Τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών στην Ελλάδα δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα υπόλοιπα παιδιά, αφού η ελληνική νομοθεσία αρνείται να δώσει ιθαγένειες και υπηκοότητες.
Αυτό μάλιστα δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στα παιδιά ομόφυλων οικογενειών, όπως τον Γολγοθά ενός νεογέννητου με καρκίνο που δεν μπορούσε να νοσηλευτεί σε εξειδικευμένο νοσοκομείο του εξωτερικού, αφού δεν επιτρεπόταν το ταξίδι χωρίς «κανονικό» πιστοποιητικό γέννησης, μια που και οι δύο γονείς του είναι γυναίκες.
Τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών δεν έχουν νόμιμους γονείς και νόμιμη οικογένεια
Τον Ιανουάριο του 2014 η Ελένη Μαραβέλια, Ελληνίδα από τη Θεσσαλονίκη, η οποία ζει και εργάζεται στη Βαρκελώνη, έφερε στον κόσμο το πρώτο της παιδί. Μερικές εβδομάδες αργότερα, μαζί με την Κέιτ ΜακΑρντλ, τη Βρετανή σύντροφο και μη βιολογική μητέρα της κόρης της, η Ελένη έμαθε ότι το νεογέννητο έχει όγκο στο συκώτι. Επρόκειτο για νευροβλάστωμα, μια μορφή παιδικού καρκίνου. Η απέραντη χαρά της γέννησης, το γεγονός ότι στο εξής η Ελένη και η Κέιτ θα είναι μητέρες, μέσα σε μερικές μόλις εβδομάδες καταπλακώθηκε από τις θλιβερές προοπτικές της αρρώστιας. Και ενώ η Ελένη και η Κέιτ προσπαθούσαν να διαχειριστούν τη νέα ζοφερή και αναπάντεχη τροπή της κοινής τους ζωής, διαπίστωσαν ότι η κείμενη νομοθεσία στη Βρετανία, αλλά πολύ περισσότερο στην Ελλάδα δεν επιτρέπει σε αυτές να θεωρούνται νόμιμοι γονείς και νόμιμη οικογένεια.
Αυτό σήμαινε αμέσως ότι, εάν το μωρό τους χρειαζόταν κατεπείγουσα μεταφορά για θεραπεία σε νοσοκομείο εξειδικευμένο στο νευροβλάστωμα εκτός Ισπανίας, δεν θα υπήρχε κανένα νομικώς έγκυρο έγγραφο που να επιτρέπει στην Ελένη και την Κέιτ ή σε μία από τις δύο να συνοδεύσουν το παιδί τους. Χωρίς να είναι σε θέση να αντιληφθεί τίποτα ακόμη, η μικρή Φραντσέσκα, το όνομα που είχαν διαλέξει οι μαμάδες της για εκείνη, είχε μπροστά της έναν διπλό Γολγοθά: αφενός τη μάχη για να νικήσει τον καρκίνο, αφετέρου τις περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες για να πείσει δημόσιες υπηρεσίες όπως το Ειδικό Ληξιαρχείο Αθηνών, πιθανότατα κάποιο αστικό δικαστήριο, το ελληνικό κράτος και, ευρύτερα, ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι δικαιούται ένα κανονικό πιστοποιητικό γέννησης. Δικαιούται να εγγραφεί στο Δημοτολόγιο Θεσσαλονίκης, δικαιούται να έχει ελληνική υπηκοότητα και ελληνικό διαβατήριο. Και ότι στο μέλλον το παιδί θα έχει κάθε δικαίωμα να εγγραφεί σε ελληνικό σχολείο, να κάνει χρήση των υπηρεσιών δημόσιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.ο.κ. Επιπλέον, αν δεν υπάρχει νόμιμη οικογένεια, οι γονείς εξαιρούνται από τυχόν προνόμια, όπως επιδόματα, φορολογικές ελαφρύνσεις κ.λπ. Αντί για όλα αυτά, όμως, η Φραντσέσκα έγινε άλλο ένα από τα περίπου 10.000 παιδιά σε όλη την Ε.Ε. τα οποία βρίσκονται μετέωρα ανάμεσα σε ιθαγένειες, υπηκοότητες και θεμελιώδη δικαιώματα ως πολίτες. Συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ελεύθερη μετακίνηση.
