Τάφος της Αμφίπολης: Ο Τύμβος Καστά έφερε στο φως ευρήματα, μεγάλης αξίας. Το ημερολόγιο έδειχνε 10 Αυγούστου του 2014.
Η σκαπάνη της αρχαιολόγου – άγνωστης μέχρι τότε στο ευρύ κοινό – Κατερίνας Περιστέρη και των συνεργατών της φέρνει στο «φως» κάποιες ενδείξεις περί «ανακάλυψης τάφου ιστορικής σημασίας στην Αρχαία Αμφίπολη».
Από εκείνη τη στιγμή έως και το Νοέμβριο του ίδιου έτους, όταν και έλαβαν τέλος οι ανασκαφές στο ταφικό μνημείο του λόφου Καστά, οι Έλληνες είχαν συνεχώς στραμμένο το βλέμμα τους προς τον βορρά και παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις, ελπίζοντας βαθιά μέσα τους σε ένα «θαύμα» που θα συνδεόταν με τον… Μέγα Αλέξανδρο.
Αν και ο κρυφός πόθος των Ελλήνων δεν επιβεβαιώθηκε, τα ευρήματα που επεφύλασσε το ταφικό μνημείο στο λόφο Καστά της Αμφίπολης ήταν συγκλονιστικά.
Η προϊσταμένη ΚΗ΄ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη είχε προϊδεάσει από τον Μάρτιο του 2014 – κατά την 27η αρχαιολογική επιστημονική συνάντηση, που διεξήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου – για την «αποκάλυψη ενός σημαντικού αρχαιολογικού τάφου, ο οποίος ενδεχομένως να είναι ασύλητος», όπως ανέφεραν τα πρώτα ρεπορτάζ για τις ανασκαφές στον λόφο Καστά.
Τα βλέμματα όλων, όμως, στράφηκαν, τόσο εντός συνόρων όσο και εκτός, όταν το ταφικό μνημείο, το οποίο «φυλούν» δύο επιβλητικές ακέφαλες Σφίγγες στην είσοδό του, επισκέφτηκε ο τότε πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς. «Η γη της Μακεδονίας μας εξακολουθεί να μας συγκινεί και να μας εκπλήσσει αποκαλύπτοντας από τα σπλάχνα της μοναδικούς θησαυρούς. Πιστεύω ότι όλα αυτά τα στοιχεία έχουν επιτρέψει στην κ. Περιστέρη, την ανασκαφέα, την αρχαιολόγο, να είναι αισιόδοξη ότι πρόκειται για ένα μοναδικό ταφικό μνημείο», είπε ο κ. Σαμαράς, με την Αμφίπολη να γίνεται είδηση στον ξένο Τύπο.
Από εκείνη τη στιγμή και μετά γράφτηκαν εκατοντάδες ρεπορτάζ γύρω από την πορεία των ανασκαφών και μέχρι το Νοέμβριο που ήρθε στο «φως» ο μαρμάρινος τάφος του τρίτου θαλάμου, οι εξελίξεις γύρω από το μοναδικό ταφικό μνημείο απασχολούσαν καθημερινά των ΜΜΕ.
Επιθυμία όλων από το 2014 ήταν μετά το πέρας των έργων αναστήλωσης ο τάφος της Αμφίπολης να γίνει επισκέψιμος, ώστε να θαυμάσουν από κοντά το αρχαίο δημιούργημα που έμενε κρυφό για εκατοντάδες χρόνια.
Εν έτει όμως, 2021 το ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά παραμένει στο «σκοτάδι» για τους πολλούς τουλάχιστον, καθώς 7 χρόνια μετά τις ανασκαφές και το μνημείο παραμένει ερμητικά κλειστό.
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κα. Λίνα Μενδώνη, στις 28.06.2020, είχε δηλώσει από την Αμφίπολη ότι στόχος του ΥΠΠΟΑ είναι να αρχίσει αμέσως η διαδικασία δημοπράτησης των συνεπαγόμενων των μελετών έργων, προκειμένου εντός του β΄ 15ημέρου του Σεπτεμβρίου 2020 να ξεκινήσει η πρώτη φάση εργασιών στερέωσης και αποκατάστασής του μνημειακού συνόλου.
Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν έγινε. Το Newsbomb.gr επικοινώνησε με τον Αντιδήμαρχο Πολιτισμού του Δήμου Αμφίπολης κ. Δημήτρη Βίτσιο, ο οποίος τόνισε πως την ευθύνη των έργων αποκατάστασης έχει αποκλειστικά το υπ. Πολιτισμού. «Ο Δήμος, όποτε του ζητηθεί μπορεί να προσφέρει επικουρικά», είπε ο κ. Βίτσιος.
