Η Αγία Σοφία και οι τρεις θυγατέρες της Πίστη, Ελπίδα και Αγάπη, την μνήμη των οποίων τιμά η Εκκλησία σήμερα 17 Σεπτεμβρίου, μαρτύρησαν στα χρόνια του αυτοκράτορα Αδριανού (117 – 138 μ.Χ.).
Κατάγονταν από λαμπρή γενιά, πλούσια οικογένεια, με ευσεβείς προγόνους. Η μητέρα ήταν χήρα, γυναίκα ενάρετη, που ζούσε με σοφία, πίστη, ελπίδα, αγάπη στο Χριστό, και με τον ίδιο τρόπο ανέτρεφε και τις θυγατέρες της.
Δεν έπαυε να τις θυμίζει πόσο ασύγκριτα μεγαλύτερη αξία έχει η ωραιότητα και τα χαρίσματα της ψυχής από την ωραιότητα του σώματος που κι αυτή διέθεταν. Αυτά όμως τις έλεγε ότι είναι πρόσκαιρα, δεν κρατούν ούτε καν σε ολόκληρη αυτή τη γήινη ζωή, αλλά πολύ γρήγορα μαραίνονται και χάνονται· ενώ τα άλλα μας προετοιμάζουν για να αντέξουμε μια ζωή αιώνια και να χαιρόμαστε για πάντα κοντά στον Θεό, στη Βασιλεία των Ουρανών.
Έτσι μεγάλωνε η πιστή και σοφή αρχόντισσα τις τρεις αγαπημένες κορούλες της.
Η Αγία Σοφία, τίμια και θεοσεβής γυναίκα, γρήγορα χήρεψε και με τις τρεις κόρες της ήλθε στη Ρώμη. Εκεί καταγγέλθηκαν ως φημισμένες χριστιανές. Τότε ο αυτοκράτορας πληροφορήθηκε ότι οι τέσσερις γυναίκες ήταν χριστιανές και διέταξε να τις συλλάβουν.
Αφού απομόνωσαν τη μητέρα, άρχισαν να ανακρίνουν τις κόρες. Πρώτη παρουσιάστηκε στο βασιλιά η δωδεκάχρονη Πίστη. Με δελεαστικούς λόγους ο Ανδριανός προσπάθησε να πείσει την Πίστη να αρνηθεί το Χριστό και θα της χορηγούσε τα πάντα, για να ζήσει ευτυχισμένη ζωή, αλλά αντιμετώπισε το άκαμπτο φρόνημα της νεαρής.
Τα λόγια της Αγίας Γραφής αποτέλεσαν δυναμική απάντηση της Πίστης: «ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ» (Γαλ. 2: 20) δηλαδή «ζω εμπνεόμενη από την πίστη μου στον Χριστό, που με αγάπησε και έδωσε τον εαυτό Του για τη σωτηρία μου». Τότε, μετά από βασανιστήρια, την αποκεφάλισαν.
Επίσης με τα λόγια της Αγίας Γραφής απάντησε και η δεκάχρονη Ελπίδα, όταν τη ρώτησαν αν αξίζει να υποβληθεί σε τέτοια βασανιστήρια: «ἠλπίκαμεν ἐπὶ Θεῷ ζῶντι, ὅς ἐστι σωτὴρ πάντων ἀνθρώπων, μάλιστα πιστῶν» (Α΄ Τιμοθ. 4:10). Δηλαδή, «ναι, διότι έχουμε στηρίξει τις ελπίδες μας στον ζωντανό Θεό, που είναι σωτήρ όλων των ανθρώπων, και ιδιαίτερα των πιστών». Αμέσως τότε και αυτή αποκεφαλίστηκε.
Έπειτα ο τύραννος διέταξε να φέρουν μπροστά του τη μικρότερη, την Αγάπη. Ήταν ένα χαριτωμένο κοριτσάκι εννιά χρονών. Στέκεται μπροστά του και του λέει άφοβα: «Μη με βλέπεις μικρή και ελπίζεις να με ξεγελάσεις με τις κολακείες σου. Είμαι κι εγώ ένα κλαδί από το ίδιο δέντρο που δοκίμασες προηγουμένως και καταντροπιάστηκες και ξεφτιλίστηκες. Δεν είμαι λιγότερο ανδρεία από τις αδελφές μου· αλλά ο Χριστός θα μου δώσει τόση περισσότερη υπομονή, όσο μικρότερη είμαι».
Το θάρρος της μικρής μάρτυρος γέμισε με έκπληξη μεγάλη αλλά και με ασυγκράτητο θυμό τον τύραννο. Φρικτά βασανιστήρια δοκίμασε το μαρτυρικό κορμάκι της. Με τη Χάρη του Χριστού όμως βγήκε και αυτή απ’ όλα αβλαβής, γι’ αυτό την αποκεφάλισαν κι αυτή.
Περήφανη για τα παιδιά της η Σοφία, ενταφίασε με τιμές τις κόρες της και παρέμεινε για τρεις μέρες στους τάφους τους, παρακαλώντας το Θεό να την πάρει κοντά του.
Κήδευσε τα άγια και μαρτυρικά λείψανα των θυγατέρων της με ευλάβεια και μεγαλοπρέπεια. Την τρίτη μέρα πήγε στον τάφο τους να τις αγκαλιάσει και να τις χαιρετίσει για τελευταία φορά. Από εκεί η ολόφωτη ψυχή της πέταξε κοντά τους, για να χαίρεται αιώνια κοντά στο Χριστό, στον οποίο είχε αφιερώσει όλη την εδώ ζωή της.
Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη τους στις 17 Σεπτεμβρίου. Απότμημα του Ιερού Λειψάνου της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στη Μονή Αγίου Νικολάου Καλτεζών Αρκαδίας.