Η κυβέρνηση σκοπεύει να ενεργοποιήσει ένα σύστημα βαθμολόγησης (point system) για τους οφειλέτες που χρωστούν σε εφορία, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Στόχος είναι η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας και της συναλλακτικής συμπεριφοράς τους, με σκοπό να περιοριστεί η αύξηση του ιδιωτικού χρέους και να διευθετηθούν οι οφειλές με προσωποποιημένο τρόπο. Αυτή η πρωτοβουλία συνδέεται με τη δημιουργία και τη λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής Πιστοληπτικής Αξιολόγησης, για την οποία η νομοθεσία είχε θεσπιστεί ήδη από το 2022.
Η αξιολόγηση που θα λαμβάνουν οι οφειλέτες θα χρησιμεύει ως οδηγός για την αποπληρωμή των χρεών τους, τη λήψη δανείων, και πιθανώς για τη συμμετοχή τους σε δημόσιους διαγωνισμούς. Αυτοί που έχουν υψηλό πιστοληπτικό σκορ θα διευκολύνονται περισσότερο στη διαδικασία δανεισμού και ρύθμισης των οφειλών τους.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια νέα μορφή του Τειρεσία, η οποία θα παρακολουθεί ψηφιακά τις οφειλές προς το Δημόσιο και τις τράπεζες, ώστε οι πιστωτές να έχουν μια πλήρη εικόνα του συνολικού ιδιωτικού χρέους και να μπορούν να προσαρμόσουν την πολιτική τους ανάλογα. Όπως αναφέρουν πηγές του οικονομικού επιτελείου, με αυτόν τον τρόπο, η χώρα θα αποκτήσει έναν αξιόπιστο μηχανισμό για τη χορήγηση πιστώσεων, αντίστοιχο με εκείνους που λειτουργούν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και στο μέλλον αυτό μπορεί να επιτρέψει ακόμη και ευέλικτες ρυθμίσεις για οφειλές προς το Δημόσιο.
Με το ιδιωτικό χρέος να φτάνει τα 240 δισ. ευρώ, οι προσδοκίες που συνδέονται με την ενεργοποίηση της Αρχής περιλαμβάνουν τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το δημόσιο και τις τράπεζες, καθώς και την πρόληψη της υπερχρέωσης των ατόμων. ταυτόχρονα, η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), το ΚΕΑΟ και οι τράπεζες θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτούν μια συνολική εικόνα των οφειλών των πολιτών και των επιχειρήσεων. Επίσης, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα μπορούν να χρησιμοποιούν το πιστοποιητικό πιστοληπτικής ικανότητας που θα εκδίδει η ανεξάρτητη Αρχή, προκειμένου να διαπραγματευτούν την χορήγηση δανείων.
Η ανεξάρτητη Αρχή θα διαθέτει μια εκτενή βάση δεδομένων που θα περιλαμβάνει όλα τα χρέη και τα περιουσιακά στοιχεία των πολιτών, με σκοπό να προσδιορίζει το «πιστοληπτικό σκορ» κάθε ατόμου ή επιχείρησης που επιθυμεί να δανειστεί ή να λάβει χρηματοδότηση από το Δημόσιο ή να ρυθμίσει τις οφειλές της.
Ο διαγωνισμός για τη δημιουργία της κεντρικής βάσης δεδομένων που θα αφορά την οικονομική συμπεριφορά και την πιστοληπτική αξιολόγηση φυσικών και νομικών προσώπων σε σχέση με τις οφειλές τους προς το Δημόσιο έχει ήδη ολοκληρωθεί. Στη συγκεκριμένη βάση θα καταχωρίζονται γενικές πληροφορίες σχετικά με τις οφειλές και την οικονομική συμπεριφορά, καθώς και στοιχεία για τις οφειλές των δημόσιων οργανισμών. Παράλληλα, θα υπολογίζεται η πιθανότητα μη εξυπηρέτησης μιας οφειλής ή ενός δανείου.