«Τόσο ο Δήμος Αμφίπολης όσο και οι κάτοικοι έχουν μεγάλη αγωνία για την πορεία εργασιών στο ταφικό μνημείο του τύμβου Καστά. Από τον Ιούνιο, όταν υπήρξαν και οι σχετικές ανακοινώσεις της υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη σχετικά με την εκκίνηση των έργων αποκατάστασης και των χωματουργικών εργασιών τον Σεπτέμβριο, μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει καμία εξέλιξη για την οποία να είναι ενήμερος ο Δήμος», τονίζει στο Newsbomb.gr o κ. Βίτσιος.
Την Παρασκευή 9 Οκτωβρίου, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη μαζί με τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ε.Ε.) Μαργαρίτη Σχοινά, επισκέφτηκαν την ανασκαφή και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφίπολης. Μάλιστα, από την περιοχή είχαν ανακοινώσει ότι «το πρόγραμμα πηγαίνει πολύ καλά. Υπάρχει μία μικρή απόκλιση στο χρονοδιάγραμμα, που δικαιολογείται από τις δυσκολίες που δημιούργησε ο COVID-19, αλλά θα την απορροφήσουμε. Οι υπηρεσίες είναι εδώ, παρούσες. Οι κεντρικές υπηρεσίες και η Εφορεία Αρχαιοτήτων δουλεύουν συστηματικά, ώστε, το 2022 το μνημείο να είναι επισκέψιμο σε ειδικά κοινά».
Καθώς όμως οι εργασίες στον τύμβο Καστά δεν προχωρούσαν όπως υπογράμμισε στο Newsbomb.gr o κ. Βίτσιος η δήμαρχος Αμφίπολης κ. Στέργιος Φραστανλής, τον Φεβρουάριο του 2021, έστειλε επιστολή στον ΓΓ του Υπ. Πολιτισμού κ. Γιώργο Διδασκάλου εκφράζοντας επίσημα την αγωνία για το μνημείο, ενώ ζητούσε να της κοινοποιηθεί το χρονοδιάγραμμα των εργασιών για το 2021.
Μόλις, την Πέμπτη (15/04) πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη μεταξύ του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας κ. Απόστολου Τζιτζικώστα, της υπ. Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη και του δημάρχου της Αμφίπολης κ. Στέργιου Φραστανλή σχετικά με την πορεία των έργων.
Όπως τονίζει στο κ. Βίτσιος στο Newsbomb.gr «μεγάλη επιθυμία της δημοτικής αρχής, των δημοτών και γενικά των πολιτών όχι μόνο του Δήμου, αλλά και της γενικότερης περιοχής είναι πραγματικά το μνημείο αυτό να γίνει επισκέψιμο έστω και από ασφαλή απόσταση»
«Ας υπάρχει ενεργό εργοτάξιο, ας πραγματοποιούνται μελέτες, αυτά τα μνημεία πρέπει να είναι επισκέψιμα γιατί βοηθάνε την περιοχή», προσθέτει και υπογραμμίζει ότι όλο αυτό τον καιρό οι κάτοικοι της Αμφίπολης έχουν στην κυριολεξία απέναντί τους το μνημείο και δεν μπορούν να αντικρίσουν από κοντά τους θησαυρούς του.
Η είδηση της αποκάλυψης ενός σημαντικού αρχαιολογικού τάφου, ο οποίος ενδέχεται να είναι ασύλητος συναρπάζει το Πανελλήνιο.
Δύο μέρες μετά την αποκάλυψη για τα ευρήματα στην Αμφίπολη, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ξεναγείται στον λόφο Καστά.
Ανασκαφείς έχουν εντοπίσει από το εσωτερικό του μνημείου στο υπέρθυρο της πύλης του τάφου δύο αντικριστές σφίγγες – φύλακες. Ακέφαλες με κομμένα τα φτερά και με ίχνη κόκκινου χρώματος στα πόδια, ζυγίζουν 1,5 τόνο η κάθε μία.
Αποκαλύπτονται πλήρως οι Σφίγγες, με την αφαίρεση των έντεκα λίθων από τον τοίχο σφράγισης. Το ύψος των αγαλμάτων, που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο Θάσου, είναι 1,45 μ., ενώ το συνολικό ύψος με τις κεφαλές υπολογίζεται ότι θα έφτανε τα δύο μέτρα περίπου.
Συνεχίζει να μαγεύει ο τάφος της Αμφίπολης, καθώς, με την αφαίρεση των αμμωδών χωμάτων, στο χώρο μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο, αποκαλύφθηκαν κάτω από το μαρμάρινο επιστύλιο, ανάμεσα στις, επίσης, μαρμάρινες παραστάδες, δύο εξαιρετικής τέχνης καρυάτιδες, από θασίτικο μάρμαρο συμφυείς με πεσσό, διατομής 0,20Χ0,60 μ.
