Χρήστος Σαρτζετάκης: O αδέκαστος ανώτατος δικαστικός, το αξίωμα του Προέδρου της της Ελληνικής Δημοκρατίας, η παγκόσμια καταξίωση και οι βραβεύσεις
Ο αείμνηστος Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν Έλληνας ανώτατος δικαστικός ο οποίος διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας την περίοδο 1985-1990.
Της: Έπη Τρίμη
Γεννήθηκε στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης το 1929. Ο πατέρας του ήταν αξιωματικός της Χωροφυλακής, καταγόμενος από τα Χανιά. Η μητέρα του, το γένος Γραμμενόπουλου, ήταν από το Σκλήθρο Φλώρινας, κόρη του Μακεδονομάχου Κοσμά Γραμμενόπουλου. Ήταν πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εισήλθε στον δικαστικό κλάδο το 1955. Το 1961 ήταν ανακριτής στο Αγρίνιο, στην ανάκριση του παιδαγωγού Μιχάλη Παπαμαύρου.
Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, άσκησε τα καθήκοντά του με εξαιρετική προσήλωση στο Σύνταγμα, ιδιαίτερα κατά την ταραχώδη περίοδο 1989-1990, όταν οι εκλογικές αναμετρήσεις δεν έδωσαν απόλυτη πλειοψηφία σε κανένα από τα υποψήφια κόμματα.
Κατά την προεδρική εκλογή του 1985 ο Χρήστος Σαρτζετάκης προτάθηκε από το ΠΑΣΟΚ και εξελέγη από αυτό και τα κόμματα της αριστεράς στις 29 Μαρτίου 1985 Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 5 Μαΐου 1990.
Η εκλογή του συνδέθηκε με δύο προβλήματα Συνταγματικού Δικαίου, τα «χρωματιστά ψηφοδέλτια» και την «ψήφο Αλευρά». Για την ψηφοφορία χρησιμοποιήθηκαν ψηφοδέλτια διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν από τον ημιδιαφανή φάκελο. Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Μετά το 1990 είχε αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή. Ήταν παντρεμένος με την Έφη Αργυρίου ενώ έχουν μαζί μία κόρη.
Ο ίδιος μεταξύ άλλων είχε αναφέρει: «Ὼς συνειδητοὶ Ἕλληνες, καὶ διὰ νὰ διατηρήσουμε ἀκριβῶς τὴν ἀκεραιότητα τῆς ἐθνικῆς μας αὐθυπαρξίας, ἔχουμε ἔτσι ἀνάγκη καὶ χρέος νὰ ἀτενίζουμε τὴν πραγματικότητα αὐτοῦ τοῦ ἀνεσπέρου φωτὸς καὶ μεγαλείου, ποὺ λέγεται Ἑλληνισμός, συνειδητοποιοῦντες τὶς ἀληθινὲς διαστάσεις τῆς ἱστορικῆς του παρουσίας έδῶ εἰς τὴν νοτιοανατολικὴ γωνιὰ τῆς Εὐρώπης καὶ τὴν ἀνατολικὴ λεκάνη τῆς Μεσογείου».
Η παγκόσμια καταξίωση
Το 1956 υπηρέτησε ως Ειρηνοδίκης στην Κλεισούρα Καστοριάς. Το 1963 υπηρέτησε στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, και έγινε γνωστός ως ανακριτής στην υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη. Διεξήγαγε την ανάκριση χωρίς να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις που δέχτηκε από την τότε πολιτική και δικαστική εξουσία. Η γενναία στάση του αποτυπώθηκε στην ταινία “Ζ” του Κώστα Γαβρά.
Με εκπαιδευτική άδεια έκανε στο Παρίσι κατά το διάστημα 1965-1967 μεταπτυχιακές σπουδές στο Εμπορικό Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο.
Το 1968, επί Χούντας, απολύθηκε από το δικαστικό σώμα και στη συνέχεια συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και φυλακίστηκε, χωρίς δίκη. Απολύθηκε από τις φυλακές της Χούντας μετά από διεθνή κατακραυγή το 1971. Με την πτώση της δικτατορίας αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του τον Σεπτέμβριο του 1974 με τον βαθμό του Εφέτη.
Το 1976 συμμετείχε στη σύνθεση του Συμβουλίου Εφετών η οποία απέρριψε το αίτημα της Γερμανίας για την έκδοση του Ρολφ Πόλε, καταζητούμενου για τρομοκρατική δράση, με το σκεπτικό ότι τα εγκλήματά του είναι πολιτικά και ως εκ τούτου η έκδοσή του απαγορεύεται από το ελληνικό Σύνταγμα. Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε πειθαρχική δίωξη κατά των τριών πλειοψηφησάντων δικαστών (Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Βάλλας, Χ. Σαρτζετάκης) γι’ αυτή την απόφαση, γεγονός που θεωρήθηκε ανεπίτρεπτη παρέμβαση στη δικαστική ανεξαρτησία.
Το 1981 προήχθη στον βαθμό του Προέδρου Εφετών και το 1982 στον βαθμό του Αρεοπαγίτη.
Η βράβευση
Στις 21 Δεκεμβρίου 2018, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το βραβείο απονεμήθηκε για τη δημοσίευση του έργου «Επιτελών το καθήκον μου», κείμενο με τη μειοψηφική γνώμη που διατύπωσε το 1964 ως ανακριτής στην υπόθεση Λαμπράκη, το οποίο αξιολογήθηκε ως λαμπρό δείγμα ευσυνείδητης, εμβριθούς, εξονυχιστικής και θαρραλέας ανακριτικής στάσης.
Δημοσία δαπάνη η κηδεία του με τιμές αρχηγού κράτους
Πέθανε την 3η Φεβρουαρίου 2022 σε ηλικία 92 ετών, στην Αθήνα, μετά από μακρά νοσηλεία λόγω πνευμονίας στο Λαϊκό Νοσοκομείο.
Το ιατρικό ανακοινωθέν ήταν το εξής: «Ανακοινώνεται ότι από 01/12/2021 νοσηλεύεται στο ΓΝΑ “ΛΑΪΚΟ” ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κος Χρήστος Σαρτζετάκης, λόγω πνευμονίας από εισρόφηση. Από 03/12/2021 νοσηλεύεται στη ΜΕΘ του ΓΝΑ “ΛΑΪΚΟ” εξαιτίας οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας. Η κατάστασή του είναι σταθερή». Με τον θάνατό του κηρύχθηκε στην Ελλάδα τριήμερο εθνικό πένθος.
Η ανακοίνωση του υπουργείου Εσωτερικών για την κηδεία του Χρήστου Σαρτζετάκη:
«Με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών κ.Μάκη Βορίδη, Οικονομικών κ. Χρήστου Σταϊκούρα και Εθνικής Άμυνας κ. Νικόλαου Παναγιωτόπουλου η κηδεία του πρώην Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη θα τελεσθεί με δημόσια δαπάνη.
Παράλληλα, ως ελάχιστο φόρο τιμής για τις εξαιρετικές υπηρεσίες που προσέφερε στον Λαό, στην Πατρίδα και στο Έθνος, αποφασίστηκε να αποδοθούν κατά την κηδεία του οι τιμές που προσήκουν σε Αρχηγό Κράτους, να τηρηθεί δημόσιο πένθος από σήμερα 3 Φεβρουαρίου, ημέρα του θανάτου του και για τρεις ημέρες, καθώς και κατά την ημέρα της κηδείας του και να αναρτηθούν μεσίστιες οι σημαίες των δημοσίων καταστημάτων όλης της Χώρας, από σήμερα έως και την ημέρα της κηδείας του».