Η πιστοληπτική αξιολόγηση θα προκύπτει από το πληροφοριακό σύστημα με τη βοήθεια αυτοματοποιημένης διαδικασίας, που θα επεξεργάζεται τα δεδομένα σχετικά με την οικονομική συμπεριφορά του οφειλέτη. Αυτά τα δεδομένα θα συλλέγονται από δημόσιους φορείς μέσω αλγορίθμου. Η αξιολόγηση θα γίνεται με αριθμητική κλίμακα και θα εξετάζει την εκπλήρωση ή την αθέτηση υποχρεώσεων απέναντι στους δημόσιους φορείς για συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Το πληροφοριακό σύστημα θα συνδέεται άμεσα με διάφορα ηλεκτρονικά συστήματα (τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, όπως η ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Α.Ε.), με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών για τις βαθμολογίες πιστοληπτικής ικανότητας και τη δημιουργία ενιαίας κλίμακας βαθμολόγησης. Επιπλέον, τις προσεχείς ημέρες αναμένεται να ανακοινωθεί ο διαγωνισμός για την επιλογή της διοίκησης της νέας ανεξάρτητης Αρχής. Στη βάση δεδομένων θα προστεθούν συγκεκριμένα στοιχεία:
Για το ύψος των ληξιπρόθεσμων οφειλών φυσικών και νομικών προσώπων.
Για τους όρους της κάθε οφειλής.
Για επιτόκια, προσαυξήσεις, πρόστιμα, διάρκειες αποπληρωμής, εμπράγματες και ενέχυρες εξασφαλίσεις της οφειλής.
Για καταβολές.
Για υπόλοιπα οφειλών.
Για ρυθμίσεις που έχουν γίνει.
Για την πορεία δικαστικών διενέξεων μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών, αναγκαστικές εκτελέσεις κ.λπ., στην περίπτωση που έχουν υπάρξει τέτοιου τύπου κινήσεις.
Υπόχρεοι για την παροχή στοιχείων στη νέα Αρχή θα είναι όλοι οι φορείς του δημόσιου τομέα και οι φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι, όπως αναφέρει το σχέδιο για τη σύσταση της Αρχής, «υποχρεούνται να εξασφαλίζουν την πρόσβαση ή και να παρέχουν προς την Αρχή έγκαιρα και με ακρίβεια και να επικαιροποιούν ανά μήνα όλα τα δεδομένα οικονομικής συμπεριφοράς των οφειλετών, περιλαμβανομένων των πληροφοριών ταυτοποίησης και των γενικών πληροφοριών που τηρούνται στα αρχεία τους για τους οφειλέτες τους για το χρονικό διάστημα των τελευταίων 24 μηνών».
Τα οφέλη
Σύμφωνα με την ηγεσία του οικονομικού επιτελείου και της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, τα αναμενόμενα οφέλη από την υλοποίηση της εν λόγω μεταρρύθμισης είναι τα εξής:
Σταθεροποίηση και ενίσχυση του οικονομικού περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής.
Εξάλειψη ή σημαντική μείωση της ασύμμετρης πληροφόρησης μεταξύ φορέων του δημόσιου τομέα και ιδιωτικών φορέων για την πιστοληπτική ικανότητα φυσικών και νομικών προσώπων μέσω της πιστοληπτικής βαθμολόγησής τους (credit scoring) σε σχέση με οφειλές τους προς το Δημόσιο.
Αποτροπή της αύξησης των μη εξυπηρετούμενων και ληξιπρόθεσμων οφειλών προς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και η πρόληψη της υπερχρέωσης των φυσικών και νομικών προσώπων.
Περιορισμός του ηθικού κινδύνου (moral hazard) και δημιουργία ενός αξιόπιστου πλαισίου αποτροπής για τους στρατηγικούς κακο- πληρωτές.
Υπεύθυνος δανεισμός. Ανάπτυξη της κουλτούρας πληρωμών για αποφυγή της υπερχρέωσης φυσικών και νομικών προσώπων.
Η Τράπεζα της Ελλάδος
Σημειώνεται ότι παράλληλα θα δημιουργηθεί Κεντρικό Μητρώο Πιστώσεων (Central Credit Registry) στην Τράπεζα της Ελλάδος, που θα καταγράφει σε λεπτομερή βάση το ιστορικό πληρωμών κάθε μεμονωμένου δανείου που χορηγείται. Προβλέπεται η συνεργασία των δύο μηχανισμών, με τη διαφορά ότι η Αρχή Πιστοληπτικής Αξιολόγησης θα αξιολογεί την πιθανότητα αθέτησης μιας υποχρέωσης και θα χτυπά alert στις περιπτώσεις φορολογουμένων/δανειοληπτών που φαίνεται ότι βρίσκονται σε αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους προς το Δημόσιο και τις τράπεζες.
