Ο Άγιος Βαλεντίνος, ο προστάτης των ζευγαριών, γιορτάζεται σήμερα, Τρίτη 14 Φεβρουαρίου, μία ευκαιρία για όλους τους ερωτευμένους να εκφράσουν την αγάπη τους.
Εκτός, όμως, από την ερωτική γιορτή, υπάρχει και το ιστορικό πρόσωπο. Εορτάζεται η μνήμη του καθολικού ιερέα Βαλεντίνου, ο οποίος μαρτύρησε για την πίστη του Via Flaminia, το 270 μ.Χ. στους διωγμούς του αυτοκράτορα Κλαύδιου. Ο Βαλεντίνος καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή τελούσε γάμους ανάμεσα σε ζευγάρια, διαδίδοντας και στερεώνοντας έτσι τη χριστιανική πίστη.
Ουσιαστικά η Καθολική εκκλησία όρισε τον εορτασμό της μνήμης του στις 14 Φεβρουαρίου, ημερομηνία που συμπίπτει με μια παγανιστική τελετή γονιμότητας, τα Λουπερκάλια (στις 15 Φεβρουαρίου).
Ο Άγιος Βαλεντίνος (ιταλικά: San Valentino, λατινικά: Sanctus Valentinus), επίσημα γνωστός ως Άγιος Βαλεντίνος της Ρώμης, ήταν ευρέως αναγνωρισμένος ρωμαιοκαθολικός άγιος του 3ου αιώνα. Από τον Μεσαίωνα, συνδέεται με μια παράδοση γαλήνιας αγάπης.
Ο Άγιος Βαλεντίνος ήταν ιερέας στη Ρώμη και βοηθούσε τους Χριστιανούς που ήταν θύματα διώξεων στην περιοχή.
Μαρτύρησε και θάφτηκε σε χριστιανικό κοιμητήριο στην Βία Φλαμινία κοντά στο Πόντε Μιλβίο της βόρειας Ρώμης, στις 14 Φεβρουαρίου, η οποία εορτάζεται ως Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου από το 496.
Τα υπολείμματα του κρατήθηκαν στην Εκκλησία και Κατακόμβες του Σαν Βαλεντίνο, η οποία παρέμεινε σημαντικός χώρος προσκυνήματος κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, μέχρι τη μεταφορά των λειψάνων του στην εκκλησία Σάντα Πρασέντε στο ποντιφικάτο του Νικολάου Δ’.
Το λουλουδοσκέπαστο κρανίο του Αγίου Βαλεντίνου εκτίθεται στη βασιλική της Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν της Ρώμης, ενώ άλλα λείψανα μεταφέρθηκαν στην Καρμελιτική Εκκλησία Γουαϊτφράιαρ Στριτ στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας, όπου παραμένουν μέχρι σήμερα και αποτελεί δημοφιλή χώρο προσκηνύματος, ιδιαίτερα στις 14 Φεβρουαρίου, για αυτούς που ψάχνουν για αγάπη.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Τζακ Μπ. Όρατς του πανεπιστημίου του Κάνσας, ο Άγιος Βαλεντίνος της Ρώμης, όπως και ο Άγιος Βαλεντίνος του Τέρνι, είναι «αφηρημένοι των πράξεων των δύο αγίων που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε μοναστήρι στην Ευρώπη.
Στην Αγγλικανική και στις Λουθηρανικές εκκλησίες, ο Άγιος Βαλεντίνος εορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου.
Στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Άγιος Βαλεντίνος εορτάζεται στις 6 Ιουλίου. Το 1969 η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τον αφαίρεσε από το Γενικό Ρωμαιοκαθολικό Ημερολόγιο, αφήνοντας το λειτουργικό εορτασμό του στα τοπικά ημερολόγια, παρόλο που η χρήση των προ του 1970 ημερολογίων επιτρέπεται.
Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τον αναγνωρίζει ως άγιο και τον αναφέρει στη καταχώρηση της 14ης Φεβρουαρίου στη Ρωμαιοκαθολική Μαρτυρολογία.
Το πτώμα του Άγιου Βαλεντίνου τάφηκε το έτος 270 στις κατακόμβες της Αγίας Πρυσκήλλας.
Έκτοτε παρέμενε άγνωστο το που βρίσκονταν τα λείψανα, μέχρι που ο τάφος αποκαλύφθηκε το 1815 και το λείψανο δωρήθηκε σε ιερέα.
