Ο Κωστής Καπελώνης είναι ο σκηνοθέτης της παράστασης «Μια Γυναίκα χωρίς σημασία» που ξεκινά να παίζεται για το κοινό από τις 23 Μαΐου στο θέατρο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν από τον θίασο «ΣΥΝ-ΘΗΚΗ».
Της: Έπη Τρίμη
Ο Κωστής Καπελώνης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1952. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Θέατρο στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Tέχνης Kαρόλου Kουν. Έχει εργαστεί, ως επί το πλείστον, στο Θέατρο Tέχνης ενώ μεταξύ άλλων υπήρξε και καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔHΠEΘE Kρήτης.
Tο 2002 ίδρυσε τον θίασο «Θ όπως Θέατρο». Ακόμη έχει διδάξει σε σχολές υποκριτικής (Θεάτρου Τέχνης, Κ.Θ.Β.Ε., κ.α.) αλλά και στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Είναι εταίρος της Ελληνικής Εταιρείας Θεάτρου “Θέατρο Τέχνης”, Αντιπρόεδρος του Διοικητικού της Συμβουλίου και Διευθυντής της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης.
Κύριε Καπελώνη τι vibes νιώσατε όταν πήρατε στα χέρια σας το κείμενο του Όσκαρ Ουάϊλντ και πόσο δύσκολο ήταν στη συνέχεια να σκηνοθετήσετε την παράσταση «Μια Γυναίκα χωρίς σημασία»;
Το έργο τριγύρναγε χρόνια στο μυαλό μου, σαν μια ιδιοφυής απάτη ενός ξεχωριστού συγγραφέα, ο οποίος καλεί το κοινό του να παρακολουθήσει ένα μελόδραμα για να συγκινηθεί και να διασκεδάσει, αλλά στην πραγματικότητα θέλει να το φέρει απέναντι σε έναν καθρέφτη, για να δει ποιος φταίει για πολλά κοινωνικά προβλήματα, που είναι στην ουσιαστικά ο ίδιος του ο εαυτός.
Η δυσκολία της σκηνοθεσίας, πέρα από τη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που να ταιριάζει στο έργο, είναι ακριβώς αυτός ο στόχος. Να συναισθανθεί ο θεατής τη δική του ευθύνη, για τη διαφθορά και την ανοησία των αρχόντων του και των όποιων εξουσιών κατευθύνουν τη ζωή του.
Τι έχει να κερδίσει ο θεατής ερχόμενος να δει την παράσταση;
Ελπίζω αυτό που επιδιώκει και ο συγγραφέας που έγραψε το έργο, δηλαδή ένα συγκινητικό και διασκεδαστικό δίωρο και στο δεύτερο επίπεδο να δει τον εαυτό του και τις ευθύνες του και να αναλάβει κάποια δράση για να απαλλαγεί από τα δεσμά που ο ίδιος βάζει στον εαυτό του, επιλέγοντας, δηλαδή ψηφίζοντας, την άρχουσα τάξη που κατευθύνει τις τύχες του.
Ο Όσκαρ Ουάϊλντ με το εν λόγω έργο παραμένει επίκαιρος όσο ποτέ. Θα θέλατε να το σχολιάσετε;
Οι συγγραφείς που επέζησαν του θανάτου τους, επέζησαν ακριβώς γι’ αυτό. Γιατί μπορούν να μιλούν και για ζητήματα άλλων, μελλοντικών τους, εποχών και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται κλασικοί.
Έτσι σε κάθε μέλλον θα βρίσκουμε στο έργο τους στοιχεία επίκαιρα κάθε εποχής. Αλλά υπάρχει κι ένας πρόσθετος λόγος: αυτοί οι συγγραφείς δημιουργούν, εκτός από τα θέματα που επιλέγουν και την ίντριγκα της αφήγησης μιας ιστορίας, θεατρικούς χαρακτήρες που είναι γνήσια ανθρώπινα όντα όλων των εποχών, που έχουν διαχρονικά ανθρώπινα συναισθήματα και σχέσεις.