Η ακτινογραφία του ιδιωτικού χρέους
Tα στοιχεία της ΑΑΔΕ για το πρώτο τετράμηνο του 2024 δείχνουν ότι τα «φρέσκα» ληξιπρόθεσμα χρέη έφτασαν τα 2,924 δισ. ευρώ, ενώ οι φόροι που έμειναν απλήρωτοι ανήλθαν σε 2,607 δισ. ευρώ. Συνολικά, τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς την εφορία έχουν ανέλθει σε 107,057 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 26,326 δισ. ευρώ είναι ανεπίδεκτα είσπραξης, με αποτέλεσμα το καθαρό χρέος να διαμορφώνεται σε 80,731 δισ. ευρώ. Από τους 4.645.591 οφειλέτες, οι 2.112.703 είναι ανοιχτοί σε κατασχέσεις καταθέσεων και περιουσιακών στοιχείων, ενώ σε 1.520.015 οφειλέτες έχουν επιβληθεί αναγκαστικά μέτρα είσπραξης οφειλών. Mέσα σε έναν μήνα, οι φορολογούμενοι με απλήρωτους φόρους εκτοξεύτηκαν στους 4.645.591, από 3.728.114 που ήταν τον Μάρτιο.
Τον Απρίλιο, οι φόροι που δεν πληρώθηκαν ανήλθαν σε 2,6 δισ. ευρώ. Συγκεκριμένα, τον Απρίλιο, μήνα κατά τον οποίο θα έπρεπε να πληρωθεί η πρώτη δόση του ΕΝΦΙΑ, οι οφειλέτες αυξήθηκαν κατά 917.477, ξεπερνώντας τα 4,6 εκατομμύρια. Ταυτόχρονα, αυξάνονται σταθερά τα ληξιπρόθεσμα χρέη στα ασφαλιστικά ταμεία, ξεπερνώντας στο τέλος του 2023 τα 47,5 δισ. ευρώ (από 45,7 δισ. ευρώ έναν χρόνο πριν), όπως δείχνει η τακτική έκθεση του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Εισφορών (ΚΕΑΟ). Οι προσαυξήσεις φαίνεται ότι διογκώνουν το συνολικό χρέος, αφού στο τέλος του 2023 το συνολικό ποσό των 32 δισ. ευρώ σε οφειλές που έχουν ενταχθεί στο ΚΕΑΟ διαμορφώθηκε στα 47.554.036.077 ευρώ (τρέχον υπόλοιπο). Παράλληλα, υπάρχει πλήθος οφειλετών στις χαμηλότερες κλίμακες οφειλών. Οφειλές μέχρι 15.000 ευρώ έχουν 1.711.819 οφειλέτες, έναντι 1.796.462 που ήταν το 2022 (75,49% των οφειλετών). Μεγάλο μέρος του υπολοίπου οφειλών αφορά 95.057 οφειλέτες που έχουν οφειλή από 50.000 έως 100.000 ευρώ (14,05% του τρέχοντος υπολοίπου), ενώ σε αυτή την κατηγορία το 2022 ήταν 94.252 οφειλέτες. Επίσης, το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών αφορά 2.641 μεγαλο-οφειλέτες με οφειλές άνω του 1 εκατ. ευρώ έναντι 2.508 το 2022.
Ταυτόχρονα, πάνω από 70 δισ. ευρώ είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που διαχειρίζονται οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων (servicers), με βάση τα στοιχεία του α’ τριμήνου του 2024, έναντι 69.466 δισ. ευρώ το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ τα υπόλοιπα των δανείων επιχειρήσεων και νοικοκυριών ξεπερνούν τα 116 δισ. ευρώ. Μειωμένα κατά πολύ είναι πλέον ήδη τα «κόκκινα δάνεια» των ελληνικών συστημικών τραπεζών, που υποχώρησαν στα 6,44 δισ. ευρώ συνολικά στο τέλος του 2023, σύμφωνα με στοιχεία του SSM. Η τάση είναι να συνεχίζουν να μειώνονται περαιτέρω, καθώς φέτος θα ολοκληρωθούν και οι τελευταίες πωλήσεις από τις συστημικές τράπεζες και τα οφέλη θα αρχίσουν να γίνονται εμφανή από τα αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου που θα ξεκινούν να ανακοινώνουν.