Στη συνέχεια τα ίχνη των λειψάνων χάνονται και επανεμφανίζονται το 1907 στη Μυτιλήνη. Από τότε, τα οστά του Αγίου Βαλεντίνου αναπαύονταν στην καθολική εκκλησία, τη γνωστή σε όλους «Φραγκοκλησιά», στην οδό Ερμού, κάτω από την Αγία Τράπεζα.
Η επόμενη «αλλαγή» έγινε το 1990, οπότε και τα λείψανα του Αγίου Βαλεντίνου μεταφέρθηκαν από τον τότε εφημέριο της καθολικής εκκλησίας της Μυτιλήνης, φραγκισκανό μοναχό πατέρα Τορκουάτο Μορίνι, μια και ελλείψει πληρώματος της Εκκλησίας δεν διέμενε πια στο νησί, αλλά στην Αθήνα και περιστασιακά εξυπηρετούσε και τη Μυτιλήνη.
Τότε, τα λείψανα τοποθετήθηκαν στο παρεκκλήσι του Τάγματος των Καπουτσίνων, το αφιερωμένο στους Αγίους Φραγκίσκο και Κλάρα, στην οδό Γκυϊλφόρδου 7 στην πλατεία Βικτωρίας στην Αθήνα.
Στις 12 Φεβρουαρίου 2009, έγινε η απότμηση τμήματος των λειψάνων από τον αρχιεπίσκοπο των Καθολικών των Αθηνών κ. Νικόλαο, υπογράφτηκε ειδικό επίσημο έγγραφο της πράξης αυτής, παρουσία και του ιερατικώς προϊσταμένου του Παρεκκλησίου του Αγίου Φραγκίσκου και της Αγίας Κλάρας, Ιερομονάχου Καπουτσίνου πατέρα Γαβριήλ Ριγκέτο και παρεδόθησαν στον αρχιεπίσκοπο Νάξου, Τήνου, Άνδρου και Μυκόνου με την ιδιότητά του Αποστολικού Τοποτηρητή της Καθολικής Επισκοπής Χίου, για να τα επαναφέρει στη Μυτιλήνη.
Η περιπλάνηση των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου αναμένεται να λάβει τέλος το 2014, όταν και θα ολοκληρωθούν οι εργασίες επισκευής στον Καθεδρικό Ενοριακό Ναό της Μεταστάσεως της Θεοτόκου στη Μυτιλήνη.
Τα οστά του αγίου θα μεταφερθούν πίσω στον τόπο όπου βρίσκονταν μέχρι το 1990, για να παραμείνουν για πάντα.
Σύμφωνα με τον κυρίαρχο θρύλο, ο Βαλεντίνος, ήταν ιερωμένος που έζησε τον 3ο αιώνα και κρυφά από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο τον Γοτθικό (που βρισκόταν τότε στην εξουσία), πάντρευε ερωτευμένα ζευγάρια Χριστιανών και γενικά βοηθούσε τους Χριστιανούς, γεγονός που θεωρούνταν έγκλημα. Συνελήφθη για την πράξη του αυτή και φυλακίστηκε, ωστόσο ο αυτοκράτορας αρχικά αποφάσισε να του δώσει χάρη, μέχρι που ο Βαλεντίνος προσπάθησε να τον μυήσει στον Χριστιανισμό και ο αυτοκράτορας τον καταδίκασε σε θάνατο δια λιθοβολισμού. Ωστόσο ο Βαλεντίνος επέζησε από τον λιθοβολισμό κι έτσι τον αποκεφάλισαν έξω από την πύλη της Flaminia στις 14 Φεβρουαρίου του 169.
Ένας άλλος θρύλος ωστόσο λέει ότι ο Βαλεντίνος ήταν πρώην επίσκοπος του Terni, μίας πόλης στην νότια Umbria (έτσι λεγόταν τότε η κεντρική Ιταλία) και βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, όταν ο δικαστής Αστέριος, αμφισβητώντας την εγκυρότητα της Χριστιανικής θρησκείας τον έβαλε σε μία δοκιμασία. Του παρουσίασε την τυφλή θετή του κόρη και του είπε ότι αν την κάνει να βρει το φως της θα έχει ότι ζητήσει. Πράγματι εκείνος αποκατέστησε την όραση της κόρης και ο δικαστής ταπεινωμένος τον ρώτησε τι θέλει να κάνει. Ο Άγιος Βαλεντίνος του είπε να σπάσει μέσα σε τρεις μέρες όλα τα ειδωλολατρικά αγάλματα που έχει και στη συνέχεια να βαπτιστεί. Ο δικαστής το έκανε και στη συνέχεια βάπτισε και όλη του την οικογένεια, ωστόσο αυτή η μεταστροφή του μεγάλου δικαστή δεν άρεσε στον αυτοκράτορα Κλαύδιο, ο οποίος συνέλαβε τον Άγιο Βαλεντίνο και η κατάληξη και αυτού του θρύλου είναι ακριβώς η ίδια με του προηγούμενου.
