Επέτειος του Πολυτεχνείου: 12 σπάνιες και αδημοσίευτες φωτογραφίες
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 ήταν η κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση και ουσιαστικά προανήγγειλε την πτώση της Χούντας των Συνταγματαρχών, η οποία από τις 21 Απριλίου 1967 είχε επιβάλλει καθεστώς στυγνής δικτατορίας στη χώρα.
Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου με κατάληψη του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών από φοιτητές και σπουδαστές. Αυτή κλιμακώθηκε σε αντιχουντική εξέγερση, καταλήγοντας σε αιματοχυσία το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, ύστερα από μια σειρά γεγονότων.
Η αρχή έγινε με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του Πολυτεχνείου και την επαναφορά σε ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
«Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!», ήταν τα πρώτα λόγια που ακούστηκαν από τις φωνές της Μαρίας Δαμανάκη, του Δημήτρη Παπαχρήστου και του Μίλτου Χαραλαμπίδη μέσω του σταθμού που έστησαν οι φοιτητές στα εργαστήρια της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων.
Συνθήματα όπως “Απόψε πεθαίνει ο φασισμός”, “Εργάτες, αγρότες και φοιτητές”, “Έξω οι Αμερικάνοι”, “Λαέ πεινάς, γιατί δεν πολεμάς” και “Κάτω η Εξουσία”, “Κάτω η Χούντα, κάτω ο Παπαδόπουλος”, “Λαέ λαέ, ή τώρα ή ποτέ”, “Οι φοιτητές δεν βολεύονται, βουλεύονται”, “Ψωμί, παιδεία, ελευθερία” , ακούστηκαν στον ιστορικό σταθμό κι έμειναν στην Ιστορία.
Οι φοιτητές, έψαλλαν τον επιτάφιο της χούντας ενώ ο ραδιοπομπός καλούσε σε εξέγερση τον λαό. «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός».
Στους γύρω δρόμους, οι φοιτητές είχαν στήσει οδοφράγματα, από πριν δύο ημέρες, και πανό που έγραφαν «Λαέ πολέμα σου πίνουνε το αίμα» και άλλα ανάλογα, κατά του στρατιωτικού καθεστώτος. Όμως, εκείνη τη νύχτα, τα τανκς, ήταν ήδη στον δρόμο, για να χτυπήσουν τους φοιτητές.
Μοναδικό φωτογραφικό υλικό, που αποτυπώνει συγκλονιστικές στιγμές της νύχτας και της επόμενης μέρας, δημοσιεύει ο φωτογράφος Βασίλης Καραμανώλης.
Το χρονικό της εκκένωσης και της επόμενης μέρας:
Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973.
Ώρα 0:30. Άρματα μάχης και μονάδες των ΛΟΚ, κατευθύνονται στο κέντρο της Αθήνας.
Τα τανκς, μπαίνουν στην Πατησίων, τσακίζουν τα αυτοκίνητα και ό,τι άλλο οι φοιτητές είχαν κάνει οδόφραγμα, και σταματούν γύρω από το Πολυτεχνείο.
Τα μεγάφωνα και ο Πομπός από το Πολυτεχνείο, μεταδίδουν πως τα τανκς δεν θα χτυπήσουν. Οι φοιτητές, μαζεμένοι στα κάγκελα, φωνάζουν «Αδέλφια μας φαντάροι!».
Στις 2:30 στρατιώτες των ΛΟΚ, περικυκλώνουν το κτίριο, οι φοιτητές συνεχίζουν να φωνάζουν «Αδέλφια μας φαντάροι!» και «Δεν θα χτυπήσετε!» και στις 3:00 χτύπησαν.
Ένα από τα άρματα μάχης, ρίχνει την κεντρική Πύλη, και εισέρχεται στον περίβολο.
Ακολουθούν οι στρατιώτες και το Πολυτεχνείο εκκενώνεται. Μέσα στη νύχτα, στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο, και σε άλλες περιοχές, ακούγονται πυροβολισμοί. Τραυματίες και νεκροί, μεταφέρονται στα νοσοκομεία.
Το πρωί, ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος, έβγαλε διάγγελμα: «Με βαθείαν συνείδησιν της ευθύνης μου έναντι του Έθνους και της Ιστορίας, απεφάσισα, μετά τας χθεσινάς αναρχικάς εκδηλώσεις μιας οργανωμένης μειοψηφίας, να κηρύξω τον στρατιωτικόν νόμον καθ άπασαν την επικράτειαν…».
Ο στρατηγός Ζαγοριανάκος, εξέδωσε διαταγή, που μεταδιδόταν συνεχώς από το ραδιόφωνο: «Απεφασίσαμε και διατάσσομεν: Απαγορεύομεν: 1-Τας εν υπαίθρω συγκεντρώσεις, πέραν των πέντε ατόμων 2-Τας εν κλειστώ χώρω συγκεντρώσεις 3-Τας ποδοσφαιρικάς εν γένει συναντήσεις 4-Την άσκησιν αντεθνικής προπαγάνδας 5-Την ανακοίνωσιν και δημοσίεσιν πληροφοριών, δυναμένων να φέρωσιν ανησυχίαν ή φόβον εις τους πολίτας».
Οι κάτοικοι της Αθήνας, έβλεπαν παγωμένοι τους στρατιώτες και τους αστυνομικούς της δικτατορίας να έχουν πλημμυρίσει τους δρόμους.
Τανκς περνούσαν παντού, και φαντάροι πάνω σε αυτά κρατούσαν γεμάτα τα όπλα. Κάποιοι από αυτούς, πυροβολούσαν. Υπήρξαν και αυτή τη μέρα, νεκροί.
Την επόμενη ημέρα τα τανκς κυκλοφορούν και τρομοκρατούν.
Η χούντα επέβαλλε το φόβο βγάζοντας τα τανκς στους δρόμους.
Στην πλατεία Ομόνοιας, αστυνομικοί συγκέντρωναν ύποπτους, για «αντεθνική δράση». Στρατιώτες έτρεχαν πάνω κάτω, με τα όπλα στα χέρια.
Στρατιώτες με τα όπλα στα χέρια στην πλατεία Ομονοίας
Τσακισμένα αυτοκίνητα από τα τανκς
Όλες οι φωτογραφίες: Β.Καραμανώλης/ΑΡΧΕΙΟ Αντιδικτατορικής Νεολαίας, Μ.Νταλούκας.
