Marinaleda : Με σχεδόν καθόλου αστυνομία, έγκλημα ή ανεργία, η ισπανική πόλη περιγράφεται ως μια δημοκρατική, σοσιαλιστική ουτοπία. Η ανεργία είναι ανύπαρκτη στη Marinaleda, ένα χωριό της Ανδαλουσίας στη νότια Ισπανία. Είναι ευημερούσα, χάρη στον γεωργικό συνεταιρισμό του. Μια πόλη όπου όλοι δουλεύουν, δεν υπάρχει αστυνομία, ενώ οι μισθοί είναι 1200 Ευρώ!
Εκ πρώτης όψεως, η ισπανική πόλη της Marinaleda δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη στην περιοχή της. Τοποθετημένη στην γραφική κοιλάδα Campiña, η γύρω περιοχή αποτελείται από καταπράσινους λόφους, μίλια από ελαιώνες και χρυσαφένιες εκτάσεις με σιτάρι που εκτείνεται όσο το μάτι μπορεί να δει. Η πόλη είναι όμορφη, ήσυχη και χαρακτηριστική αυτών που βρίσκονται στην Ανδαλουσία, την φτωχότερη,νότια επαρχία της Ισπανίας.
Οταν εξελέγη για πρώτη φορά, το 1979, ο Γκορντίγιο ήταν ο νεώτερος δήµαρχος στην Ισπανία. Το 1986, έπειτα από 12 χρόνια αγώνων και καταλήψεων κυρίως από τις γυναίκες του χωριού, η Μαριναλέντα κατάφερε να πάρει από ένα γαιοκτήµονα 12.000 στρέµµατα γης και να δηµιουργήσει έναν αγροτικό συνεταιρισµό από τον οποίο ζει σήµερα σχεδόν όλο το χωριό. «Η γη δεν ανήκει σε κανέναν, η γη δεν αγοράζεται, η γη ανήκει σε όλους!», λέει ο δήµαρχος.
Στον συνεταιρισµό, λοιπόν του Εl Ηumoso οι συνεταίροι εργάζονται 6½ ώρες την ηµέρα, από τη Δευτέρα ώς το Σάββατο, δηλαδή 39 ώρες την εβδοµάδα. Ολοι έχουν τον ίδιο µισθό, ανεξάρτητα από τη δουλειά που κάνουν. Οι συγκοµιδές (ελαιόλαδο, αγκινάρες, πιπεριές κ.λπ.) συσκευάζονται στο µικρό εργοστάσιο Ηumar Μarinaleda που βρίσκεται στη µέση του χωριού και στο οποίο εργάζονται, σε πολύ χαλαρή ατµόσφαιρα, περίπου 60 γυναίκες και 4-5 άνδρες. Τα προϊόντα πωλούνται κυρίως στην Ισπανία. Τα έσοδα του συνεταιρισµού δεν µοιράζονται, αλλά επενδύονται και πάλι στον συνεταιρισµό για να δηµιουργηθούν δουλειές. Γι αυτό στο χωριό δεν υπάρχουν άνεργοι. Οµως ακόµη και σε εποχές που δεν υπάρχουν αρκετές γεωργικές δουλειές για όλους, οι µισθοί καταβάλλονται.
Στη Μαριναλέντα, η στέγαση, η εργασία, ο πολιτισµός, η εκπαίδευση και η υγεία θεωρούνται δικαίωµα. Μια θέση στον παιδικό σταθµό µε όλα τα γεύµατα κοστίζει 12 ευρώ τον µήνα. Από την άλλη, «εδώ δεν έχουµε χωροφύλακες, θα ήταν µια άχρηστη σπατάλη», λέει ο δήµαρχος. «Δεν έχουµε ούτε παπά – δόξα τω Θεώ!», προσθέτει γελώντας. Πάντως η ελευθερία της λατρείας είναι εγγυηµένη και το Πάσχα έγινε µια µικρή θρησκευτική λιτανεία, η οποία πέρασε διακριτικά από τους δρόµους του χωριού, χωρίς θεατές και αποφεύγοντας την πλατεία όπου γινόταν η γιορτή.