Διάβασα στο πλούσιο βιογραφικό σας ότι μεταξύ άλλων τελειώσατε το μαθηματικό. Πώς συνδυάζεται το τετράγωνο μυαλό και το συναίσθημα που απαιτεί η ιδιότητα του ηθοποιού και του σκηνοθέτη; Εξασκήσατε ποτέ το επάγγελμα;
Νομίζω η δουλειά του σκηνοθέτη είναι πολυσύνθετη, που απαιτεί βεβαίως ως βάση την ευαισθησία και το συναίσθημα, αλλά παράλληλα την τεχνική εμπειρία της «κατασκευής» μιας παράστασης. Κατόπιν, όλα τα στοιχεία πρέπει να οργανωθούν, να δομηθούν σε μια χρονική και αισθητική σειρά, στην οποία διαδικασία η μαθηματική σκέψη είναι πολύ χρήσιμη, για να είναι το αποτέλεσμα κατανοητό από τον θεατή. Από την άλλη πιστεύω ότι τα μαθηματικά περιέχουν πολύ συναίσθημα και η ιστορία των μαθηματικών εμφανίζει πολλές μεγάλες συναισθηματικές προσωπικότητες. Οι λύσεις των μεγάλων μαθηματικών προβλημάτων έχουν μια αξιοθαύμαστη αρμονία και λιτότητα, που είναι εντέλει η Τέχνη των μαθηματικών. Η απλότητα και η αρμονία της εξίσωσης της σχετικότητας του Αϊνστάιν είναι ένα λαμπρό παράδειγμα, όπως και η ίδια η πολυσχιδές ζωή του βέβαια.
Το επάγγελμα του μαθηματικού δεν το εξάσκησα πότε. Μόνο για πολύ λίγο, κάνοντας ιδιαίτερα μαθήματα και ένα χρόνο δίδαξα στο φροντιστήριο που ήμουνα μαθητής πριν μπω στο πανεπιστήμιο. Ο διορισμός μου ήρθε μόλις είχα τελειώσει τη δραματική σχολή, αλλά δούλευα ήδη στο θέατρο κι έτσι δεν πήγα πότε στη θέση που διορίστηκα.
Αποφοιτήσατε από τη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Tέχνης Kαρόλου Kουν. Πόσο δύσκολος ήταν ο Κουν και τι θυμάστε από την εποχή εκείνη;
Όταν εγώ φοιτούσα στη Σχολή, ο Κουν δεν δίδασκε, αλλά παρακολουθούσε καθημερινά τη λειτουργία της Σχολής και ερχόταν πάντα στις εξετάσεις μας. Από τα μέσα του πρώτου έτους με πήραν να δουλέψω στο θέατρο και να συμμετέχω στις καλοκαιρινές παραστάσεις αρχαίου δράματος, όπου έζησα τον σκηνοθέτη Κουν. Την άνοιξη εκείνης της πρώτης χρονιάς κάναμε μια μεγάλη περιοδεία στο εξωτερικό με την Ειρήνη και τον Οιδίποδα Τύραννο και το καλοκαίρι είχαμε δυο νέες παραστάσεις, τις Τρωαδίτισσες, σε σκηνοθεσία του Κουν και τους Ιππείς στην πρώτη σκηνοθεσία του Γιώργου Λαζάνη στην Επίδαυρο. Μετά, συμμετείχα σε όλες τις καλοκαιρινές παραστάσεις και τον χειμώνα στις παραστάσεις του Λαζάνη κυρίως.
Ο Κουν ήταν αναμφισβήτητα ένας ιδιοφυής σκηνοθέτης και Μέγας Δάσκαλος. Ήταν απολύτως αφοσιωμένος στο θέατρο και βέβαια στο Θέατρο Τέχνης και στη δουλειά του. Η ζωή του ήταν το Θέατρο Τέχνης. Ήταν απαιτητικός, γιατί έπρεπε να καταφέρει τον ηθοποιό να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του, όμως παράλληλα ήταν πατρικός και δοτικός, νοιαζόταν για τον ηθοποιό του πραγματικά, και για την απόδοση του, αλλά και για τη ζωή του. Έτσι η «δυσκολία» του δεν ήταν καταπιεστική, δημιουργούσε μια ατμόσφαιρα θεατρικής ευφορίας, ήξερες ότι επιμένει για το καλό της παράστασης, για τη βελτίωση του κάθε ρόλου, από τον μικρότερο μέχρι τον μεγαλύτερο και βέβαια δικαιωνόταν από το αποτέλεσμα, οπότε η δουλειά με τον Κουν ήταν μια θεατρική ολοκλήρωση. Ήταν μια συνεχής μαθητεία, αλλά με εφαρμογή επί του πεδίου. Σπουδάζαμε αλλά παράλληλα συμμετείχαμε στην εφαρμογή επί σκηνής αυτών που μαθαίναμε. Ζωή μας ήταν το Θέατρο, αφού είμασταν στο θέατρο και στη σχολή δεκατέσσερις ώρες την ημέρα. Αυτό το δεκατετράωρο συνεχίστηκε για μένα και μετά τη σχολή, γιατί με πήρε ο Λαζάνης βοηθό του και συνέχισα να πηγαίνω και στη σχολή κάθε μέρα. Δηλαδή συνεχώς πρόβα, σχολή, παράσταση για πολλά χρόνια.
