Καφετέρια στους Αμπελόκηπους της Αθήνας προσλαμβάνει αποκλειστικά άτομα με αναπηρία. Εκεί θα βρείτε τον Δαμιανό, την Όλγα, τη Σοφία, τον Μιχάλη, τον Αλέξη, τον Κωνσταντίνο.
Η Σοφία ήταν δύο μηνών όταν ανέβασε υψηλό πυρετό λόγω του εμβολίου του κοκκύτη και έπαθε εγκεφαλικό που της άφησε δυσκολία στην κίνηση. Σπούδασε, αναζήτησε δουλειά αλλά παντού οι πόρτες ήταν κλειστές. Το ίδιο και ο Μιχάλης, ο οποίος σε νεαρή ηλικία, είχα ένα σοβαρό ατύχημα με το μηχανάκι. Ένας ταξιτζής παραβίασε το κόκκινο και έπεσε επάνω του. Σήμερα εργάζονται και οι δύο στο κοινωνικό café Μύρτιλλο. Την πρώτη καφετέρια στην Ελλάδα που λειτουργεί έχοντας ως εργαζόμενους άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες.
Σε μια όμορφη και ήσυχη γωνιά των Αμπελοκήπων, μέσα στο πάρκο ΚΑΠΑΨ, το κοινωνικό café Μύρτιλλο, βρήκε τη νέα του στέγη ύστερα από παραχώρηση, από την πλευρά του δήμου Αθηναίων.
Ο ίδιος ο χώρος έχει ένα παρελθόν που φανερώνει μια ιδιαίτερη ιστορική συνέχεια ως προς τη χρήση του. Το ακρωνύμιο ονομασίας του πάρκου σημαίνει Κέντρο Αποκατάστασης Πολιτών Αναπήρων Ψυχικού. Το κτιριακό συγκρότημα οικοδομήθηκε το 1956-57 και από το 1959 αποτέλεσε εκπαιδευτικό κέντρο για ανάπηρους του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου.
Κάθε χρόνο 100, περίπου, άτομα αποφοιτούσαν από το κέντρο με ειδικότητες όπως ωρολογοποιοί, υποδηματοποιοί, ξυλουργοί κ.ά. Μέσα στην αίθουσα εκδηλώσεων της καφετέριας μπορεί κανείς να δει τα μηχανήματα στα οποία μάθαιναν την τέχνη τους οι ανάπηροι πολέμου και ήταν δωρεά της πρεσβείας της Νορβηγίας.
Τους τοίχους κοσμούν, εκτός από τα εξαιρετικά έργα του κωφού ζωγράφου και αριστούχου της ΑΣΚΤ Μανώλη Αντωνάκη, φωτογραφίες που ουσιαστικά αποτελούν σκηνές από ένα σπάνιας αξίας φιλμάκι από τα Επίκαιρα του 1959.
Το Μύρτιλλο λοιπόν, που μέχρι πρόσφατα στεγαζόταν σε έναν ιδιωτικό χώρο στο Νέο Ηράκλειο, μετακόμισε τις τελευταίες εβδομάδες στο νέο του χώρο. Η Σοφία, η γραμματέας της καφετέριας, είναι χαρούμενη γι’ αυτή την αλλαγή. «Εδώ είμαστε πολύ πιο ευρύχωρα, πιο ήσυχα μέσα στο πάρκο, στο Νέο Ηράκλειο χανόμασταν μέσα στις πολλές καφετέριες που έχουν κατακλύσει την περιοχή γύρω από τον σταθμό του ηλεκτρικού. Ενώ εδώ έλειπε μια καφετέρια από την πάνω πλευρά της Πανόρμου.
Οι κάτοικοι μας έχουν ήδη ανακαλύψει, γι’ αυτούς δεν είμαστε μια καφετέρια που απασχολεί άτομα με κάποια θέματα υγείας, είμαστε η καφετέρια της γειτονιάς. Υπάρχουν οικογένειες που έρχονται καθημερινά εδώ, αφού απέναντι ακριβώς είναι και η παιδική χαρά. Φέρνουν τα παιδιά τους και πίνουν εδώ τον καφέ ή τον χυμό τους». Πράγματι ένα χαμογελαστό, ηλικιωμένο ζευγάρι αποχωρεί από το cafe κρατώντας από το χέρι τον εγγονό τους. Ο μικρός γυρνάει και τους χαιρετάει καθώς φεύγει.
Η Σοφία όταν ήταν δύο μηνών ανέβασε υψηλό πυρετό λόγω του εμβολίου του κοκκύτη. Έπαθε εγκεφαλικό σε αυτή την τρυφερή ηλικία, εγκεφαλικό που την χτύπησε στην αριστερή πλευρά του κορμιού της αφήνοντας της δυσκολία στην κίνηση. Σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων και αναζήτησε δουλειά αλλά παντού οι πόρτες ήταν κλειστές. «Ήταν ολοφάνερο ότι η απόρριψη οφειλόταν σε αυτό που έβλεπαν κι αυτό με στεναχωρούσε πολύ. Κάποια στιγμή άρχισα κι εγώ να αμφιβάλλω για τις δυνατότητές μου. Για εάν αξίζω να βρω δουλειά.