«Εφαρµόζουµε µια συµµετοχική δηµοκρατία, αποφασίζουμε για όλα, από τους φόρους ώς τις δηµόσιες δαπάνες, σε µεγάλες συνελεύσεις. Πολλά κεφάλια δίνουν πολλές ιδέες», λέει ο Γκορντίγιο. «Ξέρουµε πως οι άνθρωποι µπορούµε να δουλεύουµε και για άλλες αξίες, όχι αποκλειστικά για το χρήµα».
«Υπάρχουν πολλές οικογένειες που δεν μπορούν να φάνε και στον 21ο αιώνα αυτό είναι ντροπή. Το φαγητό είναι ένα δικαίωμα, δεν είναι κάτι με το οποίο μπορεί κανείς να κάνει παιχνίδια.»
Μόνο στην επαρχία αυτή, υπάρχουν 690.000 άδειες κατοικίες ή φάρμες, λόγω των κατασχέσεων από τις τράπεζες.
Αλλά όχι στη Marinaleda, επειδή ο Γκορντίγιο έχει μια λύση: όποιος θέλει να χτίσει το δικό του σπίτι μπορεί να το κάνει δωρεάν. Τα υλικά και ειδικευμένοι εργάτες παρέχονται από το δημαρχείο, και η γενναιόδωρη αποζημίωση των 192 τετραγωνικών μέτρων σημαίνει ότι τα σπίτια είναι ευρύχωρα. Οι οικογένειες στη συνέχεια πληρώνουν μόνο € 15 το μήνα για το υπόλοιπο της ζωής τους, με τη συμφωνία ότι το σπίτι δεν μπορεί να πωληθεί για ίδιον όφελος.
Στην Ανδαλουσία, η ανεργία ανέρχεται σήμερα στο 37 τοις εκατό (ένα εντυπωσιακό 55 τοις εκατό για τους νέους). Αλλά στη Marinaleda, ο πληθυσμός 2.645 ατόμων έχει σχεδόν πλήρη απασχόληση μέσω του γεωργικού συνεταιρισμού της πόλης, όπου οι εργάτες κερδίζουν ίσους μισθούς των € 1,200 ανά μήνα. Εδώ, σε μια περιοχή όπου 1 στους 3 ανθρώπους είναι άνεργοι, αυτό το επίτευγμα δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Πρέπει να επανεξετάσουμε τις αξίες μας, την καταναλωτική κοινωνία, την αξία που δίνουμε για τα χρήματα, τον εγωισμός και τον ατομικισμό», παρατηρεί ο Γκορντίγιο. «Η Marinaleda είναι ένα μικρό παράδειγμα, και θέλουμε αυτή η εμπειρία να επεκταθεί σε όλο τον κόσμο. Θέλουμε να την κάνουμε γνωστή, να την μάθουν περισσότεροι άνθρωποι. Έτσι μόνο μπορεί να πετύχει και να μείνει».
Εδώ και πολλά χρόνια, την εβδοµάδα που οι άλλες πόλεις στην Ισπανία γιορτάζουν το Πάσχα, στη Marinaleda γιορτάζουν την ειρήνη.
«Ο δήµαρχός τους είναι τρελός», λένε στο γειτονικό χωριό. «Ενώ εµείς οι άλλοι Ισπανοί κάνουµε θρησκευτικές λιτανείες, εκείνοι κάνουν επί 5 µέρες πάρτι». Πολλοί νέοι από τη Σεβίλλη, τη Γρανάδα, τη Μαδρίτη, πηγαίνουν για να γιορτάσουν µε τους χωρικούς της Marinaleda.
