Η Αμαλία Μεγαπάνου είχε γεννηθεί στην Αθήνα το 1929.Ήταν κόρη του Αναστάσιου Κανελλόπουλου και ανιψιά του πολιτικού και φιλοσόφου Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Φιλόδοξη αλλά καθόλου ματαιόδοξη όσον αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις η ίδια έλεγε πως το μόνο για το οποίο θα ήθελε να τη θυμούνται οι φίλοι της είναι «πως ήξερε να αγαπάει σωστά».
Της: Έπη Τρίμη
Η Αμαλία Κανελλοπούλου, ως θυγατέρα μιας από τις λίγες πραγματικά αστικές οικογένειες της χώρας, αλλά και ως σύζυγος του Κωνσταντίνου Καραμανλή, βρέθηκε στην ανελέητη δίνη του δημοσίου βίου, που ξεγυμνώνει από τα φτιασίδια.«Μετά το σχολείο έκανα και μαθήματα με την αρχαιολόγο Αθηνά Καλογεροπούλου» είχε πει σε μια απ’ τις ελάχιστες συνεντεύξεις της στο ΒΗΜΑ, «κι όταν πήγα στη Γαλλία και ήθελα να διορθώσω τα γαλλικά μου, μελετούσα αρχαίους συγγραφείς και έγραφα εκθέσεις, τις οποίες ένας καθηγητής μου διόρθωνε. Οπότε εγώ είχα διπλό όφελος. Μάθαινα και ισπανικά, αλλά όταν παντρευόταν η Σοφία τον Χουάν μού ζήτησαν να γνωρίσουν τη δασκάλα μου για να κάνει και σ’ εκείνη μάθημα. Τότε με ρώτησαν αν θέλω να κάνουμε μαζί, οπότε είπα ότι είχα αποφασίσει να σταματήσω. Και πάνε τα ισπανικά»!
Ποτέ δεν σκορπίστηκε, δεν αλλοιώθηκε.Τιμούσε ιδιαίτερα τα πολιτικά πρόσωπα σε οποιονδήποτε ιδεολογικό χώρο και αν ανήκαν, που τα διέκρινε μαζί με το ήθος τους και μια υψηλή τάξεως διακριτικότητα, κι ανάμεσά τους ήταν για παράδειγμα ο Λεωνίδας Κύρκος που της έτρεφε επίσης τεράστια εκτίμηση.
Το 1951 παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον οποίο ακολούθησε στην εξορία του στο Παρίσι τη δεκαετία του 1960 ( σ.σ η συζυγία της με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή κράτησε μία ακριβώς εικοσαετία).«Εκείνος, λέγεται, κατά τη διάρκεια του φλερτ, περνούσε, ντυμένος με ολόλευκο κοστούμι, κάθε απόγευμα, κάτω από το αθηναϊκό, κομψό της μπαλκόνι για να της κλέψει ένα βλέμμα και να της τραβήξει την προσοχή, πράγμα που κατάφερε και με το παραπάνω. Η σχέση τους κράτησε μέχρι το 1972, όταν αποφάσισε να πάρει διαζύγιο.Αιτία ήταν η δύσκολη συμβίωση, την οποία παραδέχτηκε και ο ίδιος ο Καραμανλής.
Παντρεύτηκε δεύτερη φορά τον μαιευτήρα Επαμεινώνδα Μεγαπάνο, (σ.σ. ήταν ο νεανικός της έρωτας) στις 17 Μαΐου 1973, του οποίου το όνομα και χρησιμοποίησε στη συγγραφική της καριέρα. Όταν χώρισε από τον Νώντα Μεγαπάνο, ήξερε πως η είδηση θα ταξίδευε γρήγορα, από στόμα σε στόμα. Έτσι, έσπευσε να το ανακοινώσει η ίδια με τη γνωστή διακριτικότητά της. Στην κηδεία του Καραμανλή έφθασε πρώτη, με τα λουλούδια της, στάθηκε λίγο απόμερα και χάιδεψε το φέρετρο με τα εκπληκτικής ομορφιάς δάχτυλά της, σαν νεύμα για το ύστατο ταξίδι. Διατηρούσε πολύ ζεστές σχέσεις με τους δύο άνδρες που παντρεύτηκε, αλλά και με τον Αλέξανδρο Μεγαπάνο, γιο του Νώντα, καθώς και ένα μέρος της οικογένειας Καραμανλή.
Σε συζητήσεις με πολύ δικούς της ανθρώπους συνήθιζε να λέει «Οι άνδρες μια ζωή περπατούν πάνω σε προβιά και νοιώθουν άνετα γι΄αυτό γιατί περπατούν στα μαλακά. Όμως συχνά πέφτουν πάνω στο κεφάλι. Τι να κάνουμε; Oλες οι προβιές διαθέτουν και κεφάλι!»
Με δωρεά της την οποία και υπέγραψε με το πατρικό της επώνυμο παραχώρησε τη συλλογή του πατέρα της, Αναστάσιου Κανελλόπουλου, στο ίδρυμα Κωνσταντίνος Καραμανλής.
H Αμαλία Μεγαπάνου είχε jourfix με την Άλκη Ζέη, τον Μάνο Ελευθερίου και τον Θανάση Νιάρχο και μεγάλη φιλία με την πριγκίπισσα Ειρήνη και το ζεύγος Πάρι και Μερόπης Πρέκα.