Μία άλλη ιστορία θέλει τον Άγιο να παρεμβαίνει σε καυγά ερωτευμένων για να επέλθει μεταξύ τους ειρήνη. Συγκεκριμένα η ιστορία αναφέρει πως «Ο άγιος κάποια μέρα ενώ καλλιεργούσε στον κήπο του τριαντάφυλλα, άκουσε ένα ζευγάρι να μαλώνει πολύ έντονα. Εκείνος έκοψε ένα τριαντάφυλλο, βγήκε στο δρόμο πλησίασε το ζευγάρι και τους παρακάλεσε να τον ακούσουν. Τους πρόσφερε το τριαντάφυλλο τους ευλόγησε και η αγάπη επανήλθε ανάμεσα τους, λίγο αργότερα αυτοί επέστρεψαν και ζήτησαν στον άγιο να ευλογήσει το γάμο τους».
Τη σημασία που έχει σήμερα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου την απέκτησε τον 14ο αιώνα, όπου συνδέθηκε με την έννοια της ευγενούς αγάπης και την πρώτη γραπτή αναφορά του ως αγίου την συναντάμε το 1382 στο ποίημα Το Κοινοβούλιο των Πτηνών (Parlement of Foules) του Τζέφρι Τσόσερ.
Λόγω των συγκεχυμένων πληροφοριών, δεν αναφέρεται πουθενά στο ορθόδοξο εορτολόγιο και η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν τον παραδέχτηκε, ενώ και η Καθολική εκκλησία υποβίβασε τη γιορτή του σε απλή τοπική εορτή.
Με το πέρασμα του χρόνου, η γιορτή πέρασε από την Ιταλία στην Ευρώπη και από τη Βρετανία στην Αμερική.
Σήμερα η μέρα του Αγίου Βαλεντίνου, είναι επίσημη εορτή στην Αγγλικανική Κοινωνία, καθώς και στην Λουθηρανική Εκκλησία. Στην περιοχή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ωστόσο, ο Άγιος Βαλεντίνος ο Πρεσβύτερος γιορτάζεται στις 6 Ιουλίου και ο Ιερομάρτυρος Άγιος Βαλεντίνος (Ο Επίσκοπος του Τerni), γιορτάζεται στις 30 Ιουλίου. Παρόλα αυτά, λόγω της γενικής ασάφειας του βίου του συγκεκριμένου Αγίου, έχει καθιερωθεί το όνομα Βαλεντίνος ή Βαλεντίνη να γιορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου, την επικρατέστερη ως ημέρα θανάτου του συγκεκριμένου αγίου και το διακοσμημένο με άνθη λείψανο του Αγίου Βαλεντίνου εκτίθεται στην βασιλική εκκλησία Saint Mary in Cosmedin στη Ρώμη.
Στην Ελλάδα, το 1994, ο τότε εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου, Γιάννης Χατζηφώτης, πρότεινε να καθιερωθεί ως ημέρα των ερωτευμένων η γιορτή του Αγίου Υακίνθου, που τιμάται στις 3 Ιουλίου.
Ο Υάκινθος καταγόταν από την Καισάρεια της Καπαδοκίας και υπηρετούσε ως κουβικουλάριος (θαλαμηπόλος) του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού. Άνθρωπος εμπιστοσύνης του αυτοκράτορα, ο Υάκινθος προσηλυτίσθηκε στον Χριστιανισμό, προκαλώντας την οργή του Τραϊανού, που όταν το έμαθε διέταξε να τον φυλακίσουν χωρίς να του δίνουν καθόλου φαγητό, εκτός κι αν ήθελε να φάει ειδωλόθυτα. Σαράντα μέρες πέρασε έτσι ο Υάκινθος, χωρίς να αγγίξει τα ειδωλόθυτα. Την 41η, όμως, παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο, σε ηλικία 20 ετών.