Ακολουθούν αποσπάσματα από συνέντευξη του Γκορντίγιο στην εφημερίδα «Αυγή»
Πώς περιγράφετε τη Μαριναλέντα; Σοσιαλισμό, κομμουνισμό, ουτοπία, αγροτική κολλεκτίβα;
Είναι λίγο απ” όλα… στόχος μας είναι να πραγματοποιούμε τα όνειρα των ανθρώπων χωρίς να περιμένουμε να έρθει ο σοσιαλισμός. Πιστεύουμε πως τα υλικά αγαθά, η γη, τα μέσα παραγωγής πρέπει να ανήκουν στους πολίτες που τα δουλεύουν. Από τον κόσμο, για τον κόσμο δηλαδή… Πιστεύουμε πως η στέγαση και το να έχει κανείς ένα σπίτι είναι δικαίωμα, δεν μπορεί να μπλέκεται σε αυτά η αγορά, και έτσι λειτουργούμε στον τόπο μας… Πιστεύουμε στην άμεση δημοκρατία, έτσι οι συνελεύσεις στην γειτονιές είναι το πιο σημαντικό όργανο για τη λήψη αποφάσεων. Θεωρούμε πως η ηθική είναι το σημαντικότερο συστατικό της πολιτικής, γι” αυτό και έχουμε υπογράψει συμφωνία με την οποία αναλαμβάνουμε την ευθύνη να επιλύουμε τα προβλήματα που εμφανίζονται και δεσμευόμαστε πως θα είμαστε οι τελευταίοι που θα έχουν λαμβάνειν. Θα είμαστε οι πρώτοι στη μάχη, αν, για παράδειγμα, θέλει ένας αντιδήμαρχος σπίτι, να είστε σίγουροι πως θα είναι ο τελευταίος στη λίστα. Είμαστε αντίθετοι στη συγκέντρωση του πλούτου, όποιος συγκεντρώνει μεγάλες εκτάσεις γης να είναι σίγουρος πως θα πάμε να τις καταλάβουμε. Το ίδιο κάνουμε και με τις τράπεζες, που θεωρούμε πως ευθύνονται για την κρίση που βιώνουμε.
Ποια θέματα ρυθμίζετε με την άμεση δημοκρατία; Οι νόμοι ισχύουν κανονικά;
Όλα τα ζητήματα αποφασίζονται στις συνελεύσεις στις γειτονιές. Για να καταλάβετε, όταν θέλουμε να συμφωνήσουμε τον προϋπολογισμό της Marinaleda, πηγαίνουμε από δρόμο σε δρόμο και από γειτονιά σε γειτονιά και αποφασίζουμε από κοινού. Το ίδιο ισχύει και για τις εκλογές, ο δήμαρχος, το συμβούλιο κ.λπ. εκλέγονται μέσα από αυτές τις συνελεύσεις. Σε ό,τι αφορά τη νομοθεσία, θεωρούμε πως η υπάρχουσα νομοθεσία, όπως έχει διαμορφωθεί, εξυπηρετεί τους ηγέτες και την ελίτ, εμείς διεκδικούμε άλλη νομοθεσία, πιο δίκαιη.
Ωστόσο ισχύουν οι νόμοι της Ισπανίας;
Βέβαια, αλλά αν το χωριό αποφασίζει πως κάποιος νόμος του κράτους δεν είναι δίκαιος με βάση το δικό μας αξιακό πλαίσιο, παύουμε να τον εφαρμόζουμε ή να τον ακολουθούμε.
Πώς διαδράτε με την υπόλοιπη Ισπανία;
Ανήκουμε στο μεγαλύτερο αγροτικό συνδικάτο στον κόσμο, το οποίο έχει την έδρα του στην Ανδαλουσία. Η Ανδαλουσία έχει 8.000.000 κατοίκους. Σε συνεργασία με αυτούς έχουμε συγκροτήσει ένα ισχυρό μέτωπο που μάχεται την οικονομική κρίση. Το 50% των γαιοκτημόνων στην Ανδαλουσία προέρχονται από τίτλους του Μεσαίωνα, εμείς είμαστε κατά της συγκέντρωσης πλούτου στα χέρια λίγων και τασσόμαστε εναντίον τους. Κάνουμε καταλήψεις στη γη τους, έρχεται η αστυνομία, μας διώχνει κι εμείς ξαναπάμε. Σε ό,τι αφορά την κρίση, θέλουμε να κηρυχθεί το χρέος επαχθές και να μην αποπληρωθεί από τους πολίτες, δεν ευθύνονται οι πολίτες για την κρίση, αλλά οι τράπεζες, ας το πληρώσουν αυτές λοιπόν.