Έρχονται στο φως οι χειριδωτοί χιτώνες των δύο Καρυάτιδων μετά την αφαίρεση του πρώτου δομού του τοίχου σφράγισης. Οι Καρυάτιδες, από την εξωτερική πλευρά, φαίνεται ότι ανασηκώνουν ελαφρά τον χιτώνα τους, με το αντίστοιχο χέρι τους. Τμήματα του προσώπου και της πόλου της ανατολικής καρυάτιδας, εντοπίστηκαν κατά την ανασκαφή και αποδόθηκαν στο γλυπτό.
Τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας διαπίστωσαν ότι οι εσωτερικοί βραχίονες των Καρυάτιδων δεν στήριζαν το επιστύλιο, καθώς δεν παρατηρούνται σύνδεσμοι μολυβδοχόησης, ούτε επεξεργασία της κάτω επιφάνειας του επιστυλίου, ώστε να δικαιολογείται η άποψη της στήριξης.
Στο φως ήρθε, το μεγαλύτερο τμήμα του εκπληκτικού ψηφιδωτού δαπέδου που καλύπτει όλη την επιφάνεια του δεύτερου χώρου του τύμβου στην Αμφίπολη.
Το ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε κατά την αφαίρεση μέρους της επίχωσης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή 4,5μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος. Είναι κατασκευασμένο από μικρά βότσαλα, λευκού, μαύρου, γκριζωπού, μπλε, κόκκινου και κίτρινου χρώματος.
Η κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο λευκά άλογα, το οποίο οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι. Μπροστά από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός, ο οποίος φορά πέτασο, μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο.
Την επόμενη μέρα η η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κάνει λόγο για ομοιότητες του ψηφιδωτού της Αμφίπολης με την «Αρπαγή της Περσεφόνης» στη Βεργίνα.
Διαπιστώθηκε η ύπαρξη δαπέδου σφράγισης από πώρινους λίθους και η ύπαρξη τεχνητού ορύγματος επί του φυσικού σχιστολιθικού εδάφους, επιφάνειας, 4Χ2,10μ., το οποίο είναι επιχωμένο με ιλυώδη άμμο. Επιπλέον, εντοπίστηκε το δεύτερο μαρμάρινο θυρόφυλλο σε καλή κατάσταση διατήρησης, πεσμένο μέσα στο όρυγμα, διαστάσεων, 2Χ0,90Χ0,15μ. και βάρους περίπου έναμισυ τόνο. Ανακοινώνεται ότι θα ξεκινήσει η διερεύνηση των γύρω εδαφών με μη ανασκαφικό τρόπο, προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχουν άλλα θαμμένα μνημεία.
Την πιο εντυπωσιακή αποκάλυψη επιφύλασσε για το τέλος η ανασκαφή στον τύμβο Καστά. Η ομάδα ανασκαφής της Κατερίνας Περιστέρη έφερε στο φως μεγάλο τάφο με φέρετρο μέσα στο οποίο βρέθηκαν οι νεκροί.
Ο μεγάλος τάφος εντοπίστηκε στο όρυγμα του τρίτου θαλάμου σε βάθος 1,60 μέτρα, και είναι κατασκευασμένος από πωρόλιθο.
Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκε μεγάλος κιβωτιόσχημος τάφος με διάσπαρτα, σιδερένια και χάλκινα καρφιά, καθώς και οστέινα και γυάλινα διακοσμητικά στοιχεία φερέτρου, μέσα και έξω από τον οποίο εντοπίσθηκαν οστά.
Οι εξωτερικές διαστάσεις του τάφου είναι μήκους 3,23μ., πλάτους 1,56μ. και σωζόμενου ύψους 1 μ. Ωστόσο, βρέθηκαν, κατά την ανασκαφή, ορθοστάτες από την ανωδομή του τάφου, που μας επιτρέπουν να θεωρήσουμε ότι το ύψος του έφτανε τουλάχιστον στο 1,80μ.
Αναλύσεις των σκελετικών καταλοίπων έδειξαν ότι στον τάφο ήταν θαμμένα πέντε άτομα:
Στον τρίτο θάλαμο υπάρχουν αχνοί χρωματισμοί και ενδείξεις από ανθρώπινες απεικονίσεις (ανδρική και γυναικεία μορφή, καθώς και φτερωτές μορφές) στα επιστύλιά του και γενικότερα βρέθηκε διακόσμηση στα μέλη του θριγκού: ρόδακες κάτω από τις μαρμάρινες δοκούς της οροφής, ιωνικό κυμάτιο, στο πάνω μέρος του επιστυλίου.