Οι γονείς είναι ανύπαρκτοι για τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών στην Ελλάδα
Η Γερμανία, φέρ’ ειπείν, είναι μια χώρα όπου ένα ομόφυλο ζευγάρι αναγνωρίζεται νομικά ως οικογένεια με τη σύναψη γάμου ή συμφώνου συμβίωσης. Όμως, εάν ένα ζεύγος αυτής της κατηγορίας μεταναστεύσει στην Ελλάδα, θα πάψει να θεωρείται οικογένεια. Στην περίπτωση δύο μπαμπάδων, τα παιδιά θα αντιμετωπίζονται σαν εντελώς ορφανά, εφόσον για την ελληνική νομοθεσία η έννοια του πατέρα υφίσταται μόνο σε συνάρτηση με κάποια γυναίκα-μητέρα. Αν οι γονείς στην ομόφυλη οικογένεια είναι δύο γυναίκες, μόνο η μία αναγνωρίζεται είτε ως βιολογική είτε ως θετή, αλλά οπωσδήποτε ως ανύπαντρη μητέρα. Τα παιδιά της καταχωρίζονται σαν «αγνώστου πατρός», ενώ η άλλη μαμά κατά τον νόμο στην Ελλάδα είναι εντελώς ανύπαρκτη.
Σε κάποιες άλλες χώρες, όπως στη Βρετανία, στη δεύτερη μητέρα δίνεται η επιλογή της εκ των υστέρων υιοθεσίας των παιδιών που ήδη ανατρέφει από κοινού με τη σύζυγό της, κάτι το οποίο στην Ελλάδα δεν προβλέπεται. Άρα, σε περίπτωση διαζυγίου ή θανάτου της «κύριας» μητέρας, η «δευτερεύουσα» μαμά δεν έχει κανένα δικαίωμα στα παιδιά, ασχέτως εάν είναι τόσο δικά της όσο και της συζύγου της.
Ευτυχώς, η κόρη της Ελένης Μαραβέλια και της Κέιτ ΜακΑρντλ κατάφερε να νικήσει τον καρκίνο. Ο οργανισμός της αποδείχθηκε πιο δυνατός από το νευροβλάστωμα αλλά και από τη δοκιμασία των επεμβάσεων για την αφαίρεση των όγκων, των επιθετικών χημειοθεραπειών, των ακτινοβολιών και όλων όσα χρειάστηκε να κάνει τους πρώτους μήνες της ζωής της. Το πρόβλημα που παραμένει, ωστόσο, αφορά το δικαίωμα της Φραντσέσκα να μετοικήσει από την Ισπανία, όπου γεννήθηκε και διαμένει, σε μία από τις δύο πατρίδες της, τη Βρετανία ή την Ελλάδα. Η Ελένη εξηγεί στο «ΘΕΜΑ» το ιδιόμορφο πρόβλημά της ως εξής: «Υπάρχουν πάρα πολλά ομόφυλα ζευγάρια που δεν σκοπεύουν να αποκτήσουν παιδιά, οπότε δεν έρχονται αντιμέτωπα με το πρόβλημα. Είναι κάτι που, ακόμη και αν σε αφορά άμεσα, ενδέχεται να μην έχεις ακούσει ποτέ τίποτα γι’ αυτό. Εμείς το μάθαμε λόγω του καρκίνου της κόρης μας και όταν βρεθήκαμε σε επείγουσα ανάγκη να της βγάλουμε διαβατήριο. Γενικότερα, ναι, οι ομόφυλες οικογένειες με γονείς διαφορετικής εθνικότητας που ζουν σε τρίτη χώρα, όπως συμβαίνει με την Κέιτ κι εμένα, είμαστε μια μικρή μειονότητα. Αλλά μια μειονότητα που υφίσταται μια μεγάλη αδικία, μια αδικία όχι τόσο για τους γονείς όσο για τα παιδιά».
Τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών Ελλήνων του εξωτερικού είναι αόρατα στην Ελλάδα
Το 2017 η Ελένη Μαραβέλια γέννησε, ξανά με τη μέθοδο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, την Αλεξάνδρα. Ωστόσο, προτού ξεκινήσουν τη διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης η Ελένη και η Κέιτ παντρεύτηκαν. Και γι’ αυτό, όταν το πιστοποιητικό γέννησης της δεύτερης κόρης τους εκδόθηκε στην Ισπανία, οι βρετανικές αρχές το αναγνώρισαν αμέσως. «Όταν η Κέιτ και εγώ αποφασίσαμε να αποκτήσουμε παιδιά, ήμασταν ήδη περίπου επτά χρόνια μαζί», λέει η Ελένη καθώς συνοψίζει επιγραμματικά τα γεγονότα που την οδήγησαν να γίνει άτυπη εκπρόσωπος μιας ομάδας περίπου 15 «ομοιοπαθών» ομόφυλων οικογενειών Ελλήνων του εξωτερικού. Πρόκειται για οικογένειες που αναγνωρίζονται σε πολλές άλλες χώρες, αλλά στην Ελλάδα είναι «αόρατες».
