Οι πρόσφατοι σεισμοί που σημειώθηκαν στην Ελλάδα έχουν δημιουργήσει ένα κύμα ανησυχίας και φόβου στους πολίτες, οι οποίοι ζουν με την αγωνία για το πότε ο επόμενος σεισμός θα πλήξει την περιοχή τους. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η ανησυχία και να ενισχυθεί η προετοιμασία, ένας ψηφιακός χάρτης με όλα τα σεισμικά ρήγματα της Ελλάδας και τα χαρακτηριστικά τους είναι πλέον διαθέσιμος. Ο χάρτης αυτός, που αποτελεί καρπό μιας διετούς προσπάθειας της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), δημιουργήθηκε με τη συνεργασία του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, των Πανεπιστημίων Αθηνών, Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης και Πατρών, καθώς και του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), υπό τον συντονισμό του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ).
Σύμφωνα με τον γεωλόγο της ΕΑΓΜΕ, Δημήτρη Γαλανάκη, όπως δήλωσε στην εφημερίδα Καθημερινή, ο χάρτης περιλαμβάνει αυτή τη στιγμή 5.500 καταγεγραμμένα ρήγματα στον ελλαδικό χώρο, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την καλύτερη κατανόηση και προετοιμασία απέναντι στους σεισμικούς κινδύνους. «Προσοχή ο αριθμός αυτός δεν ταυτίζεται με τον αριθμό των ρηγμάτων γιατί για παράδειγμα ένα ρήγμα 40.000 χιλιομέτρων μπορεί να έχει 10 αναγραφές».
Στον ψηφιακό χάρτη, ο οποίος είναι διαθέσιμος για δημόσια πρόσβαση στην ιστοσελίδα activefaults.eagme.gr, τα σεισμικά ρήγματα κατατάσσονται και χρωματίζονται για να αποδοθούν οι διαφορετικές κατηγορίες επικινδυνότητας τους. Τα ρήγματα απεικονίζονται με τρεις διαφορετικές αποχρώσεις:
– Με μοβ χρώμα παρουσιάζονται τα λεγόμενα «σεισμικά ρήγματα». Αυτά είναι τα ρήγματα που έχουν αποδεδειγμένα συσχετιστεί με έναν ή περισσότερους σεισμούς είτε στην προϊστορική είτε στην ιστορική περίοδο, και θεωρούνται τα πλέον «επικίνδυνα» λόγω της προηγούμενης δραστηριότητάς τους.
– Με κόκκινο χρώμα απεικονίζονται τα «ενεργά ρήγματα». Αυτά είναι τα ρήγματα που έχουν παρουσιάσει μετατόπιση τουλάχιστον μία φορά κατά την περίοδο του Ανώτερου Πλειστόκαινου, δηλαδή τα τελευταία 126.000 χρόνια περίπου. Η ενεργότητα αυτών των ρηγμάτων καθιστά πιθανή την προοπτική να αποτελέσουν πηγή μελλοντικών σεισμών.
– Με κίτρινο χρώμα σημαίνονται τα «δυνητικά ενεργά ρήγματα». Αυτά τα ρήγματα έχουν χαρακτηριστικά που τα καθιστούν παρόμοια με ενεργά ρήγματα, καθώς έχουν δραστηριοποιηθεί τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενούς, τα τελευταία 2.600.000 χρόνια.
Αυτός ο χάρτης παρέχει μια πολύτιμη απεικόνιση των σεισμικών κινδύνων, διευκολύνοντας την κατανόηση και την προετοιμασία απέναντι στους σεισμικούς κινδύνους της χώρας.
«Μέχρι σήμερα έχει γίνει συστηματική δουλειά και αρκετά ενεργά ρήγματα έχουν αποκαλυφθεί», λέει ο καθηγητής Φυσικής Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας & Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής στο ΑΠΘ Κώστας Παπαζάχος. «Ο ΟΑΣΠ πήρε την πρωτοβουλία να συστηματοποιήσει αυτή τη γνώση και να την αναπτύξει. Αυτή η βάση δεδομένων είναι μια πρώτη προσπάθεια να δούμε σε ένα χάρτη τι ξέρουμε και τι δεν ξέρουμε».
Όπως διευκρινίζεται, ο χάρτης θα έχει δυναμική φύση, γεγονός που σημαίνει ότι θα υποβάλλεται σε τακτικές επικαιροποιήσεις και θα εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα δεδομένα. Ενώ η ενημέρωση και η διαχείριση του χάρτη θα είναι υπόθεση των ειδικών, δεν θα περιορίζεται αποκλειστικά στη χρήση από τους σεισμολόγους.
«Εχει μεγάλη σημασία η πρόσβαση στη βάση δεδομένων από πολιτικούς μηχανικούς, πολεοδόμους, Δήμους που χρειάζονται αυτές τις πληροφορίες για κάθε είδους μελέτες. Δεν είναι δυνατόν να χωροθετηθεί υψηλής επικινδυνότητας έργο πάνω σε ενεργό ρήγμα, σε ρήγμα δηλαδή που έχει δώσει ή μπορεί να δώσει σεισμούς στο ερχόμενο διάστημα. Αν χωροθετούνταν για παράδειγμα χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων σε τέτοιο σημείο θα ήταν κάκιστη πρακτική καθώς υπάρχει πιθανότητα να διαρραγεί το στρώμα που αποτρέπει στα υπολείμματα να πάνε στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Αντίστοιχα δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστεί εκεί νοσοκομείο». Χρήσιμη είναι η βάση δεδομένων ασφαλώς και για την χάραξη αντισεισμικής πολιτικής.
Παρά την συνεχή έρευνα, πολλά από τα ενεργά ρήγματα ακόμα δεν τα γνωρίζουμε.
«Τα μεγάλα ρήγματα είναι μέσα (σ.σ. στο χάρτη). Τα μικρότερα όμως, ιδίως αυτά στο θαλάσσιο χώρο αποτελούν πρόβλημα, γιατί πολλά δεν φτάνουν στην επιφάνεια. Ο θαλάσσιος χώρος είναι πολύ δύσκολος στην έρευνα. Υπάρχουν περιοχές με τεράστια κενά και δυστυχώς με την κρίση έφυγαν από την Ελλάδα οι επιστήμονες που θα τα μελετούσαν όλα αυτά».