Πολλοί φορολογούμενοι που δεν έχουν αποπληρώσει τα χρέη τους προς το Ελληνικό Δημόσιο κινδυνεύουν πλέον με φυλάκιση.
Σύμφωνα με την εφημερίδα “Δημοκρατία,” η νέα αυτή απειλή επεκτείνεται και σε όσους δεν έχουν εκτελέσει χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια, καθώς και τις προσαυξήσεις από τόκους.
Αυτά τα νέα μέτρα παρουσιάζονται σε εγκύκλιο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), που αποσαφηνίζει τις πρόσφατες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Με την εφαρμογή αυτών των νέων κανονισμών, ο αριθμός των οφειλετών που κινδυνεύουν με ποινικές κυρώσεις για χρέη προς το Δημόσιο διευρύνεται σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι περισσότεροι πολίτες ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωποι με σοβαρές νομικές συνέπειες, εάν δεν τακτοποιήσουν τις οφειλές τους άμεσα.
Συγκεκριμένα:
Ο οφειλέτης γλιτώνει την ποινή φυλάκισης και μένει ατιμώρητος στην περίπτωση που εξοφλήσει ολοσχερώς το χρέος του μέχρι την εκδίκαση του ποινικού σκέλους της υπόθεσής του, σε οποιονδήποτε βαθμό, ή εφόσον εντάξει το χρέος του σε ρύθμιση τμηματικής καταβολής.
Οι ποινές φυλάκισης ισχύουν, εκτός από τα χρέη προς την Εφορία, και για τα χρέη προς Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, επιχειρήσεις και τους οργανισμούς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αναφέρει η Δημοκρατία.
Την ίδια στιγμή, ο νέος Ποινικός Κώδικας προβλέπει αυστηρότερες κυρώσεις για αδικήματα που έχουν να κάνουν με τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος. Το διοικητικό πρόστιμο των 50.000 ευρώ έως 10.000.000 ευρώ διατηρείται ως έχει, ωστόσο αλλάζουν οι χρηματικές ποινές για τις περιπτώσεις που δεν μπορεί να υπολογιστεί το κέρδος της παράβασης – αυξάνονται στα 4.000.000 ευρώ από 1.000.000 ευρώ.
Συγκεκριμένα, αν η αξιόποινη πράξη νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή κάποιο από τα βασικά αδικήματα τελείται προς όφελος ή για λογαριασμό νομικού προσώπου ή οντότητας από φυσικό πρόσωπο που ενεργεί είτε ατομικά είτε ως μέλος οργάνου του νομικού προσώπου ή της οντότητας και κατέχει διευθυντική θέση εντός αυτών ή έχει εξουσία εκπροσώπησής τους ή εξουσιοδότηση για τη λήψη αποφάσεων για λογαριασμό τους ή για την άσκηση ελέγχου εντός αυτών, επιβάλλονται στο νομικό πρόσωπο ή στην οντότητα, σωρευτικά ή διαζευκτικά, οι εξής κυρώσεις:
Αν η έλλειψη εποπτείας ή ελέγχου από φυσικό πρόσωπο που αναφέρεται κατέστησε δυνατή την τέλεση από ιεραρχικά κατώτερο στέλεχος ή από εντολοδόχο του νομικού προσώπου ή της οντότητας της πράξης νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ή του βασικού αδικήματος προς όφελος ή για λογαριασμό του νομικού προσώπου ή της οντότητας, επιβάλλεται αιτιολογημένα στο νομικό πρόσωπο ή στην οντότητα, σωρευτικά ή διαζευκτικά, διοικητικό πρόστιμο από 10.000 ευρώ έως 5.000.000 ευρώ. Το ακριβές ποσό του προστίμου ορίζεται κατ’ ελάχιστον στο διπλάσιο του ποσού του κέρδους που προήλθε από την παράβαση, εφόσον το κέρδος μπορεί να προσδιοριστεί, ή, εφόσον δεν μπορεί να προσδιοριστεί, σε 2.500.000 ευρώ.