Ο Μιχάλης αναφέρει τη δική του ιστορία «Είμαι 35 χρονών, επί 13 χρόνια δούλευα σε αρτοποιείο. Το αφεντικό μου με απέλυσε την ημέρα της γιορτής μου. Έψαξα παντού για δουλειά, δεν έβρισκα τίποτα. Έχω πτυχίο βοηθού χημικού και δεύτερο πτυχίο νοσηλευτή αλλά αν κι έχω κάνει παντού αιτήσεις ακόμη περιμένω. Σε νεαρή ηλικία, είχα ένα σοβαρό ατύχημα με το μηχανάκι. Ένας ταξιτζής παραβίασε το κόκκινο και έπεσε επάνω μας. Ήταν η πρώτη του ημέρα πίσω από το τιμόνι. Ταλαιπωρήθηκα για αρκετό διάστημα από το ατύχημα, το δικό μου φταίξιμο ήταν ότι δεν φορούσα κράνος. Ξέρεις εφηβεία και νομίζεις ότι είσαι άτρωτος. Εντάξει, πάει πέρασε αυτό. Το θέμα είναι τώρα τι γίνεται».
Ο Δαμιανός, η Όλγα, η Σοφία, ο Μιχάλης, ο Αλέξης και ο Κωνσταντίνος είναι μερικοί από τους εργαζόμενους στο Μύρτιλλο.
Τα παιδιά που εργάζονται στο Μύρτιλλο, πριν προσληφθούν, περνούν μια περίοδο ως ασκούμενοι, μια περίοδο που χρονικά διαφέρει αναλόγως την περίπτωση. Οι θέσεις που καλύπτουν είναι στο σέρβις, είτε πίσω από την μπάρα, είτε στα τραπέζια, στην κουζίνα. Παρασκευάζουν μόνοι τους ό,τι φαγώσιμο σερβίρουν και στη γραμματεία. Πίσω από την μπάρα βρίσκεται τώρα η Όλγα η οποία είναι κωφή και μιλάει κανονικά ενώ διαβάζει άψογα τα χείλια. Επίσης η Όλγα είναι καθηγήτρια νοηματικής, απόφοιτη του ΤΕΙ Διακοσμητικής. Πρωταθλήτρια στο ποδόσφαιρο κωφών και πρωταγωνίστρια στο θέατρο κωφών.
Στο café καταφτάνει και η κ. Γεωργία Βαμβουνάκη-Ραφάν, φιλόλογος και αδερφή της γνωστής συγγραφέως Μάρως Βαμβουνάκη. Είναι νόμιμη εκπρόσωπος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ.) που δημιούργησε το Μύρτιλλο.
Δίνει κάποια φυλλάδια στον Αλέξη και τον καθοδηγεί πως θα πρέπει να πάει στη στάση του μετρό και να τα μοιράζει στους περαστικούς ώστε να μάθουν την ύπαρξη του café. Ο εικοσάχρονος Αλέξης την ακούει με προσοχή. Είναι αυτιστικός, ασθένεια που ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η απουσία βλεμματικής επαφής.
«Ο Αλέξης δεν έχει πάει ποτέ σχολείο. Δυστυχώς η οικογένειά του δεν το θεώρησε απαραίτητο. Τώρα μαθαίνει εδώ να διαβάζει, είναι ακόμη πολύ στην αρχή αλλά έχει έναν έξυπνο, δικό του τρόπο να αντιλαμβάνεται τα γράμματα και τα καταφέρνει. Όταν ήρθε δεν είχε δόντια, επικοινώνησα με τον αντιδήμαρχο κοινωνικής μέριμνας του Παλαιού Φαλήρου. Γιατί εκεί μένει το παιδί, και του ζήτησα να του φτιάξουν δωρεάν τα δόντια και όντως το έκανε ο κ. Φωστηρόπουλος. Ο Αλέξης είναι ένα πανέξυπνο αλλά και πολύ εύπιστο παιδί».
Η κ. Βαμβουνάκη εξηγεί ότι η μεταστέγαση του Μύρτιλλου στο πάρκο ΚΑΠΑΨ έγινε στο πλαίσιο της αναδιαμόρφωσης του πάρκου ως χώρου για το παιδί. «Είμαστε κοινωνική επιχείρηση ένταξης επομένως κάνουμε εκπαίδευση. Και οι ευπαθείς ομάδες έχουν πολλά κοινά με τα παιδιά. Άσε που κατά βάθος όλοι παιδιά κι όλοι ευπαθείς είμαστε. Ο προηγούμενος χώρος ήταν ιδιωτικός και οι δυσκολίες ήταν πολλές. Όταν ξεκινήσαμε το Μύρτιλλο μας έσωσε η άγνοια περί των επιχειρηματικών. Αυτό που έδωσε ώθηση στο εγχείρημά μας ήταν ότι επενδύαμε συνέχεια στους ανθρώπους και σε έναν υπερβατικό σκοπό.