Η Αμαλία Μεγαπάνου αγαπούσε ιδιαίτερα το Μουσείο Μπενάκη, το οποίο στήριξε με δωρεές αντικειμένων, βιβλίων, έργων τέχνης, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του πωλητηρίου. Αφοσιώθηκε στη συγγραφή αφηγηματικών βιβλίων και ενός πολυσέλιδου λεξικού με τον τίτλο «Πρόσωπα και άλλα κύρια oνόματα» – προίκα ανεκτίμητη της ελληνικής γλώσσας.
Ο «Διάλογος με την Άννα» (Libro, 1988) ήταν η εκ βαθέων συνομιλία της με μια 52χρονη γυναίκα που εκδιδόταν σε οίκο ανοχής, ενώ ο «Έκτωρ» (Libro, 1989) το πορτρέτο ενός καταπιεσμένου ομοφυλόφιλου άνδρα.
* Το 2006 παρουσίασε τα «Πρόσωπα και άλλα κύρια ονόματα – Μυθολογικά, ιστορικά έως τον 1ο μ.Χ. αι. της αρχαίας ελληνικής γραμματείας» (Μουσείο Μπενάκη, εκδ. Εναστρον). Έχει μεταφράσει, εξάλλου, το «Γυναίκες στον ελληνικό μύθο» της Mary Lefkowitz (Καστανιώτης, 1995) και τον «Ομηρικό ύμνο εις Δήμητρα» (Libro, 1995).
Τα βιβλία της «Σχέδια από ελληνικά κεντήματα», «Πρόσωπα και άλλα κύρια ονόματα» κυκλοφόρησαν από το μουσείο.
Η Αμαλία Μεγαπάνου απεβίωσε στις 2 Ιουνίου 2020 (σ.σ 91). Η κηδεία της είχε πραγματοποιηθεί σε στενό κύκλο, ενώ είχε φροντίσει να υπάρχουν γραπτές οδηγίες, έτσι ώστε όλα να γίνουν όπως ήθελε. Ζήτησε να έρθουν μόνον όσοι είχαν εργαστεί κοντά της. Ιδού το παράδοξο που συμπυκνώνει την ουσία της.
«Άξια Ελληνίδα που επί χρόνια υπηρέτησε τα γράμματα και μελέτησε τον λαϊκό μας πολιτισμό» χαρακτήρισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης την Αμαλία Μεγαπάνου, η οποία έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών.
“Η Αμαλία Μεγαπάνου διέτρεξε με ευθύνη και σεμνότητα τη ζωή της, μιλώντας λίγο και πράττοντας πολλά. Αισθάνομαι τυχερός που την γνώρισα από μικρός. Την θυμάμαι να κάνει στενή παρέα με τους γονείς μου, στο Παρίσι, στη διάρκεια της δικτατορίας, αλλά και, έπειτα, στην Αθήνα. Εκπέμποντας πάντα ευγένεια, διακριτικότητα και κομψότητα” πρόσθεσε ο κ.Μητσοτάκης και κατέληξε: “Διαβάζοντας, αργότερα, τα βιβλία της, ταξίδεψα στη γνώση και στην ευαισθησία της. Και διδάχτηκα την ισορροπία ανάμεσα στο δημόσιο και στο ιδιωτικό. Πώς γίνεται μία προσωπικότητα να πρωταγωνιστεί, επιλέγοντας ταυτόχρονα να μην βρίσκεται στο προσκήνιο. Την αποχαιρετώ με συγκίνηση όπως, νομίζω, όλοι οι Έλληνες”.
Συλλυπητήριο μήνυμα για τον θάνατο της Αμαλίας Μεγαπάνου ανάρτησε στο twitter ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας.
«Ο θάνατος της Αμαλίας Μεγαπάνου, την οποία είχα την τιμή να γνωρίζω, προκαλεί θλίψη σε όλους μας», ανέφερε ο κ. Δένδιας και εξέφρασε «θερμά συλλυπητήρια στους οικείους της».
Συλλυπητήριο μήνυμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού
«Η Αμαλία Μεγαπάνου, ήταν μια γυναίκα με σπάνια καλλιέργεια. Η ευγένεια, το απαράμιλλο στιλ και η διακριτική της παρουσία καθόρισαν μια ολόκληρη εποχή. Το ανεξάρτητο πνεύμα και η μόρφωση της την έκανε να μη συμβιβάζεται εύκολα με τις κοινωνικές συμβάσεις. Ως συγγραφέας, μελέτησε με εξαντλητική λεπτομέρεια ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Πολυγραφότατη, έγραψε περισσότερα από 15 βιβλία. Tο έργο όμως που θα συνοδεύει τη μνήμη της Αμαλίας Μεγαπάνου, είναι το λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, στο οποίο καταγράφονται αναλυτικά όλα τα αρχαία ονόματα: Από τα αρχαϊκά χρόνια ως και τον 1ο μ.Χ. Αιώνα, τα «Πρόσωπα – Και άλλα κύρια ονόματα», με αναλυτικές λεπτομέρειες για το καθένα, αποτελούν μια εντυπωσιακή τράπεζα δεδομένων με 21.625 ονόματα. Το έργο αυτό αποδεικνύει τον πνευματικό πλούτο της και την αγάπη της για τη γλώσσα. Έγραψε και μια σειρά από διηγήματα αλλά τόλμησε να ασχοληθεί και με θέματα ταμπού για την ελληνική κοινωνία, όπως ο “Διάλογος με την Άννα” το 1988. Υπήρξε μια σημαντική γυναίκα, που απέδειξε με το συγγραφικό της έργο και την κοινωνική παρουσία της ότι προηγείτο της εποχής της. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια της και στους φίλους της».