Η κεφαλή, που βρίσκεται στο προαύλιο του Πολυτεχνείου και ανήκει στον Νίκο Σβορώνο, έχει μια διαφορετική ιστορία από εκείνη της εξέγερσης του 1973, αλλά έχει καθιερωθεί ως μνημείο των απανταχού φοιτητών που αγωνίστηκαν απέναντι σε ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Στον Νίκο Σβορώνο ανήκει η κεφαλή στο Πολυτεχνείο
Ειδικότερα, η διάσημη κεφαλή στο Πολυτεχνείο είναι ένα έργο του γλύπτη Μέμου Μακρή, ενός αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης κατά τη γερμανική κατοχή, από τον οποίο αφαιρέθηκε η ελληνική υπηκοότητα το 1964 και έχει τη μορφή του κεφαλιού του καθηγητή Νίκου Σβορώνου, ενός σημαντικού Έλληνα ιστορικού.
Ο Σβορώνος (1911-1989), γεννηθείς στη Λευκάδα, μετά τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Αθηνών, εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ (1943) και συνέδραμε στην έκδοση του παράνομου περιοδικού Πρωτοπόροι. Στη συνέχεια μπήκε στις τάξεις του ΕΛ.ΑΣ, όπου διετέλεσε στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής.
Τον Δεκέμβριο του 1945, ο Σβορώνος κατέφυγε στη Γαλλία, όπου και γνώρισε τον Μέμο Μακρή. Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη γαλλική.
Κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα μετά τη δικτατορία, ο Σβορώνος δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών (1976) και Θεσσαλονίκης (1977). Απεβίωσε στις 26 Απριλίου 1989.
Ο γλύπτης της κεφαλής έγινε ευρέως γνωστός με το έργο του
Ο γλύπτης Μέμος Μακρής ήταν αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης κατά τη γερμανική κατοχή και αφαιρέθηκε και από εκείνον η ελληνική υπηκοότητα το 1964.
Παρά το πλούσιο έργο του, ο Μακρής έγινε γνωστός στην Ελλάδα όταν δημιούργησε το κεφάλι που βρήκε θέση στο προαύλιο του Πολυτεχνείου.
Αφιέρωμα της ΕΡΤ στον Νίκο Σβορώνο:
Ανατριχιάζει ο Ανδρέας Μικρούτσικος: Οι τελευταίες λέξεις του αδελφού του λίγο πριν μπει το τανκ στο Πολυτεχνείο
Σε μια συγκλονιστική εξομολόγηση προχώρησε ο Ανδρέας Μικρούτσικος, με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου.
Όπως αποκάλυψε στην εκπομπή της Κατερίνας Καινούργιου, «Super Κατερίνα»: «Ήμουν μέσα, θυμάμαι λεπτομέρεια-λεπτομέρεια, δευτερόλεπτο-δευτερόλεπτο. Όλα τα βράδια που έμεινα μέσα».
Ο Ανδρέας Μικρούτσικος μίλησε για το πώς έζησε εκείνη την ημέρα όντας μέσα στο Πολυτεχνείο μαζί με τον αδερφό του και μάλιστα αποκάλυψε ποια ήταν η τελευταία κουβέντα του Θάνου Μικρούτσικου, πριν εισβάλει το τανκ.
Συγκλονίζει ο Ανδρέας Μικρούτσικος για το «Πολυτεχνείο»: Τα τελευταία λόγια του Θάνου πριν μπει το τανκ
«Κάναμε κατάληψη στο Πολυτεχνείο, την πρώτη μέρα μπήκαμε μέσα 500-1000 άτομα. Η Πατησίων ήταν γεμάτη κόσμο, έγραφαν πάνω στα τρόλεϊ, στα λεωφορεία. Τότε άρχισαν να την κλείνουν σιγά-σιγά με λίγα δακρυγόνα και εκεί γίνεται η πρώτη διανυκτέρευση, με τον κόσμο απ’ έξω να ενεργοποιείται» ξεκίνησε την αφήγησή του ο Ανδρέας Μικρούτσικος.
«Όταν πήραν χαμπάρι ότι το πράγμα γενικεύεται, ότι κάνουμε ραδιοφωνικό σταθμό και ότι όλη η Ευρώπη ασχολείται μαζί μας, αποφάσισε η Δικτατορία ότι πρέπει να μπουν στο Πολυτεχνείο. Εμείς οι φοιτητές ως πρωτοπορία του γενικότερου κοινωνικού κινήματος λέγαμε Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία. Ήμουν παρών όταν ήρθαν η Καρέζη και ο Καζάκος και έφεραν τον Ξυλούρη και τον βάλαμε μέσα και τον περιφέραμε όρθιο στα χέρια» ανέφερε στη συνέχεια.
«Εκεί που κοιμήθηκα εγώ το πρώτο βράδυ έγινε και πρόχειρο χειρουργείο όταν είχαμε τους πρώτους τραυματίες. Από το απόγευμα στις 18:00 της 16ης Νοεμβρίου άρχισαν να μας πυροβολούν με άσφαιρα και δακρυγόνα μέχρι που το βράδυ ήρθαν τα τανκς» αποκάλυψε ο παρουσιαστής.
«Είμαστε μπροστά στην πύλη, έχουμε βάλει τη Μερσεντές του πρύτανη, έρχονται τρία τανκς. Ακουγόταν η φωνή του Παπαχρήστου από το πειρατικό ραδιόφωνο «Είστε αδέλφια μας, δεν θα μας επιτεθείτε» για να κάμψουμε το φρόνημα των στρατιωτικών. Και μου λέει ο Θάνος, την τελευταία φράση πριν μπει το τανκς και χαθούμε, «Ανδρέα, απ’ τα αδέρφια μας θα τη βρούμε». Και δεν προλαβαίνω να του χαμογελάσω, μαρσάρει το τανκ και μπαίνει μέσα» εξομολογήθηκε ο Ανδρέας Μικρούτσικος.
