Λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Χώρα της Νάξου βρίσκεται ένα επιβλητικό κτίσμα με μία μεγάλη εντυπωσιακή ιστορία όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλο τον κόσμο. Οι ντόπιοι το αποκαλούν το “παλάτι” της Νάξου. Πρόκειται για ένα εγκαταλελειμμένο καθολικό μοναστήρι γεμάτο θρύλους.
Δυτικά του λιμανιού της Νάξου και ανάμεσα στις Μέλανες και στην Ποταμιά βρίσκονται τα Καλαμίτσια. Εκεί ο Ροβέρτο Σωζέ, ένας επιφανής Ιησουίτης μοναχός, επέλεξε αυτήν την απομονωμένη περιοχή για να χτίσει ένα μεγάλο «κοινόβιο» που θα στέγαζε τους ομοϊδεάτες του στο νησί. Το λεγόμενο “παλάτι” της Νάξου.
Αποφάσισε όμως ότι δεν ήθελε να ήταν ένα συνηθισμένο μοναστήρι. Η αρχιτεκτονική του ήταν πρωτοποριακή για την εποχή. Έδινε την εντύπωση ενός πραγματικού ανακτόρου με πελώριες πύλες, θόλους, τεράστιους κήπους, στάβλους, περιστερώνες, ακόμα και ελαιοτριβείο. Περιμετρικά περιβαλλόταν από πτέρυγες, ενώ διέθετε και δεκάδες βοηθητικούς χώρους.
Το εντυπωσιακό οικοδόμημα προοριζόταν για περισυλλογή και ανάπαυση των Ιησουιτών, οι οποίοι την περίοδο εκείνη είχαν κάνει αισθητή την παρουσία τους στη Νάξο. Το τάγμα των Ιησουιτών μοναχών είχε εγκατασταθεί στο νησί στις αρχές του 1600. Υπό την επιρροή της γαλλικής διπλωματίας και πολιτικής στην Ανατολή, οι Ιησουίτες ανέλαβαν να κηρύξουν το δόγμα τους, να προσηλυτίσουν τους νησιώτες και να ιδρύσουν σχολείο για την κοινωνική και θρησκευτική μόρφωση των νέων.
Ωστόσο, στα τέλη του 18ου αιώνα το σχολείο έκλεισε και οι Ιησουίτες άρχισαν μαζικά να εγκαταλείπουν τη Νάξο. Τότε το ”παλάτι” της Νάξου πέρασε στους Λαζαριστές. Οι μοναχοί του τάγματος του Αγίου Λαζάρου διατήρησαν το “παλάτι” της Νάξου στην κατοχή τους μέχρι και το 1887, όποτε και παρέδωσαν το ανάκτορο στους Σελεστιανούς.
Όσο το κτίσμα άλλαζε χέρια μεταξύ των μοναστικών κύκλων, παρέμενε κατοικημένο με αποτέλεσμα να συντηρείται και να διατηρείται σε καλή κατάσταση.
Η αντίστροφη μέτρηση του μοναστηρίου ξεκίνησε το 1949, όταν πέρασε στην κυριότητα του δημοσίου. Τότε η εντυπωσιακή μονή αφέθηκε έρμαιο της μοίρας της και της φθοράς του χρόνου. Τα γύρω κτήματα μοιράστηκαν σε άκληρους αγρότες και το «ανάκτορο» έπαψε να κατοικείται. Έτσι, με τα χρόνια, οι τοίχοι φθαρήκαν, κομμάτια της στέγης κατέρρευσαν, ενώ τα εκκλησάκια και οι κήποι εγκαταλείφθηκαν πλήρως.
Σήμερα το ερειπωμένο κτίσμα δε θυμίζει σε τίποτα την αίγλη και τη χλιδή που απέπνεε μερικούς αιώνες πριν. Το ερειπωμένο πλέον ”παλάτι” της Νάξου δε θυμίζει σε τίποτα την αίγλη και τη χλιδή που απέπνεε μερικούς αιώνες πριν.
Η άγρια όψη του έχει δημιουργήσει θρύλους και ιστορίες που άρχισαν να λένε από στόμα σε στόμα οι ντόπιοι. Μία από τις πιο διαδεδομένες είναι ότι στα θεμέλιά του έκρυβε έναν αμύθητο θησαυρό, ο οποίος λέγεται ότι βρέθηκε λίγο πριν από το 2000. Μέχρι τότε βέβαια, δεν ήταν λίγοι οι επίδοξοι εξερευνητές που είχαν σκάψει σε διάφορα σημεία βανδαλίζοντας μέρη του κτιρίου προκειμένου να τον βρουν.
Συγκεκριμένα, αναφέρουν ότι τα αερικά συνηθίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους κατά τις νυχτερινές ώρες στο “παλάτι” της Νάξου , όποτε και έχουν γίνει αντιληπτά από περαστικούς και επισκέπτες. Αν και κατά καιρούς έχουν γίνει μελέτες για την αποκατάσταση και την εκμετάλλευση του κτιρίου, δεν φαίνεται ότι κάποια από αυτές πρόκειται να γίνει πράξη στο άμεσο μέλλον. Ερείπια, αγριόχορτα και νεκρική σιγή. Αυτή είναι η σημερινή κατάσταση στο “παλάτι” της Νάξου , του άλλοτε επιβλητικού ανακτόρου.