Μάλιστα, η Ελένη Μαραβέλια είχε κάνει το 2016 αναφορά του προβλήματός της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου και κλήθηκε το 2018 για να παράσχει περαιτέρω ενημέρωση στους έως τότε εντελώς ανίδεους ευρωβουλευτές. Επίσης, η ίδια είναι πρόεδρος του NELFA, ενός πανευρωπαϊκού δικτύου για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ οικογενειών, το οποίο απαρτίζεται από 41 ενώσεις, με τουλάχιστον 20.000 μέλη από 33 χώρες. Κυρίως όμως το NELFA συντονίζει τις δράσεις υπέρ των 10.000 παιδιών που δεν καλύπτονται από την τρέχουσα νομοθεσία. Σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε., η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά στην κατάταξη των κρατών ως προς τον σεβασμό των δικαιωμάτων για τις ΛΟΑΤΚΙ οικογένειες. Με άριστα το 100 που επιτυγχάνουν Βέλγιο και Μάλτα στον συγκεκριμένο τομέα, η χώρα μας βαθμολογείται κάτω από τη βάση, μόλις με 32.
Τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών στην Ελλάδα δεν προστατεύονται από την Πολιτεία
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανένα νομικό πλαίσιο αναγνώρισης δύο ομόφυλων γονέων, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εκατοντάδες παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον ομόφυλων οικογενειών. Παιδιά τα οποία στην Ελλάδα δεν προστατεύονται από την Πολιτεία. Αντιθέτως, το δικαίωμά τους στην οικογενειακή ζωή, επί της ουσίας, καταστρατηγείται. Ωστόσο, τα γρανάζια ίσως αρχίσουν να κινούνται αν το δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο Λουξεμβούργο εκδώσει απόφαση υπέρ ενός ομόφυλου ζεύγους, με μία μητέρα από τη Βουλγαρία και μία από το Γιβραλτάρ, οι οποίες διεκδικούν το δικαίωμα της αναγνώρισής τους ως οικογένεια στην πατρίδα της πρώτης.
«Η απόφαση να γίνουμε μητέρες», τονίζει η Ελένη Μαραβέλια, «δεν ήταν καθόλου εύκολη. Το σκεφτόμασταν επί χρόνια, αν είναι σωστό, αν θα τα καταφέρουμε κ.λπ. Όταν ήμασταν σίγουρες ότι αυτό θέλαμε, αρχίσαμε να διερευνούμε τα δεδομένα. Αρχικά θεωρήσαμε ότι θα ήταν κάτι σχετικά εύκολο, διότι κάθε παιδί που γεννιέται στην Ισπανία, αμέσως, από την πρώτη στιγμή -και ειδικά στην Καταλονία- θεωρείται πως έχει δύο μαμάδες, ακόμη και για ζευγάρια εκτός γάμου. Ωστόσο, όπως μας διευκρίνισαν, η κόρη μας δεν θα είχε την ισπανική, αλλά την υπηκοότητα των γονιών του. Πήγαμε στο βρετανικό προξενείο, όπου μας διαβεβαίωσαν ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα και το βρετανικό πιστοποιητικό θα εξεδίδετο κανονικά. Λίγες ημέρες αφότου γεννήθηκε η Φραντσέσκα στείλαμε το ισπανικό πιστοποιητικό της γέννησής της στη Βρετανία προκειμένου να γίνει η εγγραφή στα δημοτολόγια και να εκδοθεί το διαβατήριό της. Εν τω μεταξύ, εκδηλώθηκε το νευροβλάστωμα, οπότε ήμασταν δύο μαμάδες, η μία Βρετανή, η άλλη Ελληνίδα, σε μια ξένη χώρα και για τις δυο μας, την Ισπανία, με ένα παιδί τρεισήμισι μηνών που είχε καρκίνο. Ευτυχώς, οι γονείς μας ήταν δίπλα μας. Η μητέρα μου, κυριολεκτικά την επόμενη μέρα της διάγνωσης, πήρε το πρώτο αεροπλάνο και ήρθε στη Βαρκελώνη για να είναι δίπλα μας.