Βίντεο με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών κυκλοφόρησε η Lacta σε συνεργασία με το κέντρο για τα έμφυλα δικαιώματα και την ισότητα Διοτίμα.
Με ένα βίντεο 4 λεπτών στο οποίο πρωταγωνιστεί η Χριστίνα Χειλά Φαμέλλη καταγράφεται η κακοποιητική συμπεριφορά ενός άντρα προς τη σύντροφό του που καταλήγει στην άγρια δολοφονία της.
«Αυτό δεν είναι αγάπη», είναι το μήνυμα του βίντεο που έχει τίτλο «Μη με αφήσεις ποτέ, γιατί θα σου κάνω κακό». Το βίντεο πλαισιώνει το τραγούδι «Μη μου μιλάς για αγάπη» της Δήμητρας Γαλάνη.
Η ταινία μικρού μήκους συγκλονίζει καθώς εξιστορεί την ιστορία μιας νεαρής γυναίκας (την υποδύεται η Χριστίνα Χειλά Φαμέλη), η οποία δολοφονείται από τον σύντροφό της (τον ερμηνεύει ο Έκτορας Λιάτσος) κατά τη διάρκεια ενός καυγά. Η τελική σκηνή προκαλεί ανατριχίλα καθώς παραπέμπει στη δολοφονία της 26χρονης Γαρυφαλλιάς στη Φολέγανδρο.
Σύμφωνα με την ΔΙΟΤΙΜΑ, η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί μια από τις πιο διαδεδομένες μορφές έμφυλης βίας, παγκοσμίως.
Στοιχεία από το Συμβούλιο της Ευρώπης αναφέρουν πως μία στις τέσσερις Ευρωπαίες βιώνει ή θα βιώσει ενδοοικογενειακή βία κάποια στιγμή στη ζωή της, ενώ κάθε χρόνο 6% έως 10% των γυναικών υφίστανται ενδοοικογενειακή βία. Μπορεί να συμβεί σε όλες, στο γάμο, τη σχέση, τη συμβίωση, από τον νυν, πρώην ή τέως σύζυγο/σύντροφο.
Η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο παραβιαστικών συμπεριφορών που ασκεί ο δράστης, με στόχο να διατηρήσει την εξουσία και τον (κοινωνικό) έλεγχο πάνω στο θύμα του, είτε είναι γυναίκα ή παιδί.
Με τις συνεχείς λεκτικές και σωματικές τιμωρίες, τις απειλές, τον εξαναγκασμό, ο κακοποιητής έχει ως σκοπό να εκφοβίσει, να τρομάξει, να ταπεινώσει το θύμα, να του «σπάει» το ηθικό και να το κάνει να νιώσει ανίκανο να προβάλει αντίσταση, να δει καθαρά την κατάσταση.
Πέρα από τη σωματική κακοποίηση (χαστούκια, σπρώξιμο, τράβηγμα από τα μαλλιά, κ.ά.) που απειλεί τη σωματική ακεραιότητα του θύματος, η ενδοοικογενειακή βία παίρνει διάφορες μορφές: λεκτική, ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική κακοποίηση και οικονομική βία – που δεν αφήνουν ορατά σημάδια αλλά τραυματίζουν εξίσου.
Πρόκειται για συστηματική, επίπονη και διαβρωτική διαδικασία που οδηγεί την επιζώσα σε διανοητική και συναισθηματική οδύνη ή βλάβη. Ως ψυχολογική και συναισθηματική κακοποίηση αναφέρεται ένα σύνολο ενεργειών: πρώτον ο εκφοβισμός και οι απειλές για σωματική ή σεξουαλική βία. Συχνότατα ο θύτης απειλεί ότι θα βλάψει το θύμα ή την οικογένειά του, ότι θα πάρει την κηδεμονία των παιδιών ή ότι θα αυτοκτονήσει.
Δεύτερον, η συστηματική ταπείνωση και διαρκής κριτική, η δημιουργία ενοχών στη σύντροφο, και ο αδιάκοπος έλεγχο της προσωπικής της ζωής. Τρίτον, η προσπάθεια απομόνωσης του θύματος, από τον οικογενειακό/φιλικό/συγγενικό περίγυρο.
Τα παραπάνω στοχεύουν στη μείωση της αυτοπεποίθησης, την υπονόμευση της αυτοεκτίμησης του θύματος, σε σημείο που το ίδιο να αμφιβάλλει για την ψυχική του διαύγεια και να πιστεύει ότι είναι υπεύθυνο και ένοχο για την κακοποίηση που δέχεται.
Η λεκτική βία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ψυχολογική κακοποίηση. Εμπεριέχει ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών που ξεκινούν από φωνές, απειλές και εξυβρίσεις και φτάνουν ως το λεκτικό εξευτελισμό και την τρομοκράτηση.