Τι σημαίνει πνευματική δημιουργία για σας;
Παιχνίδια του μυαλού, που έχουν πρακτική εφαρμογή. Αν με ρωτάτε για το θέατρο και την τέχνη, νομίζω ότι πνευματική δημιουργία είναι η πνευματική διεργασία που παράγει μια παράσταση, ένα εικαστικό έργο, ένα ποίημα, δηλαδή κάτι που μπορεί να είναι χρήσιμο σε μια πνευματική ανάγκη ενός άλλου ανθρώπου, που θα το δει, ή θα το διαβάσει και θα τον βοηθήσει να βελτιώσει τις πνευματικές και τις συναισθηματικές του αποσκευές.
Σας λείπει η συμμετοχή σας σε κάποια σειρά μυθοπλασίας και αν «ναι» σε ποια σειρά θα βλέπατε τον εαυτό σας;
Οι υποχρεώσεις μου στο θέατρο δε μου επέτρεψαν να ασχοληθώ με την τηλεόραση. Είχα πολύ λίγες περιστασιακές συμμετοχές σε κάποιες σειρές, γιατί στα πρώτα χρόνια ήταν απαγορευμένο για τους ηθοποιούς του Θεάτρου Τέχνης και αργότερα δεν υπήρχε χρόνος γι’ αυτό, αφού ήμουν συνεχώς απασχολημένος με το θέατρο. Όμως νομίζω ότι είναι μια διαφορετική εργασία, που θέλει πρόσθετη εκπαίδευση και δεν είχα τον χρόνο και την ανάγκη να την κάνω. Έτσι όταν έπαιξα στην τηλεόραση, έπαιζα με την υποκριτική του θεάτρου και ότι από ένστικτο καταλάβαινα, ως θεατής του κινηματογράφου ή όπως έκλεβα από τους συμπαίκτες μου.
Τώρα πια έχω περισσότερες απαιτήσεις από τον εαυτό μου, επομένως δεν θα το ρίσκαρα να εκτεθώ, παρά μόνο αν ένας σκηνοθέτης ήταν διατεθειμένος να με χρησιμοποιήσει γι’ αυτό που νομίζει ότι εκπέμπω, όπως φαίνομαι δηλαδή, να χρησιμοποιήσει την εικόνα μου και την ηλικία μου, σε κάποιον αντίστοιχο ρόλο. Υπάρχουν αναμφισβήτητα κάποιες καλές σειρές, αλλά οι συνθήκες εργασίας είναι πολύ πιεστικές χρονικά, οπότε δεν είναι εύκολο στον ηθοποιό να δημιουργήσει έναν ενδιαφέροντα ρόλο, όπως στο θέατρο.
Πώς νιώθετε με τις εξελίξεις του κλάδου σας, τις ζοφερές αποκαλύψεις και τις διαγραφές συναδέλφων από το ΣΕΗ; Συμφωνείτε με το τσουνάμι αποκαλύψεων;
Συμφωνώ απολύτως με τις προσπάθειες εξυγίανσης σε κάθε χώρο δουλειάς, αλλά δε συμφωνώ με τον τρόπο της δημοσιοποίησης αυτής της διαδικασίας, μέσω των κουτσομπολίστικων εκπομπών της τηλεόρασης ή των κίτρινων εντύπων. Όσα θέματα αφορούν στη δικαιοσύνη, να πάνε στα δικαστήρια και να τιμωρηθούν τα ποινικά αδικήματα, οι συνδικαλιστικές δομές να φροντίσουν την εύρυθμη και αξιοπρεπή λειτουργία του κλάδου τους, αλλά και ο καθένας μας πρέπει να συμβάλει με τη στάση του στην αποφυγή άσχημων συμπεριφορών στο περιβάλλον του, όπως μπορεί. Βέβαια τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν αυτοί που έχουν μια θέση εξουσίας και δεν πρέπει να χρησιμοποιούν αυτή τη θέση εξουσίας για την εξυπηρέτηση των όποιων διαστροφών τους, αλλά παράλληλα πρέπει να υπάρχει και ένας έλεγχος αυτών των θέσεων εξουσίας και μηδενική ανοχή στις αξιόποινες και προσβλητικές συμπεριφορές.