Ποτέ δεν μας ενδιέφερε η business πλευρά του Μύρτιλλου, τη χρησιμοποιήσαμε ως μέσο. Τώρα όμως θέλουμε και το μέσο να είναι ισάξιο του σκοπού γιατί εάν το μέσο καταρρεύσει θα καταρρεύσει και ο σκοπός. Το Μύρτιλλο είναι αυτοδύναμο. Δεν βασίζεται σε χρήματα ξένα, δεν υπάρχει χρηματοδότηση παρά μόνο στήριξη από δωρεές σε είδος. Τα οικονομικά μας δεν είναι καλά. Τα παιδιά μόνα τους έκαναν την μετακόμιση από τον έναν χώρο στον άλλο. Μόνο τα φορτηγά πληρώσαμε όχι εργάτες. Τα παιδιά άδειασαν και καθάρισαν το προηγούμενο κτίριο και εδώ γέμισαν τον νέο χώρο, με τα χέρια τους. Βέβαια η αποκατάσταση του χώρου, να το πούμε αυτό έγινε από το ζεύγος Γρηγόρη. Τους αρχιτέκτονες μας, και τον μηχανολόγο μας, τον κ. Υφαντή».
Σχολιάζοντας την εργασία των νέων υποστηρίζει ότι «Βλέπω μια μεγάλη πρόοδο στα παιδιά και στη ψυχολογία τους αλλά και στην πράξη γιατί βγήκαν στη ζωή απευθείας. Ναι μεν υπήρχε μια προστασία με την ηθική σημασία αλλά στην ουσία τους βγάλαμε κατευθείαν στην κοινωνία. Τους πετάξαμε στη θάλασσα με κάποια σωσίβια γύρω κι αυτοί κολύμπησαν. Αυτή η έξοδος στην κοινωνία και στην κανονική αγορά εργασία είναι το διαφορετικό του Μύρτιλλου.
Είπαμε στους εργαζόμενους ότι ουσιαστικά το μαγαζί ανήκει σε αυτούς και όντως το έχουν πάρει πολύ ζεστά. Γι’ αυτό υπάρχει αυτοδιαχείριση από τα παιδιά σε μεγάλο βαθμό ακόμη και του ταμείου και έχουν πολλές ιδέες για βελτίωση. Τα παιδιά αυτά ήταν αποκλεισμένα από την κοινωνία. Αλλά διψούσαν για κοινωνικότητα. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν πρόβλημα με τη διαχείριση της επικοινωνίας, δε σημαίνει όμως ότι δεν την επιζητούν. Οι δυο μας ψυχοπαιδαγωγοί/εργοθεραπευτές εκπαιδευμένοι στην Αγγλία μας έχουν φέρει αξιόλογα προγράμματα αλλά και ένταξης».
Καθώς τα παιδιά φωτογραφίζονται η κ. Βαμβουνάκη εξηγεί «Έχουμε στείλει αιτήσεις για εργασία εκ μέρους κάποιων εργαζομένων αλλά δυστυχώς η αγορά εργασίας είναι αρνητική. Παρότι ενημερώνουμε τους εργοδότες ότι ο ΟΑΕΔ ΑμεΑ πληρώνει τις ασφαλιστικές εισφορές για τα τρία πρώτα χρόνια αυτοί δεν είναι θετικοί. Και έτσι τους απορροφούμε όλους εμείς. Αυτό βέβαια μας έχει φέρει στα όρια της χρεωκοπίας καθώς είναι πολλά τα έξοδα στους μισθούς. Αλλά παιδί μου, δεν μπορώ να πω όχι. Έχουμε 11 εργαζόμενους, που είναι κανονικά με μισθό, και 9 εκπαιδευόμενους που τους δίνουμε κάτι για να κρατήσουμε μια ισορροπία. Όμως τα πράγματα, όπως καταλαβαίνετε, είναι δύσκολα».
Μύρτιλλο, Τριφυλίας και Λάμψα, εντός πάρκου ΚΑΠΑΨ, Τηλέφωνα επικοινωνίας: 211-0123176, 6944-245719, ωράριο λειτουργίας: 9:00 – 23:00 (Δευτέρα – Κυριακή).
Όσοι θέλουν να συνεισφέρουν στη λειτουργία του Μύρτιλλου μπορούν να καταθέσουν χρήματα στον λογαριασμό της τράπεζας Πειραιώς IBAN GR 9101710420006042124913779, code BIC: PIRBGRAA