Στόχος της λεκτικής κακοποίησης είναι η χειραγώγηση διαμέσου του φόβου και ο έλεγχος πάνω στη ζωή του ατόμου. Οι προσβολές, οι κατηγορίες, οι μομφές, η δυσφήμηση, η επίρριψη ευθυνών για την κακοποιητική συμπεριφορά στο θύμα, οι συνεχείς επικρίσεις, η λεκτική υποβάθμιση και υπονόμευση της αυτοπεποίθησης, αποτελούν μερικά μόνο πρόσωπα αυτού του πολύπλοκου φαινομένου.
Αν και είναι η πιο συνηθισμένη μορφή ενδοοικογενειακής βίας, είναι αρκετά κανονικοποιημένη είτε γιατί δεν υπάρχουν ορατές αποδείξεις ή γιατί ο θύτης μπορεί να παραπλανά, διατηρώντας άψογη συμπεριφορά στο δημόσιο χώρο.
Η οικονομική βία είναι η στέρηση πόρων, ευκαιριών, αγαθών και υπηρεσιών. Συνήθως, η οικονομική βία εντός της σχέσης αποσκοπεί στον έλεγχο της συντρόφου προκειμένου να αισθανθεί ανίσχυρη και αδύναμη να εγκαταλείψει τον κακοποιητικό δεσμό.
Η οικονομική βία ασκείται με πολλούς τρόπους: Πρώτον, τη στέρηση του δικαιώματος για οικονομική αυτονομία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απαγόρευση ή παρεμπόδιση του δικαιώματος στην εργασία.
Δεύτερον, τον έλεγχο των περιουσιακών στοιχείων και του εισοδήματος του θύματος. Ο θύτης μπορεί να αποσπά τον μισθό της συντρόφου του ή να αρνείται την κατά βούληση αξιοποίησή του, να την αποκλείει από χρηματοπιστωτικούς πόρους (π.χ. παρακράτηση τραπεζικής κάρτας), να την εξαναγκάζει να πάρει δάνειο στο όνομά της, να μην της επιτρέπει την πρόσβαση στο οικογενειακό εισόδημα ή να αποφασίζει για κοινούς πόρους χωρίς την ενημέρωση της.
Τέλος περιλαμβάνει την αποστέρηση του θύματος από αναγκαία εισοδήματα για την κάλυψη των βασικών του αναγκών.
Αφορά οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη, αλλά και απόπειρα τέτοιας πράξης, χωρίς την εκούσια και ελεύθερη συναίνεση του θύματος. Κατά την άσκησή της, συχνά (αλλά όχι πάντα) χρησιμοποιείται σωματική βία, εξαναγκασμός, αλλά και απειλές βίας.
Πολύ συχνά οι γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί αναφέρουν πως νιώθουν εγκλωβισμένες σε ένα κλοιό που σφίγγει, σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν. Αυτή η αίσθηση δημιουργείται όταν το θύμα βρίσκεται αντιμέτωπο με τον αποκαλούμενο «κύκλο της βίας».
Ο «κύκλος της βίας», που έχει τρεις φάσεις, μπαίνει σε λειτουργία σε όλες τις κακοποιητικές σχέσεις, οδηγώντας την επιζώσα σε παράλυση, παραίτηση και εν τέλει θυματοποίηση, κάτι που είναι και ο στόχος του κακοποιητή, προκειμένου να εξασφαλίσει την κάμψη της αντίστασής της.
Το pattern είναι σταθερό, αποτελούμενο από τρεις διακριτές φάσεις, που ποικίλουν σε χρόνο και σε ένταση. Πρώτη είναι η φάση της «δημιουργίας της έντασης». Εδώ κάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα σημάδια κακοποιητικών συμπεριφορών. Το άγχος στη σχέση αρχίζει να κλιμακώνεται.
Ο κακοποιητής σύζυγος/σύντροφος παρουσιάζει απροσδόκητα ξεσπάσματα θυμού, για ασήμαντες αφορμές (π.χ. γιατί δεν είναι έτοιμο το φαγητό στην ώρα του ή γιατί τον ξύπνησε το κλάμα του μωρού). Η γυναίκα πιστεύει ότι μπορεί να τον κατευνάσει αν είναι υποχωρητική και περιποιητική ή κρατώντας αποστάσεις. Η ίδια πνίγει το θυμό της. Σταδιακά, η κατάσταση αρχίζει να ξεφεύγει από τον έλεγχο, με τον κακοποιητή να αυξάνει σταθερά την ψυχολογική πίεση. Η φάση αυτή μπορεί να κρατήσει μεγάλο χρονικό διάστημα.
