Η ομίχλη στο Λονδίνο στις 5 Δεκεμβρίου 1952, «Great Smog», ήταν η χειρότερη περίπτωση ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα της Ευρώπης. Το «γιατί» ήρθε 64 χρόνια μετά.
Ειδικότερα, στις 5 Δεκεμβρίου του 1952, το πρωί, ένα πέπλο ομίχλης κάλυψε το Λονδίνο. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, επρόκειτο για μια ακόμη συνηθισμένη ημέρα όπου η ομίχλη είχε κάνει την εμφάνιση της.
Ωστόσο, η ασυνήθιστα ψυχρή νύχτα, έκανε χιλιάδες Λονδρέζους να ανάψουν τις σόμπες, καίγοντας κάρβουνο, με αποτέλεσμα, την επόμενη ημέρα, η ατμόσφαιρα άρχισε να αλλάζει, ο ουρανός σκοτείνιασε και η ομίχλη μετατράπηκε σε ένα κίτρινο σύννεφο αιθαλομίχλης.
Το φαινόμενο που ονομάζεται «Great Smog» κράτησε πέντε ολόκληρες ημέρες, με αποτέλεσμα τους κατοίκους του Λονδίνου να αναζητούν λίγο καθαρό αέρα, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς να μην λειτουργούν, τους πολίτες να μην μπορούν να αναπνεύσουν, 12.000 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους και άλλους 150.000 να μεταφερθούν στο νοσοκομείο.
Ο εφιάλτης ξεκίνησε όταν ο καπνός από τα τζάκια και τις σόμπες κάλυπτε τον ουρανό του Λονδίνου και για πέντε ολόκληρες ημέρες, μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου, δεν υπήρχε ορατότητα ακόμη και για τους πεζούς.
Οι πεζοί κρατούσαν φανάρια ακόμη και τη μέρα για να βλέπουν και να περνούν τα φανάρια. Μπορεί να μην ήταν η πρώτη φορά που το Λονδίνο είχε πνιγεί από την αιθαλομίχλη, αλλά αυτή τη φορά η ατμόσφαιρα ήταν κυριολεκτικά αποπνικτική.
Την περίοδο εκείνη, το τσουχτερό κρύο και οι έντονες χιονοπτώσεις έκαναν τους Λονδρέζους να καίνε μεγάλες ποσότητες κάρβουνου και λιγότερο ξύλου στα τζάκια και στις σόμπες τους, με αποτέλεσμα να γεμίζουν την ατμόσφαιρα με τεράστιες ποσότητες καπνού, οι οποίες δεν μπορούσαν να διασκορπιστούν.
Το πρόβλημα θα μπορούσε να μην είναι τόσο μεγάλο, καθώς ο καπνός θα διασκορπιζόταν στην ατμόσφαιρα. Οι Λονδρέζοι όμως στάθηκαν άτυχοι, διότι τις συγκεκριμένες ημέρες σχηματίσθηκε στην ατμόσφαιρα ένας αντικυκλώνας, ο οποίος έσπρωχνε τον αέρα προς τα κάτω με αποτέλεσμα να αυξάνεται κατά πολύ η θερμοκρασία του.
Έτσι δημιουργήθηκε το φαινόμενο της «θερμοκρασιακής αναστροφής», με τον αέρα κοντά στο έδαφος να είναι ζεστότερος από εκείνον στα ψηλότερα στρώματα της ατμοσφαίρας.
Στην ουσία δημιουργήθηκε ένα είδος φυσικού θερμοκηπίου, όπου ο ζεστός καπνός που έβγαινε από τις καμινάδες να παγιδεύεται και τελικά να δημιουργείται μια θανάσιμη τοξική παγίδα. Την κατάσταση επιβάρυνε ακόμη περισσότερο η αυξημένη εκπομπή διαφόρων επιβλαβών ρύπων,δημιουργώντας την απόλυτη άπνοια.
Στις επόμενες τέσσερις ημέρες, 12.000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους, ενώ 150.000 ήταν εκείνοι που μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο με σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, αλλά τελικά κατάφεραν να επιβιώσουν. Την ζωή τους έχασαν και δεκάδες ζώα που δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν.
Τα κύρια αίτια των περισσότερων θανάτων, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, όπως βρογχοπνευμονία και οξεία πυώδης βρογχίτιδα και η έλλειψη οξυγόνου. Τα περισσότερα θύματα ήταν παιδιά, ηλικιωμένοι και άτομα ευπαθών ομάδων. Η μόλυνση φυσικά προκάλεσε σε πολλούς ερεθισμούς στα μάτια, δυσφορία και λιποθυμικές τάσεις.