Δηλώσατε ότι οι χώροι της Τέχνης είναι νοσοκομεία ψυχής και πνεύματος και συμφωνώ απόλυτα. Πώς όμως είναι δυνατόν ταλαντούχοι άνθρωποι και φωτεινά μυαλά αντί να ζουν στο φως να ζουν στο απόλυτο σκοτάδι;
Να μου επιτρέψετε να πω ότι άνθρωποι που αρέσκονται να ζουν σε αυτό το σκοτάδι που λέτε, δεν είναι φωτεινά μυαλά, δεν είναι καλλιτέχνες και η Τέχνη δεν τους έχει ανάγκη. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν θέση στη φυλακή ή στα ψυχιατρεία. Η Τέχνη πρέπει να κάνει καλό και στους καλλιτέχνες που την παράγουν και στους ανθρώπους που την «καταναλώνουν», αλλιώς δεν είναι Τέχνη.
Διάβασα ένα ποίημά σας. Από πού αντλείτε την έμπνευση και ποιος είναι ο άνθρωπος που μοιράζεστε τις πνευματικές και καλλιτεχνικές σας ανησυχίες;
Α, για τα ποιήματα που γράφω, έμπνευση είναι μια καθημερινή στιγμή, που νιώθω την ανάγκη ότι πρέπει να διαρκέσει περισσότερο κι έτσι την κάνω ένα ποίημα. Ένα ποίημα που κάνει μια στιγμή να γίνει διαρκείας και παράλληλα πυροδοτεί ένα παιχνίδι του μυαλού μου με λέξεις, που ίσως μπορεί να κάνει σε αυτόν που θα το διαβάσει την αντίστροφη διαδρομή, δηλαδή από είναι παιχνίδι λέξεων να καταλήξει σε μια προσωπική στιγμή. Δηλαδή νομίζω τελικά η ποίηση συνδέει στιγμές δυο ξένων ανθρώπων.
Τις καλλιτεχνικές μου ανησυχίες τις μοιράζομαι συνήθως με τους ανθρώπους που κάθε φορά δουλεύουμε μαζί, γιατί μαζί φτιάχνουμε κάθε φορά το έργο που σκηνοθετώ. Η παράσταση που προκύπτει είναι συνήθως το συλλογικό αποτέλεσμα της κοινής μας εργασίας.
Τι άνθρωπος είστε στην καθημερινότητά σας και ποιες είναι οι αγαπημένες σας δραστηριότητες;
Είμαι ένας άνθρωπος εβδομήντα χρονών, χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας. Επομένως η καθημερινότητα καθορίζεται από τις τρέχουσες υποχρεώσεις, στις οποίες ανταποκρίνομαι με ρυθμούς πιο αργούς από ότι στο παρελθόν. Θέλω να ενημερώνομαι καθημερινά, να ξέρω τι γίνεται στον κόσμο, κάτι μάλλον μάταιο, αφού δεν μπορώ να βελτιώσω την κατάσταση του κόσμου, συνειδητοποιώ την αδυναμία μου να επέμβω στην Πανδημία, στον Πόλεμο, στην αλλαγή αντικοινωνικών συμπεριφορών που με περιβάλλουν και το μόνο καταφύγιο είναι να βρίσκομαι με ανθρώπους που σκέφτονται σαν και μένα και να φτιάχνουμε καλλιτεχνικά έργα, όποιας μορφής καταφέρνουμε κάθε φορά. Τελικά αγαπημένη δραστηριότητα είναι αυτή που κάθε φορά έχει ένα υλικό αποτέλεσμα, που μπορεί να το δει κάποιος άλλος και να έχει μια μικρή απόλαυση.
Τι δεν γνωρίζουμε για εσάς που θα είχε ενδιαφέρον να αποκαλυφθεί;
Ότι θα ήθελα να μην είμαι απαραίτητος στο θέατρο και να προσαρμοστώ στην ηλικία μου ή καλύτερα οι άνθρωποι γύρω μου να είναι τόσο ευτυχείς που να μη με χρειάζονται.
Πώς θα θέλατε να κλείσουμε τη συνέντευξή μας;
Να ευχηθούμε να μην υπάρχει κάποτε η ανάγκη της Τέχνης, για να καταγγέλει τα κακώς κείμενα ή οι άνθρωποι να είναι τόσο χαρούμενοι που να μην έχουν ανάγκη να καταφεύγουν στην Τέχνη. Να φτάσουμε σε μια κοινωνία πραγματικά πολιτισμένη, που να μπορεί να λύνει τα προβλήματα της με την πολιτική και όχι με πολέμους και εκμετάλλευση των αδύναμων.
Ελπίζω να ξανασυναντηθούμε, γιατί ήταν απολαυστικές οι ερωτήσεις σας.