Μένος, μανία, βαναυσότητα, έλλειψη ελέγχου, σοβαρά επεισόδια κακοποίησης, σωματικές βλάβες – πρόκειται για τη «φάση της έκρηξης». Εδώ η επιζώσα κατανοεί ότι είναι αδύνατο να συζητήσει λογικά και υπεύθυνα με το θύτη. Πιστεύει ότι κάθε προβαλλόμενη αντίσταση θα χειροτερέψει την κατάσταση.
Πρόκειται για την πιο τρομακτική στιγμή στον «κύκλο της βίας», που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρόρτατες σωματικές βλάβες, ακόμα και σε γυναικοκτονία.
Παράλληλα είναι και η πιο σύντομη φάση, καθώς διαρκεί, συνήθως, από δυο (2) έως είκοσι τέσσερις (24) ώρες.
Πολλές γυναίκες τότε εγκαταλείπουν τον κακοποιητή. Άλλες πάλι, αδυνατώντας να φύγουν για διάφορους λόγους, αποστασιοποιούνται από την επίθεση και τον τρομερό πόνο που επιφέρει.
Μετά το ξέσπασμα ακολουθεί η «περίοδος της συμφιλίωσης». Η ένταση και η βία υποχωρούν. Το ζευγάρι αισθάνεται ανακούφιση και αποσιωπά το βίαιο επεισόδιο ή βρίσκει τρόπους να το δικαιολογήσει.
Ο θύτης μεταμορφώνεται σ’ «άγγελο», δείχνει μεταμέλεια, απολογείται, ζητάει συγγνώμη, προσφέρει δώρα και υπόσχεται να μην το ξανακάνει. Σε καμία περίπτωση όμως δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για τις πράξεις του. Αντίθετα επιμένει ότι η συμπεριφορά του θύματος τον εξώθησε στη βία.
Η κακοποιημένη γυναίκα στη διάρκεια της τρίτης φάσης, επιθυμώντας να διατηρήσει την ήρεμη ατμόσφαιρα, πείθει τον εαυτό της ότι ο σύντροφός/σύζυγος δεν θα το ξανακάνει και θα αλλάξει. Αυτή ακριβώς είναι η πιο κρίσιμη φάση για τον εγκλωβισμό και τη θυματοποίηση της.
Σύντομα ο κύκλος θα επαναληφθεί…
Η ενδοοικογενειακή βία έχει σημαντικότατες επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία των γυναικών (άγχος, κατάθλιψη, σκέψεις αυτοκτονίας, μετατραυματικό στρες, ψυχοσωματικά συμπτώματα κ.ά.). Το συναισθηματικό προφίλ που αναπτύσσουν (χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα αναξιότητας, αίσθηση ότι δεν αξίζει να αγαπηθούν), σε συνδυασμό με τις εναλλασσόμενες αντιδράσεις του κακοποιητή, τις εγκλωβίζει στο «κύκλο της βίας».
Μάλιστα, σταδιακά, η επιζώσα χρόνιας ενδοοικογενειακής βίας βλέπει τον εαυτό της με το βλέμμα του δράστη. «Μαθαίνει» να κατηγορεί τον εαυτό της. Ο κακοποιητής, αργά και μεθοδικά, της «εμφυτεύει» την ιδέα ότι είναι συνυπεύθυνη, ώστε να παραιτηθεί από κάθε σενάριο διαφυγής.
Πολλές φορές, οι κακοποιημένες γυναίκες χρησιμοποιούν ακόμη και τα λόγια ή τα επιχειρήματα των ίδιων των δραστών: «Είμαι σαν τη μάνα μου, όπως και εκείνη τσάντιζε τον πατέρα μου και τις έτρωγε, έτσι κι εγώ», «Όλα τα κάνω λάθος, κάτι πάει στραβά με εμένα», «Ναι αλλά και εγώ τον προκάλεσα».
Εσωτερικεύοντας μια ευθύνη, που σε καμία περίπτωση δεν τους αναλογεί, οι γυναίκες που κακοποιούνται κυριαρχούνται από αισθήματα ενοχής και ντροπής, τα οποία δημιουργούν σημαντικά εμπόδια στην αποκάλυψη και καταγγελία της βίας.
Οι επαναλαμβανόμενες οδυνηρές εμπειρίες κακοποίησης και το τραυματικό είδος του δεσμού με το θύτη –που ενδυναμώνεται σε περιόδους μεταξύ των περιστατικών, όταν ο θύτης είναι ήρεμος, στοργικός και απολογητικός– οδηγεί τις επιζώσες σε παραλυσία, αίσθηση ανεπάρκειας και ανικανότητας υποστήριξης του εαυτού.
Σε αυτή την κατάσταση της λεγόμενης «μαθημένης αβοηθησίας», τα θύματα έχουν την εντύπωση ότι δεν ασκούν κανένα έλεγχο στη ζωή τους, οπότε σταδιακά εγκαταλείπουν την ιδέα της ανεξαρτητοποίησης μέσω της φυγής.