Η βρετανική κυβέρνηση που είχε θορυβηθεί από τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, προχώρησε άμεσα στη λήψη μέτρων, απαγορεύοντας να λειτουργούν τζάκια μέσα στην πόλη. Αργότερα ψηφίστηκε και ο ομοσπονδιακός νόμος «Clean Air Act», σύμφωνα με τον οποίων επιτρεπόταν η χρήση άκαπνων καυσίμων στα σπίτια και η μετεγκατάσταση των σταθμών ενέργειας ακόμη πιο έξω από τα αστικά κέντρα.
Οι λόγοι που προκάλεσαν την όξινη ομίχλη παρέμειναν άγνωστες για πάρα πολλά χρόνια, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2016, 64 χρόνια μετά, που οι επιστήμονες εξήγησαν το φαινόμενο που κόστισε την ζωή χιλιάδων ανθρώπων.
Η μελέτη ανήκει στο πανεπιστήμιο A&M του Τέξας. Ο ερευνητής Δρ. Ρένγι Ζανγκ και η ομάδα του, μέσω των ατμοσφαιρικών μετρήσεων που έγιναν σε ομίχλη στην Κίνα, καθώς επίσης μέσω εργαστηριακών πειραμάτων, κατέληξαν στο ότι το διοξείδιο του αζώτου μετατρέπει το διοξείδιο του θείου σε θανατηφόρο θειικό οξύ.
Τα θειικά άλατα ήταν αυτά που έκαναν την ομίχλη πυκνή, δύσοσμη και τοξική. Γενικά, η ομίχλη του Λονδίνου οφείλεται στο διοξείδιο του θείου που απελευθερώνεται από την καύση κακής ποιότητας μαλακών πηγών άνθρακα στα τζάκια, αλλά καις τις βιομηχανίες της περιοχής.
Το διοξείδιο του αζώτου, ένα άλλο παραπροϊόν της καύσης άνθρακα, το οποίο βρίσκεται φυσιολογικά στην ομίχλη, διευκόλυνε τη μετατροπή του διοξειδίου του θείου σε θειικό οξύ. Ο λόγος που έγινε αυτό δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί πλήρως.
«Οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι το θειικό συμβάλλει κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό στη δημιουργία της ομίχλης, τα σωματίδια του θειικού οξέος που σχηματίζονται από το διοξείδιο του θείου, το οποίο απελευθερώνεται από την καύση του άνθρακα για οικιακή χρήση καθώς και από σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αλλά το πώς το διοξείδιο του θείου μετατράπηκε σε θειικό οξύ αυτό παραμένει ασαφές», υπογράμμισε ο Δρ. Ζανγκ.
«Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αυτή η διαδικασία επιταχύνθηκε μέσω του διοξειδίου του αζώτου, μία άλλη χημική ένωση που παράγεται κατά την καύση του άνθρακα και παρατηρήθηκε σε μία κανονικής μορφής ομίχλη. Ένα άλλο βασικό στοιχείο κατά τη μετατροπή του διοξειδίου του θείου σε θειικό οξύ αποτελούν τα όξινα σωματίδια που αναστέλλονται κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Η φυσική ομίχλη που σχηματίστηκε τότε περιείχε μεγάλα σωματίδια και το οξύ που παράχθηκε ήταν αρκετά αραιό. Η εξάτμιση αυτών των σωματιδίων ομίχλης απελευθέρωσε στη συνέχεια όξινα σωματίδια που κάλυψαν ολόκληρο το Λονδίνο», συμπλήρωσε ο ερευνητής του πανεπιστημίου του Τέξας.
«Ανάλογα πράγματα συμβαίνουν και στις πιο μολυσμένες πόλεις της Κίνας σήμερα. Ο λόγος που μέχρι σήμερα δεν έχει σημειωθεί στην Κίνα ένα αντίστοιχο περιστατικό σαν αυτό του Λονδίνου οφείλεται καθαρά στην τύχη όσον αφορά στις χημικές ενώσεις που λαμβάνουν χώρα. Ενώ λοιπόν στο Λονδίνο η ομίχλη ήταν πολύ όξινη στην Κίνα ουσιαστικά η σύσταση της ομίχλης είναι ουδέτερη» κατέληξε ο ίδιος.