Η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου δεν είναι μόνο μια ημέρα για τους ερωτευμένους, αλλά και μια ημέρα που έχουν καταγραφεί και άσχημα γεγονότα. Ένα από αυτό έγινε πριν από 674 χρόνια στο Στρασβούργο.
Πολλές φορές μέσα στο πέρασμα του χρόνου έχει αποδειχθεί περίτρανα πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να διαχειριστεί τις δυστυχίες και τις συμφορές. Και ακριβώς αυτό είναι που τον κάνει να δημιουργεί διάφορες θεωρίες συνωμοσίας. Πάντα κάποιος θα πρέπει να ευθύνεται για τα δεινά μας. Ειδικά για αυτά που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε. «Η δυστυχία δεν είναι στα μέτρα του ανθρώπου», έγραφε ο Αλμπέρ Καμύ στην «Πανούκλα» το 1947. Κάτι ανάλογο έγινε και την εποχή που η Ευρώπη δοκιμαζόταν σκληρά από τον «Μαύρο Θάνατο». Την εποχή που η πανούκλα θέριζε τους Ευρωπαίους.
Το 1348 η σκιά του «Μαύρου Θανάτου», όπως χαρακτηρίστηκε η πανδημία της πανούκλας, έχει πέσει βαριά πάνω από την Ευρώπη. Διαδοχικά κύματα αποδεκατίζουν τον πληθυσμό της Ευρώπης. Η πανούκλα σκορπίζει το θάνατο από τη μία άκρη της ηπείρου στην άλλη. Μέσα σε μια τριετία πέθανε το ένα τρίτο του πληθυσμού της. Ο Μεσαίωνας γίνεται ακόμα πιο σκοτεινός… Οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν την πηγή του κακού. Απεγνωσμένοι καταφεύγουν στις δοξασίες. Θεωρούν πως όλο αυτό το κακό που τους βρήκε, είναι μια τιμωρία από τον Θεό επειδή είχαν φύγει από το δρόμο του.Έφτασαν στο σημείο να αυτομαστιγώνονται σε δημόσια θέα προκειμένου να εξαγνιστούν από τις αμαρτίες τους. Προσεύχονταν διαρκώς. Η μια λιτανεία διαδεχόταν την άλλη.
Όπως είναι φυσικό τίποτε από αυτά δεν βελτίωσε την κατάσταση και οι άνθρωποι συνέχιζαν να χάνουν τη ζωή τους μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα από τη στιγμή που μολύνονταν από την πανούκλα. Ο αγράμματος όχλος έπρεπε να βρει έναν εχθρό και αυτοί που είχαν συμφέρον από κάτι τέτοιο δεν άργησαν να του τον προσφέρουν στο «πιάτο». «Οι Εβραίοι ευθύνονται»…Για την ακρίβεια ολόκληρη η πανδημία της πανούκλας αποδόθηκε σε εκείνους. Δηλητηρίαζαν τα πηγάδια σε πόλεις και χωριά. «Αυτοί που δεν δίστασαν να σταυρώσουν τον Χριστό, δεν θα έχουν τον παραμικρό δισταγμό να σκοτώσουν χιλιάδες αθώους ανθρώπους».
Η πανούκλα βέβαια θέριζε και τους εβραϊκούς συνοικισμούς αλλά αυτό μικρή σημασία είχε για αυτούς που έψαχναν έναν εχθρό. Τους κατηγορούσαν πως οι Εβραίοι πεθαίνουν σε μικρότερο βαθμό απ’ ότι οι χριστιανοί κάτι που αποδείκνυε την ενοχή τους. Οι επιστήμονες χρόνια αργότερα κατέληξαν πως πράγματι οι κοινότητες των Εβραίων είχαν πληγεί σε μικρότερο βαθμό από την πανούκλα αλλά αυτό οφειλόταν σε δυο παράγοντες που θα μπορούσαν να είναι πολύ διδακτικοί και για εμάς σήμερα. Ο πρώτος είναι πως ζούσαν μακριά από τα ζώα τους και οι θρησκευτικές τελετές τους απαιτούσαν καλό πλύσιμο των άκρων και βέβαια ζώντας σε μικρές απομονωμένες κοινότητες που θύμιζαν γκέτο δεν ερχόντουσαν σε επαφή με τις μεγάλες πληθυσμιακές μάζες. Αλλά αυτά τότε ήταν… ψιλά γράμματα.
