ Β’ 1236 4/4/2018) ορίζει ως υποχρεώσεις των ανέργων να αναζητούν ενεργά εργασία, να συναινούν σε κατάλληλες θέσεις εργασίας, να συνεργάζονται με τον εργασιακό σύμβουλο και να συμμετέχουν σε προγράμματα κατάρτισης.
Ανάλογες ρυθμίσεις, (σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) συχνά με πιο αυστηρές προϋποθέσεις ισχύουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπως, μεταξύ άλλων, στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία.
7. Παροχή κινήτρων-μπόνους στους μακροχρόνια ανέργους για ενεργή αναζήτηση εργασίας: προβλέπεται η καταβολή 300 ευρώ σε όσους μακροχρόνια ανέργους (πάνω από 5 χρόνια) καταρτίζουν ατομικό σχέδιο δράσης.
8. Καταβολή για πρώτη φορά επιδόματος εργασίας, αντί για το επίδομα ανεργίας από τη ΔΥΠΑ: προβλέπεται ότι, όσοι βρίσκουν δουλειά κατά την περίοδο καταβολής του επιδόματος ανεργίας, θα συνεχίσουν να εισπράττουν το 50% του επιδόματος, μέχρι την προβλεπόμενη ημερομηνία λήξης της περιόδου καταβολής του.
9. Υλοποίηση πιλοτικών δράσεων για τη διεύρυνση του πλέγματος προστασίας των αναζητούντων εργασία και τη δικαιότερη κατανομή των επιδομάτων ανεργίας, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σε κάθε περίπτωση, η προστασία στο πλαίσιο των πιλοτικών δράσεων δεν μπορεί να υπολείπεται της ισχύουσας.
Η κατάρτιση όπλο των ανέργων και εργαζομένων για το μέλλον
1. Πληρωμή των παρόχων και των ωφελούμενων κατάρτισης, βάσει αποτελέσματος (Payment by Results). Με στόχο να εξασφαλιστεί ότι οι πόροι της κατάρτισης θα “πιάσουν τόπο”, το 30% του ποσού θα καταβάλλεται τόσο στους καταρτιζόμενους όσο και στους παρόχους, μόνο μετά την πιστοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των ωφελούμενων.
2. Πιστοποίηση των καταρτισθέντων από ανεξάρτητους φορείς πιστοποίησης που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ή/και διεθνώς.
3. Αξιολόγηση και λογοδοσία των παρόχων επιδοτούμενης συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης ως προς:
4. Σύσταση μητρώου επιλέξιμων παρόχων συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης στη ΔΥΠΑ, με νέα αυξημένα κριτήρια για τους παρόχους, αλλά και διαγραφή όσων δεν ανταποκρίνονται στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών κατάρτισης στους πολίτες.
5. Ενημέρωση “με ένα κλικ” για όλα τα προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και για ό,τι αφορά στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την επανειδίκευσή τους, με την ίδρυση Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης για τις Δεξιότητες (skills.gov.gr).
6. Θέσπιση του ατομικού λογαριασμού δεξιοτήτων ως ψηφιακού εργαλείου, όπου θα καταγράφονται οι καταρτίσεις και οι πιστοποιήσεις που λαμβάνει ο καταρτιζόμενος. Μέσω του νέου εργαλείου, θα πιστώνονται “μονάδες”, που θα μπορούν να χρησιμοποιούνται σε προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης (κατά το επιτυχημένο μοντέλο της Γαλλίας), αλλά και θα διευκολύνονται οι έλεγχοι, ώστε να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα κατάχρησης του συστήματος κατάρτισης, ενώ, παράλληλα, θα υπάρχει η δυνατότητα άμεσης παροχής πληροφοριών σε δυνητικούς εργοδότες.
7. Αποτελεσματικότερη οργάνωση και λειτουργία του πεδίου της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, με έμφαση στις δεξιότητες, μέσω της σύστασης Εθνικού Συμβουλίου Δεξιοτήτων.
8. Αναβάθμιση του Μηχανισμού Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, ο οποίος ανατίθεται στη Μονάδα Εμπειρογνωμόνων Απασχόλησης, Κοινωνικής Ασφάλισης, Πρόνοιας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Μέσω του νέου Μηχανισμού, διευκολύνεται η διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε εθνικό, τοπικό και τομεακό επίπεδο, ενώ αξιοποιούνται πρωτογενή δεδομένα για τη διάγνωση των πραγματικών αναγκών της αγοράς εργασίας, (μέσω διασύνδεσης με ΕΡΓΑΝΗ, ΟΠΣ ΟΑΕΔ). Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ) καταργείται. Οι εργαζόμενοι μεταφέρονται στη Μονάδα Εμπειρογνωμόνων στο υπουργείο Εργασίας ή στον ΟΠΕΚΑ, στον οποίο μεταβιβάζεται η διαχείριση προγραμμάτων του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους που ασκεί το ΕΙΕΑΔ, ανάλογα με τα καθήκοντα που ασκούσαν και τις ανάγκες των υπηρεσιών.
9. Κατάρτιση εθνικής στρατηγικής για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και τη διασύνδεση με την αγορά εργασίας.
10. Αποτελεσματικότερος σχεδιασμός των προγραμμάτων συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, με βάση τα αποτελέσματα του Μηχανισμού Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, της Εθνικής Στρατηγικής, καθώς και σχετικών μελετών και πορισμάτων της Μονάδας Εμπειρογνωμόνων Απασχόλησης του υπουργείου».