Μάλιστα, η φυγή λαμβάνει, τρομακτικές διαστάσεις εξαιτίας του φόβου: Φόβος διαρκής μέσα στη σχέση, για το τι θα συμβεί την επόμενη στιγμή. Φόβος ότι ο δράστης θα κάνει κακό σε εκείνη και τα παιδιά, άμα φύγουν. Φόβος ότι δεν θα γίνει πιστευτή. Φόβος κοινωνικού στιγματισμού.
Τέλος, και η οικονομική βία και εξάρτηση από τον κακοποιητή συνιστά σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα. Ειδικά σε περιπτώσεις που γυναίκες δεν εργάζονται, νιώθουν εξαιρετικά αδύναμες να φύγουν, καθώς πιστεύουν ότι δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της καθημερινότητας, κυρίως δε όταν έχουν παιδιά.
Αν θες να ξεφύγεις από μια κακοποιητική σχέση είναι αναγκαίο να μεθοδεύσεις τη φυγή σου. Επειδή κατά το χωρισμό ο δράστης βλέπει πως χάνει τον απόλυτο έλεγχο στη ζωή της συντρόφου/συζύγου του, εξαγριώνεται και προσπαθεί με κάθε μέσο να αποτρέψει τη φυγή. Το δεδομένο αυτό κάνει αναγκαία τη λήψη μέτρων προστασίας, την κατάρτιση ενός «Σχεδίου Ασφαλείας» από μεριά της επιζώσας.
Κάθε επιζώσα μπορεί να ξεφύγει από την κακοποίηση αν «ξεκλειδώσει» τη δύναμη που κρύβει μέσα της. Σε αυτή τη διαδρομή δεν είσαι μόνη. Απευθύνσου στους κατάλληλους φορείς για εξειδικευμένη υποστήριξη. Μίλησε στους ανθρώπους που εμπιστεύεσαι.
Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900
Είναι μια υπηρεσία της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων που δίνει τη δυνατότητα στα θύματα έμφυλης/ενδοοικογενειακής βίας ή σε τρίτα πρόσωπα, να επικοινωνήσουν σε 24ωρη βάση (καθημερινά, όλο το χρόνο) με εξειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγους, κοινωνιολόγους κλπ) που θα τους παράσχει πληροφορίες και υποστήριξη. Υπάρχει δυνατότητα και ηλεκτρονικής επικοινωνίας μέσω e-mail στη διεύθυνση sos15900@isotita.gr
Συμβουλευτικά Κέντρα
Τα Συμβουλευτικά Κέντρα της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και των Δήμων είναι δομές που παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες στις επιζώσες έμφυλης/ενδοοικογενειακής βίας.
Οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν:
ψυχολογική, νομική και εργασιακή συμβουλευτική παραπομπή σε ξενώνες
Συμβουλευτικά Κέντρα υπάρχουν σε Αθήνα (Σύνταγμα, Ομόνοια), Πειραιά, Ιωάννινα, Ηράκλειο Κρήτης, Θεσσαλονίκη, Κέρκυρα, Κοζάνη, Κομοτηνή, Λαμία, Λάρισα, Μυτιλήνη, Πάτρα, Σύρο και Τρίπολη. Επίσης, Συμβουλευτικά Κέντρα έχουν και οι δήμοι Αλεξανδρούπολης, Άρτας, Βέροιας, Ελευσίνας, Ζακύνθου, Θήβας, Καβάλας, Καλαμάτας, Καρδίτσας, Κεφαλονιάς, Καστοριάς, Κατερίνης, Κερατσινίου-Δραπετσώνας, Κορίνθου, Κω, Περιστερίου, Πρέβεζας, Πύργου, Ρεθύμνης, Ρόδου, Σερρών, Τρικκαίων, Φλώρινας, Φυλής, Χαλανδρίου, Χαλκιδέων και Χίου. Διευθύνσεις και τηλέφωνα επικοινωνίας θα βρεις εδώ: http://www.isotita.gr/emfyli-via/
Κέντρο Διοτίμα
Σε επιζώσες ελληνίδες και μετανάστριες, κατοίκους της περιφέρειας Αττικής δωρεάν οι παρακάτω υπηρεσίες:
βραχείας διάρκειας ψυχοκοινωνική στήριξη
νομική συμβουλευτική και δικαστική εκπροσώπηση, συμπεριλαμβανομένης της κάλυψης των δικαστικών εξόδων
Οι παραπάνω υπηρεσίες παρέχονται και σε προσφύγισσες επιζώσες έμφυλης βίας που διαμένουν στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Λέσβο και τη Σάμο.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινώνησε καθημερινά 10-2 μμ στο https://diotima.org.gr/helpdesk/