Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο πρώτος Κυβερνήτης της ελεύθερης Ελλάδας, που δολοφονήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831.
Πρόκειται για έναν σπουδαίο Έλληνα διπλωμάτη, πολιτικό, υπουργό εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και αργότερα πρώτο Κυβερνήτη Ελλάδας, το οποίο όλοι γνωρίζουν. Αυτό που, ίσως, δεν γνωρίζουν είναι το χρονικό της δολοφονίας του.
Ήταν ξημερώματα της 27ης Σεπτεμβρίου του 1831 (με το Ιουλιανό ημερολόγιο), έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στο κέντρο του Ναυπλίου, όταν πυροβολούν και μαχαιρώνουν θανάσιμα τον Καποδίστρια. Εκείνος πήγαινε να παρακολουθήσει την Κυριακάτικη θεία λειτουργία συνοδευόμενος από δύο σωματοφύλακες – ο ένας ήταν ο Κρητικός μονόχειρας, Γεώργιος Κοζώνης.
Οι δολοφόνοι του ήταν ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και Γιώργος Μαυρομιχάλης, της ισχυρής οικογένειας της Μάνης. Ο πρώτος τον πυροβόλησε στο πίσω μέρος του κεφαλιού και ο δεύτερος τον μαχαίρωσε. Ο Γεώργιος Κοζώνης πυροβόλησε τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη για άμυνα.
Τα γεγονότα που εξελίχθηκαν μετά από την άνανδρη αυτή δολοφονία, δεν είχαν προηγούμενο. Οι κάτοικοι του Ναυπλίου ήταν τόσο εξοργισμένοι που έπιασαν τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, τον αποτέλειωσαν και το πτώμα του το πέταξαν στο λιμάνι.
Ο ετοιμοθάνατος κυβερνήτης μεταφέρθηκε από τον κόσμο σε παρακείμενο φαρμακείο, όπου εξέπνευσε. Πριν από αυτό, όμως, εξετάσθηκε επί τόπου από το γιατρό και προσωπικό φίλο του θανόντα Σπύρο Καρβελά. Εκείνος συνέταξε τη σχετική έκθεση, η οποία περιέχεται σε ιστορικό ντοκουμέντο και σύμφωνα με αυτήν, ο θάνατος του κυβερνήτη προήλθε από τραύματα στην ινιακή χώρα και στη δεξιά κοιλιακή χώρα.
Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης κατέφυγε στη γαλλική πρεσβεία, από όπου και παραδόθηκε στις αρχές για να δικαστεί. Ήταν άλλωστε τόσο έντονη επιμονή του πλήθους που είχε συγκεντρωθεί και απειλούσε να κάψει την πρεσβεία.
Η δολοφονία του Καποδίστρια βύθισε σε θλίψη τον γεωργικό πληθυσμό, στην Ύδρα , ωστόσο, δέχτηκαν την είδηση με πανηγυρισμούς.
Το άψυχο σώμα του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος μεταφέρθηκε από το πλήθος στο Κυβερνείο του Ναυπλίου. Την νεκροψία πραγματοποίησαν δύο ώρες μετά το θάνατό του, οι γιατροί Σ. Καρβελάς, Δ. Τράϊμπερ, Α. Παπαδόπουλος- Βρετός και Ν. Μαράτος. Μέσα σε λίγες ώρες ακολούθησε η ταρίχευση του από τον φίλο του Κυβερνήτη, τον Ιταλό Φιλέλληνα Βονιφάτιο Βοναφίν. Τα σπλάχνα του τοποθετήθηκαν σε πολυτελή θήκη και τα έθαψαν στο Άγιο Βήμα της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος. Το άψυχο σώμα μεταφέρθηκε σε γυάλινο φέρετρο και τοποθετήθηκε σε μαρμάρινο υπόβαθρο στην είσοδο του Κυβερνείου.
Για 40 μέρες εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα όπου πλήθος κόσμου από όλη τη χώρα ασπάστηκαν και τίμησαν. Έξι μήνες αργότερα μεταφέρθηκε με ρώσικο πολεμικό πλοίο στο νησί όπου γεννήθηκε. Τη λατρεμένη του Κέρκυρα. Η ταφή του έγινε στον οικογενειακό τάφο στο Μοναστήρι της Παναγίας, με τη λιτή επιγραφή “Ιωάννης Καποδίστριας Κυβερνήτης της Ελλάδας”.
Λέγεται ότι καταλυτικό ρόλο στην δολοφονία του έπαιξαν οι ξένες δυνάμεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο φάκελος για τη δολοφονία του Καποδίστρια στα αρχεία του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών παραμένει ακόμη απόρρητος. Ο Γάλλος στρατηγός Gerard -ο διοικητής τότε του τακτικού στρατού που επιχείρησε να οργανώσει ο ίδιος ο Καποδίστριας- φαίνεται ότι πρωτοστάτησε στο σχεδιασμό της συνωμοσίας.
Δύο μήνες πριν από τη δολοφονία, οι αξιωματικοί του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στην Πελοπόννησο στις μεταξύ τους συζητήσεις δεν αμφέβαλλαν καθόλου, ότι πλησίαζε ή η ημέρα της δολοφονίας του Κυβερνήτη ή απλώς της ανατροπής του Κυβερνήτη.
Σύμφωνα με τον Γιάννη Κορδάτο, η οικονομική κρίση, και η απόρριψη των αγγλικών και γαλλικών οικονομικών προτάσεων από τη μεριά του, συνετέλεσαν οι δύο τελευταίες “προστάτιδες δυνάμεις” να οργανώσουν τη δολοφονία του ρωσόφιλου Καποδίστρια, με τη βοήθεια των Υδραίων και των Μανιατών.
Ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης λίγο πριν ξεψυχήσει από την πιστολιά του φρουρού του Καποδίστρια, ζητώντας έλεος είπε στους αστυνομικούς: “Δεν φταίω εγώ στρατιώται, άλλοι με έβαλαν”.