Ακόμα και ο Πάπας Κλημέντιος ο ΣΤ’ εξέδωσε παπική βούλα με την οποία προσπάθησε να αποτρέψει το κακό που έβλεπε να έρχεται και ζήτησε να σταματήσουν οι ανυπόστατες κατηγορίες κατά των εβραϊκών πληθυσμών.
Και τα αιματηρά πογκρόμ ξεκίνησαν: Η αρχή έγινε τον Ιανουάριο του 1349 στη Βασιλεία όπου έκαψαν ζωντανούς περίπου 600 Εβραίους αφού πρώτα τους είχαν αφαιρέσει τα παιδιά τα οποία εκχριστιάνισαν με τη βία. Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια αφανίστηκαν από προσώπου γης πάνω από 300 Εβραϊκές κοινότητες στη Γερμανία, τη Γαλλία, τις Κάτω χώρες, την Ελβετία και τη Βόρεια Ισπανία. Περισσότεροι από 20.000 Εβραίοι ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου σφαγιάστηκαν ενώ οι περιουσίες και τα σπίτια τους δημεύτηκαν ή κάηκαν.
Στη Φρανκφούρτη, τον Ιούλιο του 1349, οι Εβραίοι επέλεξαν να αυτοκτονήσουν μαζικά, αντί να δολοφονηθούν. Αντίθετα, τον Αύγουστο στο Μάιντς αποφάσισαν να αμυνθούν. Ακολούθησαν μάχες όπου έχασαν τη ζωής τους περίπου 200 χριστιανοί. Η απάντηση ήταν άμεση, ωστόσο, και από τα αντίποινα υπολογίζεται πως έχασαν την ζωή τους περίπου 6.000 εβραίοι με αποτέλεσμα η κοινότητά τους να αφανιστεί. Μέσα σε αυτό το διαρκές και ανελέητο μακέλεμα, ξεχωριστή θέση κατέχει η σφαγή του Αγίου Βαλεντίνου στο Στρασβούργο!
Εκεί, την εποχή εκείνη, η Εβραϊκή κοινότητα ήταν μεγάλη και κυρίως… ευημερούσα. Ο εξαγριωμένος όχλος απαίτησε από το δημοτικό συμβούλιο της πόλης να εκδώσει απόφαση σφαγής των Εβραίων. Όταν οι δημοτικοί σύμβουλοι αρνήθηκαν να κάνουν κάτι τόσο φρικτό, ο όχλος (που καθοδηγούταν από φεουδάρχες και καλόγερους) τους εξανάγκασε σε παραίτηση. Η πρώτη απόφαση του νέου δημοτικού συμβουλίου που εκλέχθηκε με συνοπτικές διαδικασίες ήταν να σφαγιασθούν οι Εβραίοι.
Αμέσως ένας εξαγριωμένος όχλος όρμησε στις γειτονιές των Εβραίων και αφού τους ξυλοκόπησαν άγρια τους μετέφεραν στην κεντρική πλατεία του Στρασβούργου. Εκεί τους ζήτησαν να παραδώσουν οτιδήποτε διέθεταν σε χρήματα και χρυσαφικά και τους ανάγκασαν να σβήσουν όλα τα χρέη που είχαν οι χριστιανοί προς τους Εβραίους.
Στη συνέχεια έδωσαν μια τελευταία ευκαιρία σε όσους ήθελαν να γλιτώσουν. Τους είπαν πως μπορούν να βαπτιστούν χριστιανοί και μετά να εγκαταλείψουν την πόλη χωρίς να τους πειράξει κανείς. Πράγματι πολλοί το έκαναν προκειμένου να σώζουν τη ζωή τους.
Όσοι δεν το έκαναν, το Σάββατο 14 Φεβρουαρίου, ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, μεταφέρθηκαν σε μια μεγάλη ξύλινη εξέδρα κάτω από την οποία στοιβάχτηκαν σωροί ξύλων και άχυρα. Εκεί, αφού αναγνώστηκε το κατηγορητήριο σύμφωνα με το οποίο ήταν υπεύθυνοι για το ξέσπασμα της πανούκλας, περίπου 1.000 άνθρωποι κάθε ηλικίας και φύλου (κάποιοι ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό στους 2.000) κάηκαν ζωντανοί, υπό τις θριαμβευτικές κραυγές ενός παραληρούντος πλήθους.