Η Επαρχία Καλαβρύτων έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης κατά του Τούρκου Κατακτητή, το Μάρτιο του 1821. Από τα τέλη Ιανουαρίου έως αρχές Μαρτίου 1821 πραγματοποιήθηκαν στη Βοστίτσα (σημερινό Αίγιο) συνολικά πέντε συσκέψεις προεστών και κληρικών της Αχαΐας, των Καλαβρύτων και της Βοστίτσας, αλλά σε καμία δεν αποφασίστηκε η έναρξη του Επαναστατικού Αγώνα.
Η Επαρχία Καλαβρύτων παρουσιάζεται νωρίτερα προετοιμασμένη για τον αγώνα
Πρώτος ο Νικόλαος Σολιώτης, αγνοώντας τις μακροχρόνιες συνελεύσεις των προεστών των Καλαβρύτων και των Πατρών μαζί με τον Αναγνώστη Κορδή και άλλους κλέφτες, στις 14 Μαρτίου έστησαν ενέδρα και χτύπησαν σε τοποθεσία κοντά στο Αγρίδι Της Νωνάκριδας τρεις γυφτοχαρατζήδες και τρεις ταχυδρόμους, που μετέφεραν επιστολές του καϊμακάμη Μεχμέτ Σελήχ στον Χουρσήτ πασά στα Ιωάννινα, κατόπιν παροτρύνσεως του Σωτήρη Χαραλάμπη.
Η επίθεση Χονδρογιάννη στην τοποθεσία Χελωνοσπηλιά
Ακολούθησε στις 18 Μαρτίου η επίθεση του Χονδρογιάννη στην τοποθεσία Χελωνοσπηλιά της Κατσάνας (Λυκούρια), εναντίων του εισπράκτορα Λαλαίου Τουρκαλβανού Σεϊδή, που μετέφερε μαζί με καταγόμενο από τη Βυτίνα «Σαράφη» Νικόλαο Ταμπακόπουλο, δημόσια χρήματα από την Κερπινή Καλαβρύτων στην Τριπολιτσά.
Μετά τη Χελωνοσπηλιά καταγράφεται επίσης η εχθρική ενέργεια του Νικόλαου Σουλιώτη και του Ανδρέα Πετιμεζά, κατά διαταγή του Ασημάκη Φωτήλα στο Λιβάρτζι, εναντίων δύο σπαχήδων από την Τροπολιτσά, των Τσιπουγλαίων.
Επαναστατικές ενέργειες θεωρούνται επίσης, η επίθεση από το Νικόλαο Σολιώτη εναντίων 7 Τούρκων στα χωριά του Αρφαρά των Χασίων και 19 Αλβανών στο Βερσοβά/ Μπερτζοβά, η προσβολή και ο φόνος μερικών από τους 18 Τούρκους, οι οποίοι πηγαίνοντας από τα Σάλωνα στην Τροπολιτσά έπεσαν στην ενέδρα των Πετμεζαίων στην Ακράτα, καθώς και ο φόνος στον Ανάργυρο και το ναΐσκο του Αγ. Αθανασίου Σοπωτό, των Τούρκων ιδιοκτητών των χωριών Μοστιτσίου και Καστελίου.
Η κατάληψη των Καλαβρύτων
Ιδιαίτερης σημασίας κρίνεται η επίθεση εναντίον ανθρώπων του Τούρκου διοικητή των Καλαβρύτων Ιμπραήμ πασά Αρναούτογλου, που ανήσυχος από την κατάσταση ξεκίνησε με ολόκληρη τη φρουρά του για την Τριπολιτσά. Στη θέση Παλαιόπυργος ή Φροξυλιά ο Σωτήρης Παπαδαίος, ο Θανάσης Φεφές και ο Θανάσης Κωστόπουλος από το Μάζι, ο Γιαννάκης Βίρας από τα Κρινόφυτα και ο Γαλάνης από τα Βρώσθαινα, ενεδρεύοντας σκότωσαν τον Αιθίοπα (δούλο του Αρναούτογλου). Το απόγευμα της ίδιας μέρας Τούρκος καφετζής φροντιστής και ο σουρτζής έπεσαν σε ενέδρα στη θέση Πλατάνια, που του έστησαν οι ίδιοι μαζί με άλλους και ο πρώτος σκοτώθηκε. Ο Αρναούτογλου, όταν πληροφορήθηκε όσα συνέβησαν, έντρομος έσπευσε να κλειστεί μαζί με τους Τούρκους στους τρεις οχυρούς πύργους των Καλαβρύτων. Στις 21 Μαρτίου συγκεντρώθηκαν και πολιόρκησαν τα Καλάβρυτα 600 ένοπλοι αγωνιστές με αρχηγούς τον Σωτήρη Χαραλάμπη, τον Φωτήλα, τον Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, τον Ιωάννη Παπαδόπουλο, τον, Νικ. Σολιώτη και τους Πετιμεζαίους και επιτέθηκαν εναντίων των Τούρκων που είχαν καταφύγει στους πύργους. Ύστερα από πενθήμερη αντίσταση (21-25Μαρτίου) ο Αρναούτογλου παραδόθηκε. Μετά την απελευθέρωση στην πόλη και στην Ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας τελέστηκε επίσημη δοξολογία.
Εθνική επέτειος
Η 25η Μαρτίου ορίστηκε ως ημέρα εθνικού πανηγυρισμού με το διάταγμα που εξέδωσε ο βασιλιάς Όθων την 27η Μαρτίου 1838.
Ο Δήμος Καλαβρύτων γιορτάζει την απελευθέρωση της πόλης στις 21 Μαρτίου και στις 25 Μαρτίου στη Μονή της Αγίας Λαύρας πραγματοποιείται ο εορτασμός της εθνικής επετείου, με σειρά εκδηλώσεων.
Στις 21 Μαρτίου πραγματοποιείται δοξολογία στον Καθεδρικό Ναό της πόλης των Καλαβρύτων, Κεντρική ομιλία, τρισάγιο στο μνημείο πεσόντων ηρώων, κατάθεση στεφάνων, τήρηση σιγής ενός λεπτού στη μνήμη ενδόξων ηρώων, ανάκρουση Εθνικού Ύμνου, παρέλαση μαθητών των Δημοτικών Σχολείων, του Γυμνασίου, Λυκείου και Τ.Ε.Ε. Καλαβρύτων προ των επισήμων και αναπαράσταση της μάχης και κατάληψης των Καλαβρύτων από το Θεατρικό Όμιλο Καλαβρύτων «Πάνος Μίχος».
Στις 25 Μαρτίου πραγματοποιείται τρισάγιο στο Πανελλήνιο Ηρώο των Αγωνιστών του 1821, κατάθεση στεφάνων, τήρηση σιγής ενός λεπτού στη μνήμη ενδόξων ηρώων, ανάκρουση Εθνικού Ύμνου, δοξολογία στον προαύλιο χώρο του ιστορικού Ναού της Μονής Αγίας Λαύρας, κεντρική ομιλία, αναπαράσταση Ορκωμοσίας των Αγωνιστών και κήρυξης της Επανάστασης 1821 από το Θεατρικό Όμιλο Καλαβρύτων «Πάνος Μίχος», παρουσίαση εθνικών παραδοσιακών χορών και τερματισμός και απονομή επάθλων στους νικητές του Ποδηλατικού Γύρου Θυσίας στη διαδρομή Πάτρα – Χαλανδρίτσα – Καλάβρυτα – Αγία Λαύρα.