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση ήρθε και η ψυχρολουσία από τη Βρετανία: λάβαμε αρνητική απάντηση για το πιστοποιητικό γέννησης, με την αιτιολογία ότι η Κέιτ δεν είναι η βιολογική μητέρα του παιδιού και, σύμφωνα με τη βρετανική νομοθεσία, θα αναγνωριζόταν ως μητέρα μόνο εάν η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είχε γίνει σε βρετανική κλινική. Εμείς όμως χρειαζόμασταν άμεσα ένα διαβατήριο για το παιδί. Αποταθήκαμε στο ελληνικό προξενείο και μας είπαν ότι είναι αδύνατον, βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, να εκδοθεί πιστοποιητικό γέννησης με δύο μητέρες. Η μόνη πιθανότητα ήταν να πάω αυτοπροσώπως, μαζί με δικηγόρο, στο Ειδικό Ληξιαρχείο Αθηνών. Για να γίνει αυτό, προηγουμένως έπρεπε να έχω μια επίσημη μετάφραση του ισπανικού πιστοποιητικού γέννησης της κόρης μας στα ελληνικά. Η μεταφράστρια που βρήκα, κατά μια τρομερή σύμπτωση, έτυχε να είναι κόρη της υπαλλήλου στο ελληνικό προξενείο της Βαρκελώνης. Μετά από τυχαία συζήτηση με την Κέιτ, η μεταφράστρια ενημέρωσε τη μητέρα της. Και όταν εγώ πήγα στο προξενείο για να επικυρώσω το έγγραφο, η υπάλληλος μου είπε “γιατί δεν ανέφερες ότι το παιδάκι έχει καρκίνο; Δώσε μου λίγο χρόνο να δούμε τι μπορεί να γίνει”. Την επομένη πήγα ξανά στο προξενείο. Μου είπαν ότι, με εντολή του επίτιμου προξένου, θα ενέγραφαν την κόρη μας ως τέκνο ανύπαντρης μητέρας. Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος. Αλλά θα έπρεπε να αλλαχθούν τα επίθετα και να καταχωρηθεί με το δικό μου μόνο, ενώ στο ισπανικό πιστοποιητικό το παιδί είχε δηλωθεί με δύο επίθετα και με πρώτο εκείνο της Κέιτ. Εγώ δέχτηκα αυτή τη διευθέτηση, γιατί δεν είχα περιθώρια, πιεζόμουν από τις συνθήκες. Υπέγραψα υπεύθυνη δήλωση και η προξενική πράξη στάλθηκε στο Ειδικό Ληξιαρχείο της Αθήνας. Μετά από έναν μήνα χορηγήθηκε το πιστοποιητικό γέννησης. Το παιδί εγγράφηκε στο Δημοτολόγιο της Θεσσαλονίκης και μπορούσαμε πλέον να κάνουμε αίτηση για διαβατήριο. Θα θυμάμαι πάντα με ευγνωμοσύνη τις κυρίες αυτές που βρέθηκαν στο δρόμο μας και μας βοήθησαν σε εκείνη την τρομερά δύσκολη για μας συγκυρία. Ωστόσο δεν μπορώ παράλληλα να μη σκέφτομαι τι θα γινόταν αν δεν είχαμε σταθεί τυχερές και είχαμε αναγκαστεί να υποστούμε την αναλγησία της ελληνικής νομοθεσίας. Γι’ αυτό το λόγο είναι ανάγκη η ελληνική πολιτεία να αναλάβει πλέον δράση και να αποκαταστήσει την αδικία. Οι συνθήκες είναι πια ώριμες, οι οικογένειες μας υπάρχουν!»
Αναλγησία της ελληνικής νομοθεσίας για τα παιδιά ομόφυλων οικογενειών
Όπως και άλλες ομόφυλες οικογένειες με ζευγάρια όπου ο ένας σύζυγος είναι Έλληνας, η Ελένη και η Κέιτ σκέφτονται σοβαρά την προοπτική να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ελλάδα. Το μόνο εμπόδιο είναι το αφιλόξενο τοπίο που συνθέτει η νομοθεσία. Από την άποψη της Ελένης Μαραβέλια, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να αποκαταστήσει την αδικία.
Και επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Τα παιδιά μας είναι μια πραγματικότητα. Η Φραντσέσκα είναι 7 χρόνων, μιλά τέσσερις γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, ισπανικά, καταλανικά) και της αρέσει να ζωγραφίζει σκυλάκια. Η Αλεξάνδρα είναι 4 χρόνων, έχει αρχίσει να μαθαίνει να γράφει το όνομά της και τρελαίνεται για σοκολάτα. Η πραγματικότητά τους είναι ότι έχουν δύο μαμάδες που τις μεγαλώνουν όσο πιο σωστά μπορούν. Θα ήθελα να ακούσω το Ειδικό Ληξιαρχείο, την Εκκλησία και τα πολιτικά κόμματα να εξηγούν σε αυτά τα παιδιά ότι στην Ελλάδα η οικογένειά τους δεν είναι δεκτή, ότι θεωρείται ένα λάθος. Ότι είναι κατά της δημόσιας τάξης και δεν μπορεί να τη δεχτεί η ελληνική κοινωνία. Ας το πουν αυτό στα παιδιά μου και σε όλα τα παιδιά που, αντί να τα προστατεύουν και να φροντίζουν για το συμφέρον τους, οι κρατικοί φορείς στην Ελλάδα -και όχι μόνο- τους στερούν βασικά δικαιώματα».