Η κρίση σάς έχει επηρεάσει;
Σαφώς, αλλά όχι τόσο όσο έχουν επηρεαστεί άλλες περιοχές της χώρας. Αντιμετωπίζουμε κυρίως τις συνέπειες της κρίσης, μια εκ των οποίων έχει να κάνει με την επιστροφή κάποιων νέων που εργάζονταν σε άλλες περιοχές, σε οικοδομές για παράδειγμα, και τώρα δεν έχουν δουλειά και επιστρέφουν. Επίσης, έχουμε πρόβλημα και με τις τράπεζες που δεν έχουν ρευστότητα και κατά συνέπεια περιοριζόμαστε. Προσπαθούμε ωστόσο να βρούμε λύση μέσα από συνεργασίες με άλλες χώρες.
Υπάρχει κάποια μέριμνα γι’ αυτούς τους ανέργους;
Επιχειρούμε να αυξήσουμε την αγροτική παραγωγή μας, να αυξήσουμε τα έσοδά μας, για να αποκτήσουμε τους απαιτούμενους πόρους και να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας άμεσα. Δεν χρησιμοποιούμε την κρίση ως δικαιολογία για να γυρίσουμε την πλάτη στους πολίτες, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους εντάξουμε ξανά στην αγορά…
Γιατί το μοντέλο δεν βρήκε μιμητές;
Πρώτα και κύρια, δεν είναι εύκολο…. το να ακολουθήσεις το μοντέλο της Μαριναλέντα σημαίνει πως θες να κολυμπήσεις ενάντια στο ρεύμα. Προσωπικά, έχουν γίνει δύο απόπειρες δολοφονίας μου από την Ακροδεξιά. Έχω μπει δεκάδες φορές στην φυλακή, εκκρεμούν εντάλματα εναντίον μου και κατά άλλων συναγωνιστών… έχω ποινές φυλάκισης 53 ετών… Για να καταλάβετε, στο συνδικάτο στο οποίο ανήκω, περισσότεροι από 400 σύντροφοι έχουν δίκες που εκκρεμούν εναντίον τους… Παρ’ όλα αυτά, προσπαθούμε να εφαρμόσουμε το μοντέλο μας και σε άλλα μέρη. Όπως, για παράδειγμα, στην Ανδαλουσία, που είναι πιο φιλικά διακείμενη σε εμάς. Προσπαθούμε να προσαρμόσουμε την εμπειρία μας στις συνθήκες της κάθε περιοχής. Πολιτικά ανήκουμε σε μια αντικαπιταλιστική συνιστώσα, την «Colectivo de Unidad de los Trabajadores» (Συλλογικότητα της Ένωσης των Εργατών) που υπάγεται στην Τerra Unida (Eνωμένη Γη). Στην ουσία, αποτελούμε την ακροαριστερή συνιστώσα τής Terra Unida.
Είναι κατάλληλο το μοντέλο για μεγαλύτερα μέρη;
Kαι βέβαια, αλλά χρειάζεται ισχυρή πολιτική βούληση. Δεν υπάρχει λύση στην κρίση αν τα μέσα παραγωγής δεν ανήκουν στους εργαζόμενους. Όσο γρηγορότερα το συνειδητοποιήσουν τόσο πιο κοντά θα είναι η λύση. Πρέπει να μοιραστούμε και τη δουλειά και τα κέρδη. Ακόμη και στην Αθήνα θα μπορούσε να εφαρμοστεί. Αν ο δήμαρχος επιθυμούσε να το επιχειρήσει, αλλά από ό,τι έχω ακούσει, δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση.
Είναι κλειστή κοινότητα; Εγώ π.χ. μπορώ να έρθω να ζήσω και να δουλέψω στη Μαριναλέντα;
Και βέβαια, όποτε θέλεις, και αν είσαι αριστερή, τόσο το καλύτερο… (γέλια). Δεν έρχεται πολύς κόσμος, πολλοί από αυτούς που έρχονται όμως και προσαρμόζονται στον τρόπο ζωής μας μένουν για μια ζωή…